CÚNG CHỈ ĐƯỜNG NGHĨA ĐỊA
* Phần phiên âm: Hay chị hèo
Bắc họt chừ lộm
nhá cào cắm hái
Bắc họt chừ tải
nhá xau, Ló Cắm ai ới
Xiểng cộn mứng
khăm lục
Xiểng púc mứng
khăm từn
05. Đay từn khăm từn
chở nón
Khăm pượt xía
xảm xíp chặn phai đòn hồm tả
Ha xíp chặn
phá lái hồm na
Pượt pha lái
xọng hồm xờ táng nửa
Khăm má nằng
tằng hăm khư kỉn ngái
10. Khăm má nằng tằng
vải khư kỉn khau
Khôn đăm hày
nằng chớ hối hày tha
Nằng dù ha chộp
hày cóng
Nhắng khăm cổn
tè cốc, lốc tè cạu
Vạu tè mừa mứng
tải
15. Chảo hụ tẹ
Cú tày ăm ắc
tè chớ mứng ọc
Tày ăm ọc tè
chớ mứng lống
Tè chớ mứng
cượt tè phạ lống lùm pển cốn
Cú khăm pạc
chớ lệch áu thoi
20. Vạu chớ noi áu
hịt khóng mướng
Chù phạ na pỉ
lửa còi kỉn lón dù
Xắc tạu xáu
dù
Ết cột ết xảu
hơ lực hơ nọi
Lửa chốc cỏ
láu, cảu cỏ nha
25. Ết kỉn đỏm đoàn
đỏm thể
Xờ xốp xờ pạc
Đỏm họ đỏm đảng
Ết con ho con tỏm hơ lực hơ nọi
Khôn bo ngường
bo ngớ lớ
30. Nhằm má pỉ phạ
múa khau nị
Pỉ chướn bưởn
hại
Tàn cò đay
mang áu bệnh áu nạo
Hau cuổng
kính hỏn đọc
Ôm pển hẩng
nghến lớ lẹo
35. Lực nọi hướn
dao cò bo đay
Váng còng
váng liếu ẳn lớ
Cò lửa chạy lửa
chéo
Hả ai hả nọng
tì cảy táng khơ
Ban tơ mướng
nửa
40. Lực nhính lửa pặp
om phắc tàng xỏ mủ
Lực chái lửa
pặp om phắc tủ xỏ lau xỏ cày
Má ke má khảy
Tì hặc hơ mủ
Tì ỳ đủ hơ
lau hơ cày má ke má khảy
45. Dong cháu cáu
khoè
Hặc mạy lửa kỉn
Việc phỉ lửa
ke
Một căm mướng
tơ lửa lục má lỏ
Mỏ pái nửa lửa
lục má ke má chòi
50. Khôn xắp nhám
chạu bo cuôm vẳn pải
Xắp nhám xải
bo cuôm vẳn tôn
Tổng và vẳn
tôn lặc hau hòng quang hướn lực kỉn ngái
Vẳn pải chải
hẻn mứa táng Thẻn chào ná tồng Đăm
Chằng và ke nừng
lớ cò bo bảu
55. Cháu nừng lớ cò
bo hòm
Lửa mí pá
ngái táng Thẻn thày chau
Khau cày hưn
hướn phạ tum mình nén cốn
Khôn cạng tum
cạng hển mình mứng quẻn
Cạng tum cạng
hển nén mứng xau
60. Lín mốc căm tồng
phạ bo xở nừa ới
Lín chở căm
pái Bổn bo quang
Pò bo ngạng
phạ pỉ mờ thẻm lải
Vá vải hưn hướn
Bổn bo nhựt pong
Xong cày hưn
hướn phạ bo từm pỉ bưởn
65. Chằng và lín mốc
căm tồng phạ bo xở
Lín chở căm
pái Bổn bo chanh
Bo lảy ngoành
ham tạng phạ mứa xờ nỏng pả nừa ới
Chằng và pả
khình bo đay kỉn đỏm lín keo pả khình bo hánh
Pả cảnh bo
đay kín đỏm lín mốc lín chở pả cảnh bo khoè
70. Pả tải phè cảng
nỏng
Pả tải póng cảng
nặm
Pả tải pan luống
chặng khứ nừng táu lảy
Hủa nỏng pò
tành mí thăm nộc ngồ
