Nhập vong trong cách nghĩ của người Thái Nghệ An

(Ảnh từ internet)

“Nhập vong”, “áp vong”, “ngoại cảm”, “tìm hài cốt”… là những từ ngữ đã được sử dụng từ lâu, nhưng lại thấy xuất hiện nhiều trên báo chí và các phương tiện truyền thông gần đây. Cùng với các từ đó, người ta truyền nhau những thông tin cùng chiều hoặc trái ngược nhau về “nhà ngoại cảm” Phan Thị Bích Hằng, về việc công an khám xét nơi ở và bắt tạm giam “Cậu Thủy”…

Xã hội người Thái Nghệ An ghi nhận có ba đối tượng liên quan hoặc nhiều hoặc ít đến chuyện “nhập vong”- đứng đầu là thầy mo, thứ hai là những người “đột nhiên có khả năng ngoại cảm” và thứ ba là những người phụ nữ yếu vía.

Con gà cục tác...

(Ảnh từ internet)

“TÔ CẢY” cục tác lá chanh

“TÔ MÚ” ủn ỉn mua hành cho tôi

“TÔ MÁ” khóc đứng khóc ngồi

Mẹ ơi đi chợ mua tôi đồng riềng

“TÔ QUAI” nhìn ngả nhìn nghiêng

Rau trong vườn nhà

(Ảnh từ internet)

Lá em bé nhỏ tí ti

“XI LA” tên gọi đấy THÌ LÀ em

“PHẮC HỔM” cũng thể RAU DỀN

MỒNG TƠI- “PHẮC PẮNG” leo lên hàng rào

Ba mươi sáu thứ chim

(Ảnh từ internet)

Trên rừng ba sáu thứ chim

“NỘC CỐT” mặc áo của BÌM BỊP nâu

“NỘC THỐ” chim KHƯỚU bạc đầu

SẺ ĐỒNG- “NỘC CHỌC”, “XẢ LÀU”- VÀNG ANH

Tình duyên em gái bản

(Ảnh từ internet)

Quê em “MỌC KỊU”- SƯƠNG SA

LỜI “nhuôn” MÊ ĐẮM đượm đà “QUAM VON”

NÉM CÒN, rời hội “VÍT CON”

TRỒNG DÂU em đã “PỤC MON” ven nhà

Làm gì thì nói Mần chi...

(Ảnh từ internet)

ĂN CƠM thì nói “KIN KHÀU”

UỐNG NƯỚC- “KIN NẶM”, ĂN TRẦU- “KIN PU”

RỬA TAY thì nói “XUỔI MƯ”

“NẲNG”- NGỒI, “XÂNG”- ĐỨNG, còn “TƯ” là CẦM

“XỆT MA KHỜ”- NHÍCH LẠI GẦN

“VẠU”, “CHÀ” là KỂ, còn MẦN là “Ê”

"Xuống mường hạ giới"- Truyền thuyết của đồng bào Thái Nghệ An

(Ảnh minh họa từ internet)

Kho tàng truyền thuyết, sử thi của đồng bào dân tộc thiểu số khá phong phú. Từ thời còn học phổ thông, tôi đã được làm quen với “Trường ca Đam San” của đồng bào các dân tộc Tây Nguyên. Tiếp sau nữa có Sử thi “Đẻ đất đẻ nước” của dân tộc Mường, Truyền thuyết “Quám tố mướng” của đồng bào Thái vùng Tây Bắc. Và, mặc dù là người Thái Nghệ An, gần chục năm trở lại đây tôi mới được biết đến Truyền thuyết “Xuống mường hạ giới”, huyền thoại “Khủn Tưởng- Khủn Tinh” và Sử thi “Khun Chương” của đồng bào Thái vùng Tây Bắc Nghệ An.

Học chữ Thái Qùy Châu (Bài 8)

HỌC CHỮ THÁI QUA FACEBOOK- HỆ CHỮ THÁI QUỲ CHÂU

Trong các bài trước, các bạn đã được biết hầu hết tất cả các “thủ thuật” (quy luật) để ghép vần cho chữ Thái Qùy Châu. Phần sau đây giới thiệu tiếp những quy luật còn lại.

1) Các từ trùng tên của vần.

Trong tiếng Việt, ta thấy có những từ trùng với tên của vần như: ăn, ai, én, in, im

ắng, uống, ổi, yên ổn, v.v…

Trong tiếng Thái Qùy Châu cũng có các từ mang tính chất như thế, ví dụ như: ai

(anh), ọc (ra), áu (lấy), ùn (ấm), áy (ho), v.v…

Tuy nhiên khi viết các từ này bằng chữ Thái Lai- Tay, quy ước là phải thêm chữ ỏ (có hình thức như một hình vòng cung, còn gọi là phụ âm giả) vào đằng trước.

