Dòng nước thần

(Ảnh từ internet)

Ngày xưa, ở vùng Bản Lạo, Bản Khôông, có một suối nước trong xanh, ngày đêm róc rách đem nước về tưới cho vùng đất mênh mông, màu mỡ. Dân làng đắp phai, đào mương, đưa nước vào ruộng cấy cày. Một năm hai mùa, bản làng ấm no, trù phú có tiếng

Sự tích thung lũng Túng Chẻ

(Ảnh từ internet)

Ngày xưa, lâu lắm rồi, có bọn giặc đến cướp bản mường Mướng Cuổng. Dân bản đã cùng nhau đánh giặc, bắt được tên cầm đầu của chúng. Tên thủ lĩnh giặc cao to, lì lợm, đánh đập thế nào cũng không chết. Trong bản có ông Mo Mường rất giỏi phép thuật

Sự tích động Nang Man

(Ảnh chỉ mang tính minh họa. Nguồn: internet)

Động Nang Man ở bản Pha, xã Yên Khê, huyện Con Cuông, tỉnh Nghệ An, là một hang động đẹp nổi tiếng. Tại sao động Nang Man lại đẹp như vậy? Dân bản Thái ở đây kể rằng:

Ngày xưa, chủ bản Pha có một người con gái vô cùng xinh đẹp. Mỗi khi nàng xuống suối Huồi Diêm

Sự tích núi Pù Mát

(Ảnh từ internet)

Ở miền Tây Nghệ An có ngọn núi Pù Mát nổi tiếng đẹp và hoang dã. Đó là khu bảo tồn thiên nhiên của nước ta. Người Thái ở đây kể rằng: Ngày xưa, ở vùng Mường Xiêng này có một đôi vợ chồng nghèo không có con. Họ phải cầu rừng, khấn suối, làm điều lành, mãi người vợ mới có thai. Lúc đó bà đã già.

Náng Cắm- Tạo Ìn

(Ảnh từ internet)

Mờ nhám, mờ nhám! Tạo Ìn lống liệp nặm mói pả, Tạo Ìn lống liệp ná mói khau, hau ban dảm pày hướn xẻn. Là múa ha xíp chạng ế ngái, là nghến ha xáo quái liệng pày. Hưn vay á ơi Náng Cắm keo nhọt nhọi lống bành ngái quái.

Náng Bởi Bắc- Bởi Bành

(Ảnh từ internet)

Mự nhám, mí xỏng phủa mía chau mướng hằng mí tiêng. Mía chau mướng cợt đay pớ lực xảo đỉ, hẳn hòi. Tè chớ xiểng hả cợt, dù cuổng pủm mệ ọc, cuổng mứ pớ lực xảo cẳm tứ ẳn bởi nừng. Pò mè xờ chừ hơ lực xảo họng ết náng Bởi Bắc- Bởi Bành.

Mè xửa tấng tố lìn kết

Mờ nhám mí mè xửa nừng pảy xọc kí, hển tố lìn kết dù cờ hủa hày. Mè xửa khăm chộn tố lìn kết kí, khôn tố lìn kết và:
- Mứng nhá hềnh khốp kí cú nớ. Nhỉn mơi pớ cờ và mứng tê lảnh lăm. Háu khăm tê lống pú mói. Lống họt tỉn pú lẹo mứng chằng kí cú cờ đay.

Nguồn gốc trầu cau

Ngày xưa, khi trên mặt đất chưa có trầu, cau thì trầu đang ở đâu đó nơi bà Pa Nha Thế Đá; cau ở tận ngoài trời, nơi bà Pa Nha Nạc; vôi trắng đang còn ở núi đá Phá Chí; thuốc ăn trầu thì ở với ông vua Thái. Cây cau thì do Chàng Rồng hoá thành; vôi bột thì do chàng Rái Cá hoá nên; dây trầu là do Nàng Uốn Tuôn hoá thành.