La nỏng mí ồ
nộc tển
75. Mí táng nhển
hau nhển ọc
Pả vẳn cải pển
phu nộc chích bỉn ọc
Cải pển phu nộc
chọc bỉn nỉ
Bỉn chò quắt
chò quảnh mứa phạ
Bỉn quành hau
cáu nhà Phả Bủn
80. Chằng và pườn
đay bạch lô hau xuổn phạ tong nén
Bạch pẻn hau
xuổn Chẳn tong cuôi
Bạch lô hau
xuổn phạ tong mình nén cốn
Nò mình lộm
căm táng phạ tè mừa pỉ cải
Lắm nén căm
táng Thẻn tải tè nhám bưởn cau
85. Vẳn lằng hau
cáu phạ tè mừa nhám hẩng
Pò kỉn khau
táng phạ pò bo kỉn đải
Pò kỉn ngái
táng Thẻn pò bo kỉn lạ
Pò kỉn khau
táng phạ pò àn mói lái hướn Bổn pò tem
Pò àn chia mướng
phạ ọc khồ hủa tải
90. Pò àn tớ tấng
lái hướn Bổn ọc khồ hủa không
Pò chồn chia
mướng phạ xặm xạt mứng mứa
Chằng và hỏn
đọc dù pái hướn
Nặm lái niểu
thùm bo khòi pạc
Khạc bo đay
chờ hạ hanh hạt nịu lốm
95. Pò cò đay căn
chở lệch xía mè
Căn chở nọi
chở kè xía kính
Vảng kính hau
đỏn đỉn đỏn xái lải xằm
Hau lằm lô hướn
tàn lải cuống
Đăm lộm cò pạch
tấng lải
100. Tải cò pạch tấng
ban
Tan lòng hau
cáu phạ cò pạch tấng mướng
Lộm mứa tơ mí
lực má phứa
Nghến tải mí
lực má um
Mứ xại đay mộp
tả
105. Mứa vả đay mộp
na
Xảm cọp nặm
má xuồi táng na
Ha cọp nặm má
xuồi táng lẳng
Phổm bo kiêng
lực pợ má vỉ
Phổm bo đỉ lực
xảo má cau
110. Khắp khắp xiểng
tọc láy khảy pen
Quẹn quẹn hơ
ai nọng họ má tò chóng đói
Phục đỉ lực
má lạt
Xạt mờ hơ lực
nọi má pủ
Xừa hăm lực nọi
má hóng
115. Chù bương chù ết
đỉ lải
Chù pái chù ết
đỉ lẹo
Mí tè xông phửn
đi tặng phạc
Xưa phửn nhạo
lạc đỉn
Xín xín pha khẳn
đảo xì chành
120. Pò đay tành dong
pế tành dẻ
Tành dẻ lưa bọc
ké lảy lòng
Tành chường
dong hỏng cọng hơ pò lột chồ mứa Thẻn
Mù hăm pốc xờ
hủa
Bủa ngấn bủa
cắm pốc xờ cau
125. Tấng lải lực
nhính lực chái, lực lản ai nọng họ đảng
Phứa Đăm hưn
chóng đói pàng pàng
Xảm xíp chặn
phai đỏn hồm tả
Xảm xíp chặn
phá lái hồm na
Mứ xại lực
chái đay tứ đạp ngá
130. Mứ vả tứ đạp keo
Lực nọi xọt
xeo hau om đạp chóng đói
Om đay xảm tí
lửa dà
Om đay xảm tặp
là thởi
Tấng lải lực
nhính lực chái, ai nọng họ đảng
135. Hay hặc pò xiểng
nướng
Tấng lải hay
xiểng xía hặc pò
Lực pợ hay xiểng
xiệt nỉa nỉa
Lực khưởi hay
xiểng xía om vè
Xẻo hịt thoi
đỏm phạ cả ìn nặm Té
140. Xẻo hịt Bổn hịt
Thẻn nén qué xằng khư
Cốn lộm hau
hướn quang hơ lực đay nải
Tải cảng hống
cảng xả hướn lực chái
Phài mí khau
hau chóng Đăm khư tày xải
Mí ngái tốc
chóng đói chị hèo