Mỏ tôm Xiềng Lằm

(Ảnh từ internet)

Ngày xưa ở bản Xiềng Lằm (Mường Mặt) có một bà già đi chăn vịt ở một khúc sông trên nguồn sông Nậm Nơn. Bà vừa đi vừa hát khe khẽ những bài mo cho vui, nào ngờ có một người đàn ông lạ, đẹp lão, hiền từ xuất hiện, nghe được những bài mo của bà

Sách "Tốp Lai" của người Thái

Trong ảnh: Ông Vi Văn Biến đang nói về sách “Tốp Lai” với khách

“Tốp Lai” là một cuốn sách chữ Thái (tiếng Thái: Tốp = vỗ tay vào nhau; Lai = chữ), dùng để đoán những bí ẩn riêng tư của một con người. Cách sử dụng sách “tốp Lai” cũng na ná như cách bói Kiều của người Kinh ở các vùng miền xuôi!

Quám nhá 1

Học chữ Thái Qùy Châu (Bài 7)

HỌC CHỮ THÁI QUA FACEBOOK (HỆ CHỮ THÁI QUỲ CHÂU)

Qua bài 6, các bạn đã có dịp làm quen với cách thức sử dụng phụ âm vần (NH) để tạo các vần chỉ có toàn nguyên âm (NGUYÊN ÂM + I) trong cách viết phiên âm. Cụ thể, phụ âm vần NH trong chữ Thái Qùy Châu được dùng tạo ra các vần kép có đuôi -i trong tất cả các từ phiên âm tiếng Thái Qùy Châu. Đó là các vần như –oi, -ai, -ôi, -ơi, -uôi, -ui, -ươi…

Mỏ tôm Mường Lằm

(Ảnh từ internet)

Nàng Rồng ở Văng Chộng Cùa (trên sông Lam, thuộc địa phận huyện Con Cuông, Nghệ An) hoá thành cô gái lên lấy chồng ở gần suối Bỏ Cùng (Mường Lầm, Tường Dương, Nghệ An). Nàng là giống Rồng, không ở mãi được, phải tìm đường về. Nàng theo suối bơi ra sông Lam, xuôi về Văng Chộng Cùa, nhưng gặp phải một cái ghềnh, nước cạn khô, không bơi xuống được

Đi tìm Mường Lào

(Ảnh từ internet)

Nghe nói Mường Lào ở mãi tận trên thượng nguồn. Mường ấy vô cùng giàu đẹp: cuộc sống vui tươi, làng bản thanh bình… Ai cũng muốn đi thăm Mường Lào một lần.

Phai đá Bản Lòng

(Ảnh từ internet)

Ngày xưa ở Bản Lòng (xã Châu Thái, Qùy Hợp, Nghệ An) có hai bố con ra suối Huồi Lòng tắm. Đứa con bơi lặn một hồi rồi không thấy lên nữa. Người bố liền lặn xuống tìm, xuống mãi, xuống mãi, đến tận Mường Rồng. Ông bố hỏi con rồng nào cũng chỉ nhận được câu trả lời là "không biết"

Tạo Vắng Tan, náng Vắng Cùa

(Ảnh từ interrnet)

Tới pù pau háu hẩng lẹo, pườn và dù Vắng Tan mè nặm Nớn khơ Ban Vẹ, Tương Dương mèn mí ngược. Mướng tố ngược dù Vắng Tan nị mự nhám khửm lăm, khất khuổng lăm. Cốn háu pảy hứa pé hưn lòng cải ni đay áu mạc cuôi, xày pết ết hỏng phạc

Pụi hịa tào pải lống

(Ảnh từ internet)

Mờ nhám mí tạo nừng pảy ế nhái xảo. Tạo pảy hưn hướn ơi náng nừng cuổng ban. Xỏng pớ nằng huối nừng lờ tăng hển ai bào nừng hưn hướn. Pớ xảo hển ai bào chả má hổ heo lụp hau táng cuổng, hụ và Tạo Ngược, khôn bo chắc hụ ế chớ lớ

Tạo Rồng vực Nhạ

(Ảnh từ internet)