Sự tích mặt trăng- mặt trời

Ngày xưa ở một bản nọ có một nhà có hai chị em gái rất xinh đẹp. Một hôm hai chị em rủ nhau ra suối bắt cá. Họ xúc cá ở một chỗ nước quẩn, nhấc cái rổ lên thì thấy có một quả sung chín, chứ không có một con cá nào. Xúc xuôi dòng, vớt được quả sung, xúc ngược dòng cũng chỉ vớt lên được quả sung đó. Người chị liền lấy dao cắt quả sung làm hai, một nửa ít, một nửa nhiều hơn

Mẫu hoa văn thổ cẩm Antique Textiles (28- 4- 2013)

Hôm nay mình share lên đây mẫu hoa văn thổ cẩm từ Facebook Antique Textiles. Những mẫu hoa văn như thế này không chỉ có người dân tộc Thái ở Nghệ An sử dụng mà có những người Thái ở các nước khác như Lào, Thái Lan cũng sử dụng...

Mè nặm xở, mè nặm khủn

Mự nhám, mí xỏng phủa mía cợt đay xỏng pớ lực chái. Mự nừng, pớ mệ bọc xỏng lực nừng nị:

- Xỏng lực chái yểu hỏng mè ới! Chừ áu nớ! Chớ lớ pò mè tải xía lẹo, lực pảy xọc hả cốn xì pảy táng mí mè nặm xở. Nhá pảy táng mí mè nặm khùn

Qùy Hợp

Mai xa rồi Qùy Hợp

Sông núi mờ trong gió Thu

Túng Khoong hồ lặng in nỗi nhớ

Sinh ra muôn loài (Xuống mường hạ giới, p16)

Hai người mới dắt díu nhau lên chòi

Mời nhau ăn miếng trầu cau

Cùng nhau nhắc lời đôi châu chấu

Đêm về đắp chăn nằm thao thức nghĩ suy

Lực khạ áu mía náng

(Ảnh từ internet)

Mờ nhám, mờ nhám, mí xỏng ai nọng lực khạ, mự lớ cờ pảy lộc hày, nằm khau. Pảy má chằng đay chao khau, ế cảnh kí. Mí mự nừng, xỏng ai nọng pảy má xì khau cảnh ìn ết xúc lẹo. Xỏng ai nọng nằng ngăm pớ lớ má ết ngòn hơ xỏng ai nọng hế?!

Khúa Mỏ Hiệc

Mờ nhám mí khúa Mỏ Hiệc lực đổng bo mí chớ lớ đay kí ìm. Cọp nhám diệc má, mự nừng xỏng phủa mía và nắm cẳn xòn khau xòn cảnh khư đấc ma chằng lặc lục kí. Mụ mía bọc phủa:
- Thù dù cờ bong. Chỏng dù cờ hinh nớ!

Chuyện một lần về quê

Ảnh: Nhà văn Quán Vi Miên (bên phải)

Tháng 5/2011, tôi nhận được giấy mời về dự Đại hội Câu lạc bộ Văn học nghệ thuật huyện Quỳ Hợp lần thứ nhất. Tôi lập tức sắp xếp công việc về trước một ngày để thăm người chị ruột đã già yếu, các cháu, bà con và bạn bè. Tôi xa quê đã 30 năm, thỉnh thoảng mới về thăm được.

Bắt quả tang châu chấu (Xuống mường hạ giới, p15)

...Hai người bắt gặp đôi châu chấu

Đang cõng nhau coi bộ thỏa thuê

Họ mới mắng: "Sao chúng bây làm chuyện ô uế tại đồng lúa nhà Then?

Then thấy, Then sẽ đánh đấy!

Khạ Láng Nủm

(Ảnh từ internet)

Mờ nhám mí ai khạ nừng họng ế ai Khạ Láng Nủm. Tạo Mướng ạ tha họt mừa đỉ nghến măn khư tăng hướn. Khạ cờ tha mừa ạ tăng hướn.

