Sự tích mặt trăng- mặt trời

Ngày xưa ở một bản nọ có một nhà có hai chị em gái rất xinh đẹp. Một hôm hai chị em rủ nhau ra suối bắt cá. Họ xúc cá ở một chỗ nước quẩn, nhấc cái rổ lên thì thấy có một quả sung chín, chứ không có một con cá nào. Xúc xuôi dòng, vớt được quả sung, xúc ngược dòng cũng chỉ vớt lên được quả sung đó. Người chị liền lấy dao cắt quả sung làm hai, một nửa ít, một nửa nhiều hơn
. Người chị nói: "Chị ăn nửa ít thì được con trai, em ăn nửa nhiều thì được con gái". Về nhà, cả hai người bỗng có thai. Đến kỳ sinh nở, chị sinh được con trai, em sinh được con gái. Cha mẹ hai cô sợ mang tai tiếng, chặt nứa đóng bè, cho hai đứa trẻ lên hai bè, rồi cho trôi sông. Ở cuối nguồn nước, có một bà hiếm con, ra sông gánh nước, thấy hai đứa trẻ như vậy liền mang về nuôi. Hai đứa bé lớn nhanh. Bé gái càng lớn càng xinh đẹp, bé trai càng lớn càng khôi ngô, tuấn tú. Ông bà nuôi đặt tên gọi chàng trai là Tạo Hún Lu, người con gái là Nàng Uà Piểm. Khi Tạo và Nàng đã thành gái, thành trai, ông bà nuôi mới kể cho hai người biết là họ đã nhặt được hai người như thế nào. Tạo và Nàng liền xin phép hai ông bà cho đi ngược theo dòng sông lên để tìm lại cha mẹ. Ông bà ưng thuận, nhưng nói: "Bố mẹ cho hai con nằm ngủ cạnh nhau, phía trên đầu có đặt hai bát nước đầy; nếu tỉnh dậy, bố thấy nước trong bát không bị sánh ra ngoài thì mới cho các con đi tìm cha mẹ đẻ". Hai người ngủ dậy, quả nhiên không thấy nước đổ ra ngoài, ông liền cho Tạo và Nàng đi tìm bố mẹ đẻ. Trên đường đi, họ chỉ biết họ là hai người con bị bỏ bè trôi sông, chứ đâu biết hai người là con chị con em, nên hai người đã yêu nhau, định khi nào gặp được bố mẹ đẻ thì xin được lấy nhau. Hai người đi hết ngày này sang ngày khác, tối đâu xin ngủ nhờ đó. Cuối cùng họ cũng tìm về được bản cha mẹ đẻ. Mẹ con gặp nhau, ông bà gặp cháu, vui mừng khôn xiết, chuyện cũ không nhắc lại nữa. Thấy Nàng Uà Piểm rất xinh đẹp, chàng Tạo Khún Chướng là con trai quý tộc trong vùng liền đến hỏi làm vợ, mẹ Nàng ưng thuận cho ngay. Mẹ Nàng dựng khung cửi cho Uà Piểm dệt vải, may quần áo chuẩn bị cho Tạo Khún Chướng mặc đi lễ hội. Nhưng nàng chỉ muốn lấy Tạo Hún Lu làm chồng, nàng không dệt vải, may áo cho Tạo Khún Chướng mà lại trốn đi, đến thăm Tạo Hún Lu. Mẹ Nàng đi tìm Nàng, thấy Nàng, hỏi: "Nàng Uà Piểm, sao con lại có bốn chân, hai mặt?". Nàng trả lời: "Con đã lớn, nên con chia làm hai mặt. Người con đã trưởng thành, con phải chia làm đôi". Mẹ lôi Nàng về, Nàng bám chặt bức phên nứa, đứt cả tay, chảy máu. Thấy không thể ngăn được Tạo Hún Lu lấy Nàng Uà Piểm, mẹ Nàng đành phải bảo cho hai người lấy nhau, cho người đi nhờ ông mối đến làm lễ cưới. Nhưng trước tiên, mẹ Nàng cho gọi hai người lại, bảo: "Mẹ thuận cho các con lấy nhau, bây giờ các con hãy vào rừng hái nấm hết đang và xuống sông bắt cá đem về nấu với nhau, để làm lễ cưới. Tạo Hún Lu và Nàng Uà Piểm vui sướng dắt tay nhau vào rừng và xuống suối. Lấy được nấm và bắt được cá, Tạo và Nàng đem về nấu canh. Bỗng trời đất tối sầm, một tiếng sấm vang lên, sét rạch đôi bầu trời, chia tách hai người ra hai phía, Tạo bị bắn về phía Đông, biến thành Mặt Trời; Nàng bị bắn về phía Tây, biến thành Mặt Trăng, không bao giờ gặp nhau được nữa.

Hàng tháng, Tạo Hún Lu và Nàng Uà Piểm phải đợi đến cuối tháng, lúc mặt trời mọc lên còn nhìn thấy mặt trăng lặn muộn ở đằng Tây, hai người từ hai phía chân trời nhìn nhau, chỉ còn biết khóc, nước mắt đầm đìa nhỏ xuống trần gian. Đó là những trận mưa thường rơi vào cuối tháng vậy.

Người kể: Lô Thị Dinh

(Trích trong "Múa hát mừng nhà mới"- Quán Vi Miên chủ biên)