Ngày xưa, dưới Văng Nhạ, một vực nước sâu trên dòng sông Nậm Hàng, ở Bản Nhạ (Châu Cường, Quỳ Hợp hiện nay), có Tạo Ngược (Rồng) sinh sống. Rồng còn trẻ, rất mê các cô gái Thái ở các bản Nhạ, bản Nguông, bản Thằm bên bờ sông

Bụi nứa mọc ngược

(Ảnh từ internet)

Ngày xưa ở bản Na Pề, Mường Cuống (Yên Hợp, Quỳ Hợp, Nghệ An), có một cô gái rất đẹp, các chàng trai xa gần đều muốn đến kết duyên. Nhưng Nàng chỉ yêu Chàng Tạo ở bản bên. Họ đã đính ước với nhau và chỉ còn chờ ngày cưới. Bỗng một hôm, hai người đang ngồi tâm sự ở trong nhà thì có tiếng người lên cầu thang

Đàn muỗi bay xuống trần (Xuống mường hạ giới, p. 19)

Bấy giờ con dĩn bay cao trước cửa

Con muỗi vo ve đầu sàn, cùng gọi cùng thưa:

"Cho chúng tôi xin dậy, xin xuống trần"!

Then ở mường Bôn mới nói:

"Chúng bây dậy với xuống trần làm chi"?

Mường hạ giới có hùm beo (Xuống mường hạ giới, p. 18)

Bấy giờ hùm beo cùng đồng thanh thưa thốt

Rằng sao Then không cho chúng tôi xuống mường trần

Xuống kiếm mồi kiếm bữa nuôi thân

Sớm tối đi khắp rừng ngang núi dọc

Tạo Lò Kăm xuống trần (Xuống mường hạ giới, p.17)

...Mới nghe Trời lựa lời đẹp lời hay và nói

Người dưới mường bằng mường đất chết cả rồi

Nước ngập dâng làm người trần chết hết

Sự tích phai Bản Vi

(Ảnh: Lưu Quang Thái)

Ngày xưa, ở Bản Vi, Mường Choọng Hạp, người rất đông nhưng cái ăn cái mặc không phải dễ kiếm, nhất là củ khoai, hạt lúa. Cánh đồng Bản Vi lại thường bị khô nước. Làm sao có nước để mà cày cấy, lấy hạt lúa củ khoai?

Mẫu hoa văn thổ cẩm Antique Textiles cập nhật 20130603

Mẫu hoa văn thổ cẩm Antique Textiles 20130531 cập nhật

Mẫu hoa văn thổ cẩm Antique Textiles 20130529 cập nhật

 

A Tai script with Chinese style

Thawi Swangpanyangkoon (2012)

Abstract:

The Tai group of languages collectively form an important family of languages in South East Asia. The area in which they are spoken encompasses Assam in the west to Hainan Island in the east, and from southrn China in the north to the Thai-Malay border in the south.

Học chữ Thái Qùy Châu (Bài 6)

(Ảnh từ internet)

HỌC CHỮ THÁI QUA FACEBOOK (HỆ CHỮ THÁI QUỲ CHÂU)

Qua bài 5, các bạn đã có dịp làm quen với khái niệm "Phụ âm vần" kể cả trong tiếng Việt/ chữ Việt và tiếng Thái/ chữ Thái. Các bạn được biết là, số phụ âm vần trong tiếng Việt và tiếng Thái đều là 8, nhưng cách sử dụng thì có một vài điểm khác nhau.

Náng La (2)

(Ảnh từ internet)

Mự nhám, chớ phạ tành đỉn, hỉn tành con, mí hướn nừng mí chết pớ lực xảo, pớ cờ đỉ hẳn hòi khứ cẳn. Pò mè xờ xử hơ họng ết: Náng Hồng, Náng Xỏng, Náng Xảm, Náng Xì, Náng Ha, Náng Lọm, Náng La. Pò mè tải xía, chết ơi nọng hặc pọm cẳn dù.

Náng La (1)

(Ảnh từ internet)

Mờ nhám, mí xỏng phủa mía nừng mí pớ lực xảo la họng ế Náng La. Mệ xá tải váng khư, pò xá á mía má tăng xỉnh đay pớ lực xảo nừng họng ế Bệt Bế. Xá chắng Náng La, ế cảnh mờ mạy xá hơ Náng La kí tò băng xàu. Mừa nừng mệ cụa bọc hơ Náng La pá liệng pết khôn bo áu khau hơ kí. Tạo Cong hển nừng ạ, mự lớ cò áu khau pảy hơ Náng La kí. Mệ cụa xá hển Náng La bo đay kí khau khôn cờ hảo đỉ, chằng thảm:

Sự tích Hòn đá Voi

(Ảnh chỉ mang tính minh họa, nguồn từ internet)

Ngày xưa, ở vùng Mương Cuống (huyện Con Cuông, tỉnh Nghệ An) có bạc vàng rất nhiều, do Thần Núi canh giữ. Tiếng tăm giàu có của Thần Núi vang đi khắp nơi, đến tận tai Thần Nước ở cuối sông Nậm Pao (Sông Lam). Thần Nước liền phái một đoàn quân với đầy đủ cá kình, cá mập, cá kiếm, tôm hùm, cua càng… bơi ngược lên để cướp lấy vàng, bạc của Thần Núi.