145. Khôn tải tò xạ
xu pắn phắc
Thẻn Bắc căm
pái Bổn bắc cạt
Àn xử căm mướng
phạ bắc cạt cốn lống
Thẻn vàn phắc
lống mướng đỉn mướng piếng
Ọc phắc tạch
ngà
150. Phạ tành hơ láng
cày lống lẳng
Tấng lống tấng
khìa đỉn khìa xái pốc nha
Ta khùn cuôi
bở mạy pốc mình mà cốn tải
Chằng và láng
cày lống
Cượt đay xỏng
xạt xảm xạt pày mí tải
155. Lống nhái đay xỏng
pản xảm pản pày mí ôm
Chớ nị phu
cày ộm tốp pịch hẳn cháng
Láng cày chọm
xỏn hẳn pò tành pế ôm
Chằng và chớ
lộm xỏng tàn hạc chuống có tải
Ngải tả tốc
hướn Thẻn cáu chau
160. Xọn lày hưn hướn
phạ cáu cuồng tấng náng
Chằng và tiềng
cứn tiềng cảng
Cày hạc tau
chắp hiếu mạc
Cày cờ tạc hạc
nón cón
Cày hẳn ón
tùa ban
165. Na cày hạc hẳn
cháng
Cảng cứn cày
hạc cháng kho
Lặc mèn phỉ
pò cú ết quắc quắc nừng tố èn
Ết quẹn quẹn
nừng tố lẻo
Táng téo pảy
téo má làu lứm hướn dao
170. Côm na hau tọng
phạ lứm lực pái hướn
Mừa nị pò lộm
cảng quan nửa xừa chóng đói
Xẻo hịt thoi
đỏm phạ cả ỉn nặm Té
Xẻo hịt Bổn hịt
Thẻn nén qué xằng khư
Cốn lộm hau hống
quang phài mí ngái
175. Cốn tải phài mí
khau hau chóng Đăm khư tày xải
Mí ngái tốc
chóng đói chị hèo
Lực chái chằng
lống làng pắt mè cày keo
Xọt xeo hau lộc
quang pắt cày đảm táng
Tố lớ hản
thau xàu nhàng cải
180. Tố lớ hản tải
hau má mứ lực khằm
Pắt đay cày lẹo
Cọn mạy cật
bo tam tỉ đèn
Cọn mạy kèn
bo tam tỉ hủa
Cổ pò cú lột
pế vủa pế xấn bo đay
185. Ha cày phặt nắm
xảu hòng
Khư xặt pòng
hơ pò cú
Hau hòng
quang hướn lực kỉn ngái
Ha cày phặt nắm
mè đảy lái
Hơ pò cú ngải
tả mứa đổng quái tím họ
190. Hau kề kho đỏm mệ
đỏm mè Chiếng Tóng
Ha cày phặt nắm
con xau
Khư mí việc
xau cượt hại pù nhà má chửng
Lực chằng má
lốc xía pịch
Má xịch xía hổn
195. Má lổi xía xay
Phà tành hơ
tôm cày tấng cổm
Tốc xờ nặm ết
đỉ
Phí dù tảu ết
xúc
Tành xờ phưởn
nhổng má
200. Tành xờ pá nhổng
tau
Phưởn khau má
tò tả
Pá ngái má tò
na
Chà đay phưởn
khau cày tôm tố ộm má cằng chóng đói
Phưởn khau nị
lực khăm nải
205. Ngái nị lực khăm
bọc
Khau nị khau
tày xải
Ngái nị mèn
ngái chị hèo
Kỉn khau khăm
kỉn đỏm ải
Kỉn ngái kỉn
đỏm hừa
210. Đay kỉn khau
khăm bành xảm pái
Đay kỉn ngái
pẳn ọc xảm pùn
Pùn nừng hau
hòng quang cọp ộng cọp pò phỉ hướn
Hơ đăm hướn xặt
hòng hơ pò cú mí tì kỉn khau
Hơ lực nọi xớ
ngái
215. Pùn nừng áu mứa
đổng quái cọp chau
Hau cọp mệ cọp
nhà Chiếng Tóng
Khư hơ pò cú
mứa khút đỉn kèn ết ban