Họt cày hẳn xán, Khạ púc xảu tăng. Tạo Mướng cờ púc xảu, khôn bo tăng đay

Làm tôi tớ nhà Trời (Xuống mường hạ giới, p14)

…- "Xin được làm tôi đòi nhỏ chăm đàn gà

Làm người hầu chăm máng lợn"!

Trời nghe, Trời liền nói:

- "Tôi đòi chăm đàn gà ta đã có

Hai người sống sót (Xuống mường hạ giới, p13)

...Có hai chị em nhỏ bé nhà Yêu Ợt

Chui được vào trong quả bầu khô

Nước dâng đến đâu quả nổi lên đến đó

Nổi lên đến tận mường trời

Học chữ Thái Qùy Châu- Bài 4

HỌC CHỮ THÁI QUA FACEBOOK (HỆ CHỮ THÁI QUỲ CHÂU)

Gần đây, mình có post lên Blog "tri thức bản địa dt thái nghệ an" một số truyện cổ tích được kể theo hình thức viết phiên âm tiếng Thái Qùy Châu. Có một số bài mình rất thích như "Ai Chết Hảy", hay là bài "Cày phặc cày cờ tạc",… Mình thấy nhiều bạn cũng thích nhưng lại… khổ sở vì thấy rất khó đọc truyện thông qua cách viết phiên âm như thế.

Hủn Mướng thảm mía

Mờ nhám, mí xỏng phủa mía Hủn Mướng tấng Mè Mướng. Mí mừa nừng, Hủn Mướng và nắm Mè Mướng:
                        - Mè Mướng ới! Mè Mướng à!
                        Bo mí mả mí méo nủ cắt xé hục,
                        Bo mí nau lực nọi pườn cột hỏng hướn

Cày phặc cày cờ tạc

Mờ nhám mí phạ thùm thuôm. Mướng Bổn xải pìn mốn mứa phạ. Lải cốn nằng cuổng long chéo hưn lờ chổm. Mí xỏng phủa mía dù cuổng thiểng ná, áu tổng than ế pé, hỏ hẻ ế cọn thò, pé bo chổm. Lải mè xỏ má hưn nắm.
Mè lìn và:
- Cú hưn còi quặt nghía khau ai pò phạ.
Mè hụng xì và:
- Cú còi chiền khau hơ.

Gây nên hồng thủy (Xuống mường hạ giới, p12)

…Rồi Then lại đưa lớp người khác xuống trần

Có ba anh em nhà Ăm Ệt

Bảy anh em nhà Lang Chai

Cùng nhau xuống dựng xây hạ giới

Ai Xảm Láng

(Ảnh từ internet)

Mờ nhám, mí xỏng phủa mía táy mướng la, mướng lùm bo mí lực, ết hò khau hưn vẻn hướn phạ, xỏ lực nắm pò Thẻn. Pớ lớ má cò và:
- Khau tôm, khau vẻn táy mướng la mướng lùm má xỏ lực, pớ kín đay lống ết lực táy mướng la mướng lùm.
Bo mí pớ kín, ai Xảm Láng má hển, thảm:

Cuộc phân tranh gà vịt (Xuống mường hạ giới, p11)

…Vịt mới rẽ ngang vào doi cát để trứng

Từ đấy, sáng ra mặt trời lại lên cao vòi vọi

Tối đến mặt trời ghé cành đa về núi ngủ im

Gà lại ra góc vườn bới dế bới giun

Châp tối về được chủ cho ăn tấm ngon thóc mẩy

Học chữ Thái Qùy Châu- Bài 3

HỌC CHỮ THÁI QUA FACEBOOK (HỆ CHỮ THÁI QUỲ CHÂU) Sau Bài 2, các bạn đã biết về phụ âm, nguyên âm và vần. Nếu các bạn nhớ được thì cũng tốt, còn như lỡ quên đi cũng chẳng sao. Bởi vì, các nguyên âm và phụ âm đã ngấm vào trong đầu óc các bạn ít nhất là đã 12 năm nay trong chương trình học phổ thông, chỉ là do không có ai nhắc cho các bạn nhớ lại mà thôi.