Sự tích con trâu

(Ảnh từ internet)

Thuở ấy đã lâu lắm rồi, người Mường Trời và người Mường Đất còn sống chung với nhau. Hàng năm, Pò Then ở Mường Trời thường nhìn xuống trần gian để xem cảnh núi non, hoa nở, chim hót, ong bướm bay lượn, người làm ruộng rẫy hoặc vui chơi, đánh cồng, nhảy sạp, uống rượu, ném còn, kéo co, đi cà kheo, đi chơi hang núi…

Náng Căm

(Ảnh từ internet)

Mự nhám, mự nhám! Nhắng mí hướn nừng hằng mí đỉ đay, nhắng mí pớ lực xảo la nừng bo đay ết ẳn lớ, mí nọi Xa hoi nừng má ế cốn tắc nặm hơ ạp. Ai Ìn dù Mướng Phạ lống Mướng Lùm lày quảng hển Náng Cắm nằng tằm hục dù pải chán, hển đỉ lải lờ dù tếnh phạ vít mạc cái lống xờ pen kì. Náng Cắm nằng tằm hục lờ xiểng cắn cái cuổng cốn, diệc pảy ạp. Náng chằng xỏ nắm pò, nắm mè khư pảy ạp:

Nộc vắc

Mờ nhám mí xỏng ơi nọng huồm pò khạc mệ. Pớ nọng dược tanh áu phủa pớ ơi. Mự nừng xỏng cốn pảy hưn áu mạc líu. Pớ ơi hưn tếnh cỏ, pớ nọng dù tơ cốc. Pớ nọng thảm và:

- Cú hăm cỏ mạy lống áu hơ ngài nớ!

Náng Hừa Điểu- Cáy Điểu

 (Ảnh từ internet)

Mự nhám, mí tạo nừng dặc đay mía. Khà đải pớ xảo cuổng ban cuổng mướng tạo bo mặc, tạo dặc đay náng Hừa Điểu- Cáy Điểu. Pò mè tạo và hơ:

- Pớ lớ mứng cà và bo áu, mứng dặc đay mía mèn náng Hừa Điểu- Cáy Điểu xì mứng hặc pảy xọc áu nớ!

Tạo thảm pớ thau:

Náng Căm- Y Dàng

(Ảnh từ internet)

Náng Cắm tấng Y Dàng pá xon, hển mạc đừa nừng, xộc áu khôn bo đay. Náng Cắm và ế khau khư pá xắp á mạc đừa. Xủm phí bo mí phí. Náng Cắm bọc Y Dàng pảy tay phí hướn Nhà. Y Dàng và:

- Xin cú hại dù bo pảy.

Mẫu hoa văn thổ cẩm Antique Textịles (06- 5- 2013)

Mẫu hoa văn thổ cẩm Antique Textiles (mặt chăn)

Mẫu hoa văn thổ cẩm Antique Textiles (Lào và Thái Nghệ An)

Mẫu hoa văn thổ cẩm Antique Textiles (một số mẫu Thái Lan)

Mẫu hoa văn thổ cẩm Antique Textiles (05- 5- 2013)

Học chữ Thái Qùy Châu (bài 5)

Sau khi xem bài 4 "Cách đọc phiên âm…" hẳn nhiều bạn vẫn chưa thấy thông lắm. Tuy nhiên, thực tế cho thấy là những người cần đến việc sử dụng phiên âm một cách "thực sự" (đọc các bài cúng vía, khấn khứa…) chỉ đọc văn bản một vài lần

Dòng nước thần

(Ảnh từ internet)

Ngày xưa, ở vùng Bản Lạo, Bản Khôông, có một suối nước trong xanh, ngày đêm róc rách đem nước về tưới cho vùng đất mênh mông, màu mỡ. Dân làng đắp phai, đào mương, đưa nước vào ruộng cấy cày. Một năm hai mùa, bản làng ấm no, trù phú có tiếng