Tan đỉn kèn ết
hướn
Mứa tăng hướn
nừng hắng tò
220. Mứa cò hướn nừng
hắng tẻn
Hắng tò mí tì
vẻn
Hắng tẻn mí
tì hoi
Mứa tăng hướn
nọi pặp mè Chiếng Tóng
Pùn nừng mứa
Đăm Bổn chù cốn mướng phạ
225. Khư hơ pòng mệ
pòng cuồng tấng náng pò ới
Hụ chắc khau
lực nải
Hụ chắc ngái
lực bọc
Khau nị mèn
khau chị tải
Ngái chị hèo
230. Phăn pheo hơ lực
tành ngái cốc pò ới
Khăm nhắp hưn
chóng quang
Hưn màng
chóng đói
Khăm nón đắc
nừng tố khiệt
Nón dệt nhạo
khứ nừng tố ngú
235. Khăm chặc áu xảm
xíp chặn phai đòn hồm tả
Chặc áu phá
lái hồm na
Pha lái xọng
hồm xờ táng nửa
Pớ cải hau
nhá dọc
Pớ cải ọc nhá
mói
240. Nhá côm na hơ pớ
pế đẳm
Nhá văm tả hơ
pớ pế hại pế kẹt lớ nớ
Láng vẳn pớ
hau chóng đói khăm bọc xàu tau
Mình cau pớ
hau chóng quang khăm bọc xàu mứa
Mứa huồm kính
huồm đảng hơ xàu dù thau
245. Hau huồm nựa xàu
dù tiềng ngám lấng
Khăm chừ áu cắm
Khăm nắm áu
ho hởi nớ pò ới!
./.
Bưởn 9/ 2009
Vi Thị Hoa ọc na pỉ 1946 (Ban Đô, xà
Châu Kim, Quế Phong, Nghệ An)
CÚNG CHỈ ĐƯỜNG NGHĨA ĐỊA
* Phần dịch nghĩa: Cúng chỉ đường nghĩa địa
Nghe nhắc chữ
ngã thì đừng nói buồn
Nhắc đến chữ
chết thì đừng tủi, Lò Căm[1]
ông nhé
Tiếng vực ông
sẽ dậy
Tiếng thức
ông sẽ tỉnh
05. Tỉnh dậy thì tỉnh
giấc ông ngủ
Để lật giở đi
ba mươi lớp vải trắng che mắt
Năm mươi lớp
vải chăn hoa đắp mặt
Giở đi tấm vải
Phà hoa đắp bên trên
Để đến ngồi
ghế phủ vải Hằm[2]
mà ăn bữa trưa
10. Để đến ngồi ghế
mây mà ăn bữa cơm
Nhưng ông ngồi
vào rồi hãy đợi
Ngồi vào năm
khắc rồi mong
Nay tôi sẽ vực
từ gốc và trốc từ rễ
Kể từ ngày
ông chết
15. Giá như biết thật
Thì tôi sẽ kể
Ẳm Ắc[3] từ
ngày ông ra đời
Kể Ẳm Ọc[4] từ
lúc ông xuống
Từ ngày ông
hoá từ trời xuống mường trũng thành người
Tôi sẽ nói
đôi lời lấy lệ
20. Nói đôi hồi
theo tục lệ bản mường
Mấy năm trước
còn đẹp ăn và đẹp ở[5]
Chống gậy ngồi
nhà
Làm cột dựa
cho con cho cháu
Từng phát cây
lau, dọn lùm cỏ
25. Làm ăn với đoàn
thể
Để có cái bỏ
mồm
Cùng với họ
hàng, làng bản
Làm nơi tụ tập
cho con cháu
Vậy nhưng
không biết, không ngờ
30. Bước sang năm
nay, vụ lúa này
Năm không tốt,
tháng không lành
Ông đã bị mắc
lấy bệnh tật
Vào trong
thân trong thể
Ốm đau đã lâu
ngày
35. Con cháu và mọi
người trong nhà
Không để mặc
ông, không để vậy
Cùng nhau chạy
vạy, cậy nhờ
Với anh em chốn
gần chốn xa
Bản trên mường
dưới
40. Con gái từng đi
nép cửa người xin lợn