Gọi được mặt trời về (Xuống mường hạ giới, p10)

Vịt làm thuyền, cõng gà mãi xuôi theo dòng suối

Lâu ngày vịt không có gì cho vào bụng

Gà chẳng có chi cho vào diều

Mới dắt díu nhau vào cạnh bụi rì rí mò tôm tép

Thấy bóng cá quả lượn qua, gà sợ rét run mào

Ai Tạo Nọi

(Ảnh từ internet)


 Mờ nhám, mí ai Tạo áu mía đay xảm pỉ khôn bo mí lực. Ai tăng áu pớ mía thư xỏng, đay xảm pỉ lẹo cờ bo mí lực. Ai Tạo lờ pục cỏ kiêng nừng cuổng xuổn. Mừa nừng lống đáy hển mí mạc kiêng nừng xúc đảnh dù tếnh pải chỏm chanh. Ai Tạo men áu má phà xỏng phiệng hơ xỏng pớ mía kí. Xỏng cốn lẳng má dù mang. Pớ kí phiệng pái đỉ xỉnh đay lực chái, họng ế Tạo Nọi. Pớ kí phiệng pái pe xỉnh đay lực nhính. Xỏng pớ lực ộm hưn huổng đỉ.

Ai Chết Hảy (2)

Mờ nhám, mí pớ mè nhính nừng dù mang, xỉnh lực ọc cớ phốt, tắc xảm cỏ tổng hướn, tốc lống tơ làng. Mệ xá lờ tê lống xắp khư um áu. Lống cảng đáy hển pớ nớ nọi nừng lờ và:

- Canh táng hơ cú lống um áu lực cú!
Pớ nọi lờ và:
- Mệ ới! Lực ni lờ bó!
Pớ mệ và;
- Bo mèn, cú chả xỉnh mà!
- Mệ khòi chúm mói tếnh hủa cú nhắng mí nặm ni đẻ.

Ai Chết Hảy (I)

Mờ nhám, mí xỏng phủa mía áu cẳn đay xíp ha pỉ phạ khôn bo mí lực. Mừa nừng, phủa mía pá hày. Hển hói tỉn nừng ộm tò bở tỏng chỉnh, mía chằng áu tỉn nhằm mói. Má hướn hặc dù mang. Đay xíp pỉ, xảm bưởn, xíp nghến chằng ọc na.
Mè xỉnh ọc, lực chằng lọt lống tơ làng "cớ pộp". Pớ lực lống họt đỉn tăng ộm pển bào, lèn hưn nằng dù cảng đáy. Pớ mệ huồi mài lống làng xọc lực, hển pớ bào nằng cảng đáy, và:
- Phày táng ai ới! Hơ cú lống kếp áu lực cú!

Đi tìm nơi giấu mặt trời (Xuống mường hạ giới, p9)

Trời làm ra 9 quả nắng bị con người bắn rụng mất 8 quả, cón một quả trốn xuống vực sâu làm bầu trời tối mịt, các loài phải nhờ gà trống đi tìm về.

