Tạo Rồng vực Nhạ

(Ảnh từ internet)

Ngày xưa, dưới Văng Nhạ, một vực nước sâu trên dòng sông Nậm Hàng, ở Bản Nhạ (Châu Cường, Quỳ Hợp hiện nay), có Tạo Ngược (Rồng) sinh sống. Rồng còn trẻ, rất mê các cô gái Thái ở các bản Nhạ, bản Nguông, bản Thằm bên bờ sông
. Các cô gái ở vùng này đẹp nổi tiếng. Các cô thường đi hái rau, hái dâu, hái măng, hái nấm, lấy củi bên bờ sông. Các cô cũng thường đi làm ruộng trên cánh đồng Lủm Chăm gần đó. Hoặc các cô đi bắt ốc, xúc cá, vớt rêu dưới sông. Hàng ngày, sau giờ làm việc, các cô thường xuống sông tắm mát, bơi lội, nô đùa, giặt giũ, tiếng cười rúc rích khiến Tạo Ngược không cầm lòng được. Tạo Ngược bèn nghĩ cách làm sao để bắt cho được một cô gái xuống Văng Nhạ làm vợ.

Một hôm, có nhiều cô gái đẹp xuống sông xúc cá, vớt rêu, bắt ốc, bắt tôm. Tạo Ngược liền hoá thành một con cá chép to nổi lên mặt nước để dụ các cô gái đến bắt mình, nhân đó mà nhử các cô xuống chỗ nước sâu, rồi hoá thành một chàng trai, mà kéo một cô gái đẹp xuống Văng Nhạ làm vợ. Các cô gái xắn cao váy, lội xuống, nước quá đầu gối, chân cô nào cũng trắng ngần. Cá chép- rồng nổi lên, ngắm các cô mê mẩn. Cá vào sát bờ nước, lờ đờ. Đang chưa kịp làm gì thì cá bị mắc một lưỡi câu ai cắm ở bờ nước. Hoảng quá, cá quẫy một cái thật mạnh đánh "rầm" một tiếng, nước bắn lên cả sải khiến các cô gái được một trận hết hồn, rủ nhau chạy lên bờ. Dây câu bị đứt, nhưng lưỡi câu cắm chắc trên mình cá. Tạo Ngược lặn trở lại về vực sâu, nằm rên đau đớn.

Tối hôm đó, rồng sai đàn em hoá thành người, lên bờ, vào các bản xung quanh mời một thầy Mo đến cứu chữa cho mình. Mấy đứa em rồng lên đến bến, lột áo rồng, hoá thành các chàng trai giả bộ đi chơi đêm. Họ vừa lên bờ thì gặp ngay một người chít khăn trên đầu, có vẻ như thầy Mo, liền chào hỏi rối rít:

- Chào thầy Mo ạ! Thầy đi cúng ở đâu về đấy ạ? Xin thầy về cúng cho nhà chúng cháu với ạ! Nhà chúng cháu có người ốm nặng lắm ạ!

Mấy người sấn đến, vây chặt "thầy Mo". Thật ra đó là Khạ, một kẻ mồ côi, vừa mới đi thăm câu cắm về. Cá không được, mà còn bị mất cả câu. Nhìn mấy người này là lạ, không phải người vùng này, trời lại tối, nguy hiểm thật. Mình không phải thầy Mo, nhưng cũng có học lỏm được một ít, hay là cứ nhận lời đi, rồi tuỳ cơ ứng biến. Mà lúc này được ăn uống thịnh soạn cũng hay đấy chứ, về nhà mình có gì đâu! Nghĩ thế, Khạ nhận lời.

- Nhưng nhà các cháu đâu?- Khạ hỏi.

- Gần thôi, bác để chúng cháu dẫn đường.