Sự tích thung lũng Túng Chẻ

(Ảnh từ internet)

Ngày xưa, lâu lắm rồi, có bọn giặc đến cướp bản mường Mướng Cuổng. Dân bản đã cùng nhau đánh giặc, bắt được tên cầm đầu của chúng. Tên thủ lĩnh giặc cao to, lì lợm, đánh đập thế nào cũng không chết. Trong bản có ông Mo Mường rất giỏi phép thuật

Sự tích động Nang Man

(Ảnh chỉ mang tính minh họa. Nguồn: internet)

Động Nang Man ở bản Pha, xã Yên Khê, huyện Con Cuông, tỉnh Nghệ An, là một hang động đẹp nổi tiếng. Tại sao động Nang Man lại đẹp như vậy? Dân bản Thái ở đây kể rằng:

Ngày xưa, chủ bản Pha có một người con gái vô cùng xinh đẹp. Mỗi khi nàng xuống suối Huồi Diêm

Sự tích núi Pù Mát

(Ảnh từ internet)

Ở miền Tây Nghệ An có ngọn núi Pù Mát nổi tiếng đẹp và hoang dã. Đó là khu bảo tồn thiên nhiên của nước ta. Người Thái ở đây kể rằng: Ngày xưa, ở vùng Mường Xiêng này có một đôi vợ chồng nghèo không có con. Họ phải cầu rừng, khấn suối, làm điều lành, mãi người vợ mới có thai. Lúc đó bà đã già.

Náng Cắm- Tạo Ìn

(Ảnh từ internet)

Mờ nhám, mờ nhám! Tạo Ìn lống liệp nặm mói pả, Tạo Ìn lống liệp ná mói khau, hau ban dảm pày hướn xẻn. Là múa ha xíp chạng ế ngái, là nghến ha xáo quái liệng pày. Hưn vay á ơi Náng Cắm keo nhọt nhọi lống bành ngái quái.

Náng Bởi Bắc- Bởi Bành

(Ảnh từ internet)

Mự nhám, mí xỏng phủa mía chau mướng hằng mí tiêng. Mía chau mướng cợt đay pớ lực xảo đỉ, hẳn hòi. Tè chớ xiểng hả cợt, dù cuổng pủm mệ ọc, cuổng mứ pớ lực xảo cẳm tứ ẳn bởi nừng. Pò mè xờ chừ hơ lực xảo họng ết náng Bởi Bắc- Bởi Bành.

Mè xửa tấng tố lìn kết

Mờ nhám mí mè xửa nừng pảy xọc kí, hển tố lìn kết dù cờ hủa hày. Mè xửa khăm chộn tố lìn kết kí, khôn tố lìn kết và:
- Mứng nhá hềnh khốp kí cú nớ. Nhỉn mơi pớ cờ và mứng tê lảnh lăm. Háu khăm tê lống pú mói. Lống họt tỉn pú lẹo mứng chằng kí cú cờ đay.

Nguồn gốc trầu cau

Ngày xưa, khi trên mặt đất chưa có trầu, cau thì trầu đang ở đâu đó nơi bà Pa Nha Thế Đá; cau ở tận ngoài trời, nơi bà Pa Nha Nạc; vôi trắng đang còn ở núi đá Phá Chí; thuốc ăn trầu thì ở với ông vua Thái. Cây cau thì do Chàng Rồng hoá thành; vôi bột thì do chàng Rái Cá hoá nên; dây trầu là do Nàng Uốn Tuôn hoá thành.

Sự tích mặt trăng- mặt trời

Ngày xưa ở một bản nọ có một nhà có hai chị em gái rất xinh đẹp. Một hôm hai chị em rủ nhau ra suối bắt cá. Họ xúc cá ở một chỗ nước quẩn, nhấc cái rổ lên thì thấy có một quả sung chín, chứ không có một con cá nào. Xúc xuôi dòng, vớt được quả sung, xúc ngược dòng cũng chỉ vớt lên được quả sung đó. Người chị liền lấy dao cắt quả sung làm hai, một nửa ít, một nửa nhiều hơn

Mẫu hoa văn thổ cẩm Antique Textiles (28- 4- 2013)

Hôm nay mình share lên đây mẫu hoa văn thổ cẩm từ Facebook Antique Textiles. Những mẫu hoa văn như thế này không chỉ có người dân tộc Thái ở Nghệ An sử dụng mà có những người Thái ở các nước khác như Lào, Thái Lan cũng sử dụng...