…Nghe đồn rằng, ai biết gọi thì mặt trời sẽ dậy

Gọi được mặt trời về thì sẽ thưởng công

Gà cánh đỏ mào tía liền thưa:

- Mắt tôi vốn nhìn ngang rất giỏi

Chỗ Then giấu "mắt trời" tôi nhìn thấy hết

Chỗ ngủ của "mắt ngày" tôi liếc thấy ngay

Đó là vũng nước sâu cuối nguồn

Nước chảy vòng quanh mãi mãi

Bắn rụng mặt trời (Xuống mường hạ giới, p8)

"Xuống mường hạ giới" là một truyện thơ cổ của người Thái Nghệ An kể về sự hình thành trời đất, sông suối, con người, cây cối và các loài muông thú…

…Loài người đặt bẫy săn làm chim quý của nhà Trời mắc vào và bị giết chết. Trời nổi giận làm ra 9 Mặt trời thiêu đốt mặt đất… Loài người không có cách nào khác là phải bắn rụng mặt trời…

…Ông trời liền làm ra chín "quả nắng"

Làm ra tám mặt trời

Tuôn nắng xuống mường đất như lửa cháy

Làm cho cây cối trên núi chết khô

Nắng cháy cả mai cua, nắng nứt cả mai rùa

Người mường đất mường bằng khổ não

Suốt ngày kêu khóc mà trời không thương

Họ mới khuyên nhau ngồi bàn bạc

Học chữ Thái Qùy Châu- Bài 2

HỌC CHỮ THÁI QUA FACEBOOK (HỆ CHỮ THÁI QUỲ CHÂU)

Trong Bài 1, chắc nhiều bạn mới chỉ ngó ngó nghiêng nghiêng chứ chưa dám nói là chữ Thái xấu hay đẹp, dễ hay khó… Tuy nhiên, mình khuyên các bạn cùng làm một điều là: hãy cứ viết đại ra, vì chữ của các bạn viết là tự các bạn nhận xét chứ chẳng sợ gì ai nói là đẹp hay xấu, giống hay không giống…

Đầu tiên bạn có thể xem ngay trong họ và tên của mình có những phụ âm gì, rồi viết ra… Một số bạn sẽ phát hiện ra rằng, trong bảng phụ âm của chữ Thái không có các phụ âm như S, G, R, TR… Rồi có bạn lại lúng túng không biết sử dụng các phụ âm có 2 dạng như T, H, X… thì dùng dạng nào với tên của mình?... Chẳng sao đâu

Chữ Thái có phải là “Lai Tay”?

(Chữ Thái Qùy Châu có đẹp không? Mình khẳng định ngay là rất đẹp. Vậy nhưng thấy khá nhiều người khi nhìn vào một trang chữ Thái đều nói: "Ầy dà, cái chữ gì mà trông giống như con giun con rắn?" Điều đó không có gì lạ. Khi sống trong một môi trường choán kín các hình tượng chữ cái la- tinh xung quanh (sách báo, ti- vi, quảng cáo, net), bạn cũng sẽ nói như vậy. Tuy nhiên, bạn thử tưởng tượng xem nhé, ngày xưa các cụ toàn sử dụng chữ Thái chứ không được biết đến chữ la- tinh… Biết đâu trong cái thuở xa xôi ấy

Học chữ Thái Qùy Châu- Bài 1

HỌC CHỮ THÁI QUA FACEBOOK (HỆ CHỮ THÁI QUỲ CHÂU)

Như đã hẹn, bắt đầu từ hôm nay mình sẽ post các bài học chữ Thái lên trang Facebook để có bạn nào cần tiếp cận với chữ Thái thì cùng nhau tìm hiểu. Bạn có thể ghép vần được chữ Thái chỉ sau 10 bài học.

Những bài học này được post trên Blog để dễ nhóm và tìm kiếm, từ đây tiếp tục được chia sẻ lên trang chủ Facebook cá nhân của mình và trang Facebook của nhóm Club Người Thái; đồng thời các bài học cũng được chuyển sang dạng PDF và post lưu trữ

Săn được chim thần (Xuống mường hạ giới, p7)

Giờ đây nước mường trũng lại không có người uống

Đất mường bằng không có người chăm

Pò Then sai tạo Hủn Vi xuống trước

Xuống trồng cây cối bạt ngàn

Xuống trồng song mây quấn quýt...

Hủn Vi xuống gây mường, dựng bản

Ở được đời trăm năm ông về trời