Con trai từng
đi khép nép nhà người xin rượu, xin gà
Đem về cúng cởi
số
Nơi thương họ
cho lợn
Nơi quý họ
cho rượu cho gà về cúng
45. Cầu cho bớt,
mong cho khoẻ
Thuốc thang
đem về cho ông uống
Việc cúng cầu
cởi số đã làm
Bà Một ở mường
dưới đã đến lo
Ông Mo ở mường
trên đã đến giúp
50. Nhưng đến theo
buổi sáng không kịp vía ngọn
Đến theo buổi
trưa không kịp vía gốc
Đâu ngờ vía gốc
ông đã trộm vào gian thờ nhà con ăn bữa trưa
Vía ngọn vung
tay đi lên Then làm ruộng Đẳm
Nên cúng cởi
mãi mà không giảm
55. Cúng cầu mãi mà
không bớt
Từng có cỗ
trưa lên Then thay hạn chủ
Có cỗ cơm gà
lên nhà trời đùm lấy vía
Vậy nhưng
càng đùm thì thấy vía Minh[6]
ông càng hở
Càng chăm thì
càng thấy vía Nen ông xấu đi
60. Máng nước vía của
ông trên đồng trời không trong nữa
Máng nước hồn
ở mường Bôn không còn rộng
Bố[7]
không còn bẩy năm mới đến thêm cho ông
Sải dây mây
trên nhà Bôn không vươn ngọn
Lồng gà lên
nhà trời không thêm tháng thêm năm
65. Vậy nên máng nước
vía không còn trong
Máng nước hồn
ở mường Bôn không còn sạch
Không chảy
ngoặt về miệng ao cá vía
Vậy nên cá Khỉnh[8]
khát nước máng vía không còn khoẻ
Cá Canh[9]
không được uống với máng hồn nên đã yếu
70. Cá chết phềnh
giữa ao
Cá chết
trương trong nước
Cá trôi về mắc
miệng Chặng[10]
như thể rêu trôi
Phía đầu ao
có hang chim Ngổ
Phía cuối ao
có tổ chim bói cá
75. Có đường cho
con cáo vào ra
Cá vía hoá ra
chim chích đực bay ra
Hoá ra chim sẻ
đực bay mất
Bay ngoặt
quanh về trời
Bay quanh quẩn
vào cầu cứu bà Pha Bun[11]
80. Vậy nên người
ngoài vác thuổng vào vườn trời đụng Nen
Vác Pén[12]
vào vườn Chắn đụng chuối Minh
Vác thuổng
vào vườn trời đụng phải vía Nen của người
Chồi của chuối
Minh bị gãy từ năm trước
Khúc Nen vườn
Then chết từ tháng chín năm ngoái
85. Vía đã dắt díu
nhau vào cầu trời từ ngày đã lâu
Bố ăn cơm
trên mường trời bố không được rỗi
Bố ăn bữa
trưa trên Then không được rảnh
Bố ăn cơm mường
trời phải giở xem giấy
Bố phải xem
ghi chép trong sổ sinh tử mường trời
90. Bố đọc chữ ghi
trên nhà Bôn xem sổ sinh
Bố đọc giấy
mường trời thấy hết kiếp rồi ông về trời
Vậy nên thân
thể ông ở trong nhà
Nước dãi đặc
quánh không nhổ ra được
Khạc không ra
cục đờm ông đứt luồng hơi
95. Ông mới đứt luồng
hơi lớn rời xa bà
Đứt luồng hơi
nhỏ rời xa thân thể
Bỏ thân thể
đi vào đám bãi đất cát nhiều khoảnh
Vào nhìn cuốc