Khạ chưa biết đi đường nào thì bị bịt mắt, mê đi. Tỉnh dậy, Khạ đã ở dưới hang rồng, hết sức lộng lẫy. Hoảng sợ, nhưng thoái lui thì đã muộn, Khạ liền trấn tĩnh ngay. Khạ hỏi người ốm nằm đâu. Người nhà rồng đưa Khạ vào buồng. Khạ xem, thì thấy lưỡi câu của mình cắm vào sườn Tạo Ngược, làm sưng tấy. Một ý nghĩ thoáng đến trong đầu Khạ. Khạ giả bộ lắc đầu, tỏ ra khó cứu chữa. Người nhà rồng xúm lại, cuống quýt lạy thầy Mo, xin thầy Mo hãy cố gắng cứu chữa cho Tạo Ngược, muốn bao nhiêu vàng bạc châu báu cũng xin biếu đủ. Thế rồi Khạ cất giọng khấn oang oang, kết hợp múa may, quay cuồng một hồi lâu, khiến mọi người nhà rồng xanh mang. Sau đó Khạ mới nói lẩm bẩm:

- Tạo Ngược phạm tội ác, và còn muốn phạm tội ác, nên Pò Then (ông Trời) trừng trị.

- Tạo Ngược phạm tội ác gì ạ?- Người nhà rồng càng lo, hỏi.

- Tội bắt người.

- Bây giờ phải làm thế nào?

- Chừa cái thói đó đi!

- Từ nay con xin chừa ạ!- Tạo Ngược trở mình, rên to một tiếng.

- Nếu thế thì Pò Then tha cho!

- Dạ…

- Và phải chuộc lỗi người dân Thái ở đây bằng cách giúp họ đắp phai, đưa nước vào đồng Tổng Chăm cho họ làm ăn. Lâu nay cánh đồng khô cạn, đắp phai mấy lần đều vỡ, mùa màng thất thu.

- Dạ, được ạ.

Khạ lật nghiêng Tạo Ngược, nhổ lưỡi câu, một dòng máu tươi phọt ra. Rồng oằn mình, thét lên một tiếng, ngất đi.

- Bây giờ tôi về, nếu không làm đúng lời hứa, thì không khỏi. Làm đúng mới khỏi.- Khạ nói.

Người nhà rồng bịt mắt, đưa Khạ lên bờ, rồi trao cho Khạ hai gói nhỏ làm quà biếu, bảo đến chỗ phai (đập) thì mở một gói, đến chỗ cánh đồng mở một gói.

Khạ làm đúng như lời họ bảo. Qủa nhiên, mở gói thứ nhất ra, thấy một con cá chạch trấu trườn xuống đất. Con chạch trấu vụt to lớn kỳ lạ. Nó dùng cái mồm nhọn rạch một con mương từ đó thẳng đến cánh đồng Lủm Chăm. Nước từ phai chảy vào mương dào dạt. Một gói Khạ mở chỗ đám ruộng. Lập tức một con cá nhỏ nhảy ra. Con cá biến thành bao nhiêu là tôm cá bơi lội khắp cánh đồng.

Người dân Thái khắp các bản Nhạ, bản Nguông, bản Thằm… vô cùng phấn khởi. Họ rủ nhau ra đồng cày cấy, miệng hát nhuôn, lăm. Họ lại bảo nhau đắp thêm, làm cho phai nước càng vững chắc, nước chảy càng mạnh. Năm đó và nhiều năm sau, cánh đồng Lủm Chăm được mùa, dân bản no ấm. Nhưng rồi bỗng người ta lại thấy phai bị nước cuốn trôi, lại phải gọi nhau đi đắp phai, lại phải vật lộn với dòng nước… Ấy là vì Tạo Ngược đã qua đời, lớp đàn em, lớp con cháu thì lại thích nước dâng cao để vùng vẫy, bơi lội, và cũng để "trêu chọc" con người…

Lược trích từ cuốn "Múa hát mừng nhà mới"- Quán Vi Miên chủ biên.
Người kể: Quán Vi Nhôn