Bụi nứa mọc ngược

(Ảnh từ internet)

Ngày xưa ở bản Na Pề, Mường Cuống (Yên Hợp, Quỳ Hợp, Nghệ An), có một cô gái rất đẹp, các chàng trai xa gần đều muốn đến kết duyên. Nhưng Nàng chỉ yêu Chàng Tạo ở bản bên. Họ đã đính ước với nhau và chỉ còn chờ ngày cưới. Bỗng một hôm, hai người đang ngồi tâm sự ở trong nhà thì có tiếng người lên cầu thang. Nhìn ra thì họ thấy một chàng trai cao lớn đi vào. Chàng trai cũng đến ngồi cạnh cô gái thêu thùa, nói chuyện, tỏ tình cùng cô gái, có ý phá đám, ngăn cản Tạo và Nàng lấy nhau. Họ để ý thấy chàng trai nọ cười nói thì răng cụp vào bên trong, nên nghĩ chắc đây là Tạo Ngược (Chàng Rồng) mà người già thường kể. Đêm đó mãi tận khuya Tạo Ngược mới ra về, còn hẹn là đêm sau lại đến chơi. Chàng Tạo và cô gái thấy không ổn, bèn đưa nhau trốn đi, thành vợ thành chồng rồi về cưới cũng được.

Hôm sau chập tối ăn cơm xong là Tạo xách khèn bè đến bản Na Pề để đón cô gái trốn đi. Họ đi trong đêm trăng mờ, ra đến bờ suối thì thấy những "cột nhà" của ai để ngổn ngang khắp bãi. Tạo hỏi Nàng:

- Trong bản có ai sắp làm nhà phải không?

- Không có ai làm nhà cả.- Cô gái nói.

Họ đến gần thì thấy những "cây gỗ" này như rắn cạp nong, nghĩa là có khoang, có khúc. Thôi đúng là rồng rồi, đúng là Tạo Ngược rồi. Họ giục nhau chạy mau. Tạo dẫm phải chỗ nào cũng thấy trơn, thấy lún. Cô gái thì không cảm thấy gì. Nàng nói:

- Vậy thì Chàng đến cõng em mà đi.

Tạo đến cõng Nàng thì lại thấy dưới chân lún xuống, đi không được. Nàng đành phải nói:

- Thôi, Chàng hãy thả em xuống mà chạy đi!

Tạo thả Nàng xuống. Cô gái liền bị lún xuống, mất tăm. Bị mất Nàng, mất người vợ chưa cưới, Tạo vô cùng đau khổ. Chàng Tạo cất cái khèn bè trên vai xuống, cắm vào đống bùn bên cạnh hố và ngồi khóc người yêu đến sáng. Nước mắt Chàng Tạo đọng lại thành vũng, làm cho những ống nứa của cái khèn bè nảy mầm mọc lên thành bụi nứa. Do Tạo cắm ngọn khèn xuống nên bụi nứa "mọc ngược", nhìn rất kỳ lạ.

Sau này chỗ ruộng sục ấy người ta gọi là Na Pề, tức là Ruộng Cõng. Bản người Thái ở đó cũng gọi là bản Na Pề.

Lược trích từ cuốn "Múa hát mừng nhà mới"- Quán Vi Miên chủ biên.

Người kể: Vi Văn Thắng, Bản Cù, Châu Quang, Quỳ Hợp, Nghệ An.