thuổng nhà họ nhiều lượt
Ông ngã xuống
cũng như tất cả người ta
100. Ông chết cũng
như người trong bản
Ngã xuống dưới
có con đến đỡ
Ngày chết có
con cháu về ôm
Tay trái con
cháu được vuốt mắt
105. Tay phải được vuốt
mặt
Ba vốc nước đến
rửa phía trước
Năm vốc nước
đến rửa phía sau
Tóc không mượt
lấy lược đến chải
Tóc không gọn
con gái đến búi[13]
110. Lách cách tiếng
tháo then mở ván
Lấy ván đến
cho anh em họ hàng ghép Chong Đoi
Chiếu đẹp con
đến trải
Tấm Xát mới
con đem đến đặt
Tấm nệm vải Hằm
con cái đem đến lót
115. Mọi phía đều làm
đẹp rồi
Mọi bề đều
làm vẹn
Có cả quần ống
dài chấm giát
Áo thân dài
quét đất
Rờ rỡ tấm
khăn đào bốn góc
120. Ông được chải
chuốt cho đẹp vẻ
Đẹp vẻ như
hoa Ke trôi xuôi dòng
Đeo thêm đồ đẹp
và quý cho ông hết đời về Then
Cái mũ vải Hằm
đội trên đầu
Dải hình hoa
sen đính lên búi tóc
125. Tất cả con gái
con trai, anh em họ hàng
Nhấc ông đưa
đến đặt ngay ngắn trên Chong Đoi
Ba mươi lớp vải
trằng che mắt
Ba mươi lớp
chăn hoa đắp mặt
Tay trái con
trai ông cầm gươm lưỡi ngà
130. Tay phải cầm
gươm lưỡi ngọc
Con cháu lần
bước quanh gươm ở Chong Đoi
Đi quanh được
ba lần thì dừng
Vòng quanh được
ba lượt thì thôi
Tất cả con
gái con trai, anh em họ hàng
135. Cùng cất tiếng
khóc ông
Tất cả cùng
khóc thương tiếc
Con dâu khóc
thương ông nỉ non
Con rể khóc
tiếc ông thảm thiết
Theo luật lệ
từ trời từ Ca In[14]
ở dòng Nậm Tè[15]
140. Theo luật trên
Bôn trên Then dặn lại như dòng nước
Người ngã xuống
nhà rộng thì cho con được mời
Chết xuống giữa
gian nhà con trai
Phải có cỗ
cơm vào cúng dâng Đẳm dòng dõi
Có cỗ trưa đến
Chong Đoi chỉ đường nghĩa địa
145. Nhưng chết xuống
thì như giỏ Xạ[16]
bỏ ngàn rau
Then Bắc ở
trên Bôn đánh dấu
Đọc sổ sinh tử
trên mường trời để đưa người xuống
Then gieo hạt
rau xuống mường bằng
Mọc cây lên
ra nhánh
150. Nay trời đặt cho
loài gà xuống sau
Vừa xuống vừa
bới đất bới cát tấp cỏ
Bới phân gio,
lá vụn xuống tấp mả người chết
Vậy nên loài
gà xuống mường đất
Hoá được hai
đời ba đời còn chưa chết
155. Xuống ở được hai
lứa ba lứa còn chưa ốm
Nay thấy gà
trống vỗ cánh gáy gở
Gà vừa chớm tập
gáy thì ông bị ốm
Thế nên lúc
ông ngã thì gà nhướng cổ đi chết
Ngẩng đầu đi
đến nhà Then cầu xin
160. Cùng đi đến nhà
trời xin Mẹ Cuổng[17] với
bà nàng
Rồi đến nửa
đêm khuya khoắt
Gà nhảy lên đậu
trên thanh rào
Gà cục tác
khi mơ ngủ
Gá gáy mớ khắp
bản
165. Tảng sáng gáy
như rên
Nửa đêm tiếng
gáy như than thở
Vía ông đã trộm
biến thành ma chấp chới như con én
Làm chập chờn
như con Leo[18]
Đường hay đi
hay về mà lãng quên nhà cửa
170. Cúi mặt đi vào gầm
trời quên con cái ở nhà
Ngày này ông
ngã giữa gian nhà trên nệm trải Chong Đoi
Theo luật lệ
từ trời từ Ca In ở dòng Nậm Tè
Theo luật
trên Bôn trên Then dặn lại như dòng nước
Người ngã xuống
nhà rộng thì phải có cỗ trưa
175. Chết xuống phải
có cỗ cơm vào dâng Đẳm dòng dõi
Có cỗ trưa đến
Chong Đoi chỉ đường nghĩa địa
Con trai mới
xuống gầm sàn bắt con gà quý
Bước chân đến
bên chuồng rộng bắt lấy gà dẫn đường[19]
Con gà nào nhận
sống lâu thì bước qua
180. Con nào nhận chết
thì đi vào tay con trai nắm lấy
Bắt được gà
trong tay
Que gỗ mạy Cật[20]
không dám trỏ[21]
vào trán
Que gỗ Kẻn[22]
không dám trỏ đầu
Sợ ông không
hoá thành thánh thành thần được
185. Phải quật đầu gà
vào cây cột vía
Để nhích lấy
chỗ cho ông[23]
Vào gian thờ
nhà con trai ăn cỗ trưa
Giết gà phải
quật đầu gà vào cầu thang
Để cho ông ngửa
mặt về Đông Quai tìm họ hàng
190. Vào kể ngọn
ngành với bà Chiêng Tong
Giết gà thì
quật vào hòn đầu rau
Để có việc xấu
việc hại gì có tổ tiên chứng giám
Con mới đem
gà nhổ lông cánh
Vặt cho hết
lông trên mình gà
195. Mổ ra lôi ruột
Mổ banh ra rồi
luộc trong nồi
Vào trong nước
thành tốt
Có lửa thì
thành chín
Đặt lên mâm
bưng vào
200. Bỏ vào mâm bưng
đến
Mâm cơm đến
trước mắt
Mâm cỗ trưa đến
trước mặt
Biện được cỗ
cơm với gà béo xứng với Chong Đoi
Mâm cơm này
con trai sẽ mời
205. Mâm trưa này con
trai sẽ kể
Cơm này là
cơm đi theo dòng họ
Cỗ trưa này
là cổ chỉ đường nghĩa địa
Ăn cơm thì ăn
với hơi toả
Ăn cỗ thì ăn
với hơi sương
210. Được ăn cơm sẽ
chia cho ba phía
Ăn cỗ trưa sẽ
chia ra ba phần
Một phần vào
gian thờ rộng để mời gia tiên
Để gia tiên
nhích đi cho ông ngự vào ăn cơm cúng
Để con cái
còn thờ cỗ trưa
215. Một phần chia về
Đông Quai để mời chủ
Vào chốn này
là mời bà Chiêng Tong
Để cho ông
vào đào đất cứng làm bản
San đất cứng
làm nhà
Để dựng nhà
như tổ ong vò vẽ
220. Để cất nhà như tổ
ong vàng
Tổ ong vò vẽ
có chỗ treo
Tổ ong vàng
có chỗ bám
Về dựng nhà
nhỏ kề bên bà Chiêng Tong
Một phần chia
về các Đẳm trên Bôn
225. Để cho thấu bà Mẹ
Cuổng và các bà nàng, ông ơi
Biết được mâm
cơm con mời
Biết được mâm
cỗ con chia
Cơm này là cỗ
cơm chỉ đường chết
Cỗ trưa chỉ
đường nghĩa địa
230. Kể nhiều ra
chính là mâm cơm trưa gốc
Ông sẽ nhích
lên giường rộng
Lên phía giường
Chong Đoi
Sẽ nằm ngủ im
như con nhái
Nằm duỗi dài
như rắn
235. Rồi vớ lấy ba
mươi lớp vải trắng che mắt
Vớ lấy chăn
hoa để đắp mặt
Vải Phà hoa đắp
ở phía trên
Thấy người đi
vào chớ trêu
Thấy người đi
ra chớ ngó
240. Đừng cúi mặt khiến
ai thành đen[24]
Đừng cụp mắt
cho ai thành mệt thành đau gì nhé
Vía thân thể
ai đến gần Chong Đoi thì bảo đi ra
Vía búi tóc ai
đến gần chỗ ông nằm thì bảo đi về
Về nâng thân
thể cho nó được sống lâu
245. Vào chung trong
thân thể cho nó bình an mãi mãi
Hãy nhớ lấy lời
Hãy ghi lấy đừng
quên gì đấy, ông ơi!
./.
Tháng 9/ 2009
Vi Thị Hoa sinh năm 1946 (Bản Đô, xã
Châu Kim, Quế Phong, Nghệ An)
[1]
Bài này cúng cho người đàn ông chết mang họ Lò Căm.
[2] Hằm:
một dạng hoa văn thổ cẩm.
[3] Ăm
Ắc: chuyện sinh thành, được sinh ra.
[5] Tức
là mạnh khoẻ, bình an.
[6] Minh: trạng thái sức mạnh của linh
hồn theo phương nằm ngang và theo bề rộng.
[7] Bố:
tức Then trời, Ngọc Hoàng.
[8] Cá
Khỉnh: cá mát.
[9] Cá
Canh: tên một loài cá suối.
[10] Chặng:
Tấm đan ngăn ngang dòng suối không cho cá lọt đi được.
[11] Tức
bà thần ở núi Pha Bun- ngọn núi phúc lộc trên mường trời.
[12]
Pén: cái khiên.
[13]
Thời xưa đàn ông người Thái cũng để tóc dài và búi lên đầu.
[14] Ca
Ín: tên lột loài chim, khi lên mường trời có thể biến hình thành người chèo
thuyền mường ma.
[16] Xạ:
một thứ giỏ đan bằng lạt nứa,
có thể đựng đồ và các hạt ngũ cốc từ 10- 20 kg.
[18]
Leo: tức là Ca Leo- tên một loài quạ, khi lên mường trời, có thể biến hình
thành người chèo thuyền mường ma.
[19] Gà dẫn đường: Con gà này có vai trò quan trọng, không thể
thiếu trong đám ma người Thái. Thực chất là con gà trống mổ để mo từ lễ mo dài
đầu tiên, rồi nhượng để khung xương đem đi chôn bên chân mộ khi đã hạ huyệt, gọi
con gà này là gà gáy đi đường (gà dẫn đường).
[20] Cây
Cật: tên một loài cây thuộc họ tre nứa.
[21] Tức
là đập đầu gà cho chết để làm thịt.
[22] Cây
Kẻn: cây trường, một loài cây có gỗ cứng và sử dụng rất tốt.
[23]
Lúc này hồn gia tiên đang ngự trên gian thờ sẽ nhích đi đến ngự ở vị trí khác,
để cho vía người vừa chết lên ngự trên gian thờ này.
[24] Tức
là mắc phải bệnh tật, đau ốm.
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét