XUỐNG MƯỜNG HẠ GIỚI (2)
* Phần phiên âm: Lái lống mướng (2)
Thẻn dù căm mướng phạ chọm hiềng pổng cốn
Thẻn dù nửa váng pổng cốn tau
Tè chớ chau tạo pợ nhắng nằng Pú Cắm
Chớ ạ phèn đỉn tò bở ba
05. Phèn phạ tò kết hỏi
Hói quái tò hói cày
Mí mạy pày mí bở
Mí chở pày hụ ào
Mí bào pày hụ nhái xảo
10. Mí tảo pày hụ hăm
Mí nặm pày hụ lảy
Mí pháy pày hụ may
Phạ xày hơ đỉn phặc, đỉn bo phặc
Đỉn bo phặc xày hơ phạ phặc
15. Phạ phặc pển ỳ dặc
Phạ phặc pển ỳ day
Phạ phặc đay lải nghến chằng tạch
Tạch ọc đăng cày nọi tơ làng kếp piển
Hẩng nhám đay xảm xíp nghến bo ma
20. Ha xíp nghến bo huổng
Khảu chằng tốc tỉn mứa hướn Bổn bảng ba
Pù chau hau hướn phạ hả tàn Thẻn huổng
Pò chằng xặt hém huổng pò mồng
Pò chằng cồng hém quang pò mói
25. ...
Mói hển ...
Pò chằng hơ xảm pắn cốn lống nhằm cảy na
Xảm pắn Xa lống nhằm cảy nhính
Xảm pắn Táy lống nhằm ... ...
30. Nhính ...
...
Kếp áu má xịch xờ phạ đay họi pẹt pắn phửn
Mứa hồm nón cứn chỉnh bo mí từn
Pò chằng nạo cốc pịch tốc lống
35. Lống xờ nha piếng pẹt chốm bản
Chớ ạ đỉn chằng hụt pển pú pển phả dùm duôi
Hụt pển huôi pển hòng pỉ tỏng
Pò chằng tành cốn lống
Pò chằng pổng cốn tau
40. Pò chằng hơ Pù Cô tấng Nhà Mủn lống
Nặm mướng lùm hơ pù xưởng
Đỉn mướng piếng hơ pù xang
Ngoắc lẹo pù mướng hản xu
Cu na nọi pù chằng hản lống
45. Pù lống mướng piếng xẻo chau
Tau mướng lùm xẻo Thẻn
Pù lống păm mạy nhờ kỉn hết
Ết hày huổng kỉn khau
Păm pà pên pà tạu kỉn mạc pải phướng
50. Pù lống mói nặm mướng lùm hơ pưởng
Pù lống tành mướng hơ chanh
Pù chằng đay tành ban đỉ pọm chù pái
Là hói quái đay là xạ
khuộc
Là buộc nặm đay là xạ pả
55. Là buộc ná đay là xạ khau
Pù dù thau đay họi tuồi
hốc xíp
Pẩng ạ cốn dù nửa phèn đỉn
lày lạ
Tất tơ cong lùm phạ hển tò
đẻo cốn
Pẩng ạ pò Bổn tành ết phí
may nặm may bộc
60. Phí may đay hốc nghến hốc
cứn bo dà
Mết tơ cong lùm phạ không
tò cốn đẻo
Khảu chằng xọc nghiếng hỉn
nghiếng phả khảu xộn
Phạ tành hơ Ai Ùn lống
quặt hú đỉn
Quặt pển hú đỉn hú xái phí
cò má hau
65. Phạ tành hơ tàu nọi chong chòi
má lấp
Khảu chằng cắp chòi đỉn
chòi xái
Mứa táng Bổn pòng pò chau
Hau táng phạ hả pò Thẻn
huổng
Pò Bổn chằng xặt hém ngấn
hém cắm pò mồng
70. Pò chằng cồng hém quang pò
mói
Pò hển chằng đay nhưa nặm
mờ lống đắp
Mói hển phí may lồm đỉn
lồm xái xía xặm
Tất tơ cong lùm phạ pển
nặm vắng đẻo
Chớ ạ phạ chằng hơ tôn cạt
ma tạu phạ lống pục nỏng thảnh
75. Ạ mèn tôn ba cạt
Tôn hạc cháy
Mói hển cốc mắn đẳm
Lắm mắn le
Hạc mắn đay dằn xe tùa
cong làng phạ đỉn kèn má lẩn
80. Chớ ạ chằng pển pú pển phả dùm
duôi
Lấp pển huôi pển hòng pỉ
tỏng
Chớ ạ nặm mướng lùm bo mí
pớ xưởng
Đỉn mướng piếng bo mí pớ
xang
Chớ ạ pò phạ chằng tành
cốn lống
85. Pò Bổn chằng pổng cốn tau
Pù chau chằng hơ Pù Bủn
tấng Nhà Khe
Lống xang nặm mướng lùm hơ
xưởng
Đỉn mướng piếng hơ pù
mướng lống xang
Pò bọc hơ lống lùm bo
thiểng
90. Pò bọc hơ lống piếng xẻo
chau
Tau mướng lùm xẻo Thẻn
Pù mướng chằng lống păm
mạy nhờ kỉn hết
Ết hày huổng kỉn khau
Păm pà pên pà tạu kỉn mạc
pải phướng
95. Pẩng ạ ết kỉn khanh bo hùng
Ế nùng bo pển
Khau nặm bo tỉm ngáy
Xang pẩng ạ mí cau mạc tả
nghến
Đẹt mướng lùm đẹt đảnh
100. Đẹt mướng piếng đẹt may
Táy mướng đỉn mướng piếng nỉ xàn
Hau pà mạy khút buộc khảu phúm
Khảu chằng tốc tỉn mứa pái Bổn hả chau
Hau pái phạ hả tàn Thẻn huổng
105. Pò Bổn xặt hém ngấn hém cắm pò
mồng
Cồng hém quang pò mói
Pò chằng hơ xảm pắn Xa
lống nhằm cảy
Xảm pắn Táy lống nhằm cảy
na
Nhính hưn đay tả nghến pẹt
mạc
110. Nhắng mạc nừng xiểng dan bo
hưn
Pển phạ mựt xẻn mướng lắp
lưởm
Lắp lưởm đay lải nghến bo
hùng
Pẩng ạ táy mướng đỉn cượt
pển hỉn pển phả
Chù cốn tải xặm
115. Chớ ạ xặm tùa cong pựn phạ
nhắng tò cốn đẻo
Mắn chằng khẻo cứn mứa
mướng Bổn hả pò chau
Hau hướn phạ hả pò Thẻn
huổng
Pò chằng bọc hơ phu cày
nọi pảy hiệc tả nghến
Láng cày tan cắm đỉ má và
120. Quám pảy khoi bo mí chôi
Ý khôn cốc pịch khoi bo hụ
ết pí pái
Pải tỉn khoi bo hụ ết cọn
thò
Khoi bo vai nhàn nặm pá
hiệc tả nghến bo đay tàn ới
Pò Bổn tan cắm đỉ má và
125. Tì lớ phu pết nọi hụ quành
chéo pái
Hày ngải tả phai táng cảy
ham phằng
Phắng nhỉn láng pết tan
cắm đỉ má và
Quám pảy khoi bò mí chôi
Ý khôn khoi pảy lẹo váng
mía khư lải nghến hạc dù bo đay
130. Dan tò xay dù tọng khăm hạt
lóng cẳn đọc lẹo
Chớ nị tè phủa tấng mía
còng cẳn pảy bo
Xặm tấng chau tè nọi hày
còng lóng pảy
Nhám lớ mía mứng xày còi
bọc hơ cày phặc ọc
Chau hạc liệng pển nhờ đỉ
má
135. Xỏng khửa phủa mía hạc đay
phại cau kiêng
Dù lạ xút chồ bả đởi đọc
lẹo
Ngoắc ngoắc lẹo láng pết
quành hủa hản xu
Cu na nọi khảu chằng hản
pảy
Mói hển tổi pết lống tà
cảng ảng ài
140. Cày chằng hưn lẳng phu pết ộm
chằng lòng phóng pảy
Láng pết chằng lảy lòng
phai xẻo nặm pảy hiệc tả nghến
Láng cày dù tếnh lẳng
chằng hẳn tộc cớ đớ ộc
Nở xải tốp pịch hẳn cong
Hẳn xòng phạ họt mạc tả
nghến
145. Tả nghến chằng hưn tùa tơ lùm
phạ hển chanh chù mướng
Xiểng láng cày hẳn bắc tển
tả nghến chằng hưn
Tả nghến hưn pộn mạy tốc
ọc nhám xải
Khảu chằng mói hển tôn cạt
ma tạu phạ pồng òn bở puống
Cỏ mắn huổng nhựt nháo
cúng phạ
150. Nặm mướng lùm bo mí pớ xưởng
Đỉn mướng piếng bo mí pớ
xang
Chớ ạ pò phạ tăng tành cốn
lống
Pò Bổn pổng cốn tau
Pò chằng hơ Pù Thư tấng
Nhà Thưởng
155. Lống xang nặm mướng lùm pù
xưởng
Lống xang đỉn mướng piếng
pù xang
Pò bọc hơ lống lùm pù chau
bo thiểng
Thẻn pổng hơ lống piếng bo
chôi
Pù lống păm mạy nhờ kỉn hết
160. Ết hày huổng kỉn khau
Păm pà pên kẻm tạu kỉn mạc
pải phướng
Ý khôn pù lống tức nặm pày
pó buộc
Tức muộc pày pó hủa
Mạc múa pày cạu khau
165. Khau nặm dược chù pỉ
Ết đỉ nắm tấng lải bo đay
Pờ và nhắng hồm tôn ba lạc
Hạc khảng đỉn
Mói hển cốc mắn xật mí
huổng
170. Ngà mắn lẹo bít bưởng tùa phạ
Pù chau hau cẩn cạt phắn
cốc
Pù chau păm đay hốc pỉ hốc
bưởn bo tắc
Pù mướng bắc đay hốc pỉ
hốc bưởn bo lộm
Pù mướng bắc nịu nị nịu ừn
tăng ma
175. Păm na nị na ừn tăng đỉ
Pù dù thau đay họi tuồi pù
mứa
Pù mứa mướng Bổn hả chau
Hau hướn phạ hả tàn Thẻn
huổng
Pù mứa váng xé nặm mướng
lùm bo mí pớ xưởng
180. Đỉn mướng piếng bo mí pớ xang
Pò phạ tăng tành cốn lống
Pò Bổn tăng pổng cốn tau
Pò Bổn tăng hơ Pù Cắp tấng
Nhà Ké
Lống nằng nặm mướng lùm hơ
pù xưởng
185. Đỉn mướng piếng hơ pù lống
xang
Pò bọc hơ lống lùm bo
thiểng
Pù mướng lống mướng piếng
xẻo chau
Tau mướng lùm xẻo Thẻn
Ngoắc ngoắc lẹo pù mướng
hản xu
190. Cu na nọi pù chằng hản lống
Nhà vai táng phạ lống lùm
nằng mướng
Pù lống păm mạy nhờ kỉn hết
Ết hày huổng kỉn khau
Păm pà pên pà tạu kỉn mạc
pải phướng
195. Ý khôn ết hày lẹo nhắng pày
pộn hủa
Ết múa lẹo nhắng pày pó
chau
Khau nặm dược chù pỉ
Pờ và nhắng mí tôn cạt đè khảng
đỉn
Mói hển cốc mắn tò lắm
hướn
200. Ngà bít bưởn tùa phạ
Pù chau hau cẩn cạt má
phắn
Là bạt păm đay họi mừn
bủng kết
Pù mướng bắc đay chết pỉ
chết bưởn bò lộm
Bắc nịu nị nịu ừn tăng ma
205. Ha nịu nị nịu ừn tăng huổng
Pù mướng tăng tào tỉn tau
Pù chau tăng tào tỉn mứa
Váng xé nặm mướng lùm bo
mí pớ xưởng
Đỉn mướng piếng bo mí pớ
xang
210. Pò phạ tăng tành cốn lống
Pò Bổn tăng pổng cốn tau
Pò chằng hơ Pù Dơ tấng Nhà
Mới
Lống nằng nặm mướng lùm hơ
xưởng
Lống mướng đỉn mướng piếng
hơ pù lống xang
215. Pò bọc hơ lống lùm bò thiểng
Pò bọc lống mướng đỉn
mướng piếng bo cào lống lạ
Pò chằng mạn áu vản hỏn
ngấn hỏn cắm pò Bổn lống păm
Mạn áu pạ cốm ca cốm cằm
lống mướng lùm cắp hiểng
Pù mướng lống mướng piếng
xẻo chau
220. Tau mướng lùm xẻo Thẻn
Pù mướng lống bò lón păm
mạy nhờ kỉn hết
Bò lón ết hày huổng kỉn khau
Pù chau păm pà pên pà tạu
pù pựt pển ná
Pù mướng chằng ết hủa chón
mạy lống lùm phẻn phẻn
225. Pò chả hẻn lống mướng đỉn
mướng piếng on en
Tỉn nhằm pen chắp lạn tốc
tồng ná khảng
Vảng tỉn tốc tồng ná tỉn
ban
Pù chau tan đỉn pại pế hờ
ná huổng
Pù chằng hau mói tôn cạt
đè khảng đỉn
230. Pù mói hển cốc mắn ộm tò hướn
Ngà mắn hặn bít bưởn tùa
phạ
Pù chau hau cài hang cẩn
cạt má phắn
Pù mướng phắn tì nị tì ừn
bo ma nừa lẹo
Pù mướng păm tì nị tì ừn
bo hòm đỉ má
235. Là bạt păm đay cau bủng kết
Pù mướng păm đay chết pỉ
chết bưởn lò lộm
Lộm xó hướn nộc dù
Lộm xó phù nộc xáu
Lộm xó hú nộc hú nủ mằn kỉn
khau
240. Nộc xảu hẻo tau mướng piếng bo
mí tì xáu nười
Nộc ngồ xeo liệp nặm tăng
tào nỉ đải
Lính tấng cẳng chạc hối
mứa phạ
Chon học tên hài mạy tăng
tào tỉn nỉ
Nủ khuỷ tải chạc hối mứa
phạ
245. Pờ và ba nhờ lộm bo mí tì lớ
xáu
Ý khôn
Phổn tốc lống mướng đỉn mướng piếng
Bo mí quái hày ná tả ca
Phạ họng lẹo bo mí quái
hày ná đẳm
250. Pù mướng tốc tỉn mứa mướng Bổn
xỏ cha
Pù chau hưn hướn phạ hả
tàn Thẻn huổng
Thẻn
kỉn ké láng quái má hạu
Thẻn kỉn khổm lọm xẻn mè má đổng
Nở xải pển láng quái hụ pó
kỉn nha pú xủng
255. Quái chằng diêm thỏng phạ hển
tò mướng piếng
Hển tấng cù bở nả
Hển
tấng cá bở nhọi
Hển tè nha pong căm mướng
lùm phén đỉ
Láng quái dặc lống kín nha
hơ ìm tỉm tắp lăm ới
260. Dặc kỉn nha mướng piếng hơ ìm
tỉm tọng
Nha pong căm mướng lùm tỉm
pủm
Nở
xải táy mướng lùm tả vảng
Táy mướng cảng tả bai
Cượt lẳng ai còn nọng lống
dù mướng piếng
265. Tốc tỉn má mướng Bổn xỏ mè
quái ca
Hưn mướng phạ xỏ mè quái
ná
Thẻn
ná tan cắm đỉ thảm khào
Táy mướng đỉn mướng piếng
Tau ết lớ cớ múc cớ mủn tè
chớ nhám chạu
270. Mọc tùm cạu nhắng pày mí xở
Táy piếng tan cắm đỉ má và
Khoi
lục khoi má
Khoi dược xỏ quái lống
mướng lùm lịt liếng
Xỏ quái lống mướng piếng ton en
275. Lống xu ạch hờ nửa Thẻn ới
Lống khển phửa khển thảy hờ tơ
Thẻn
ná tan cắm đỉ má và
Láng mạ lống xu ạch hờ nửa đay bo
Lống khển phửa khển thảy hờ tơ đay bo
280. Láng mạ tan cắm đỉ má và
Cành nọi khoi xu bo đay tổm Thẻn ới
Có
cổm xu bo đay ạch
Khoi xỏ lống bạch tạo hảo hìa téo táng hởi nớ
Láng pết cò xỏ lống pảy tải thày
285. Láng cày lống mướng la mướng lùm tải tảng
Láng mủ láng mả lống mướng piếng thày chau
Hơ
láng quái lống mướng lùm lịt liếng
Láng quái lống mướng piếng ton en
Lống xu ạch hờ nửa
290. Lống xu phửa xu thảy hờ tơ
Cho và khạch tau ha ết cảnh cò đỉ nớ
Đỏng
hặc đỏng pánh tau ha xù cò đỉ thởi nớ
Pù nhà thau mí lộm ha xù ết phỉ cò đỉ nớ
Quái hau đổng xỏng pèo cò đỉ nớ
295. Quái hau hèo xỏng páu
Quái hảu ngấn hảu cắm thày chau
Quái
hau nộp xê hướn phạ thể việc tới cốn
Quái cò nhổng có lống mướng lùm lịt liếng
Lống mướng piếng ton en
300. Lống dù huông quái cuộc
Lống dù buộc quái phúm
Pù mướng tăng mứa hướn Bổn cọp chau
Pù tăng hau hướn phạ cọp tàn Thẻn ná
Thẻn ná tan cắm đỉ má và
305. Mứng nhá dan cắp làu nhá lỏ
Cú nhắng xửa mè tố lái lưởng
Xửa
téo mướng Chăm Lọt
Lống xọt xeo cuổng pà quái cổ
Quái xiểng khỉu nỉ chạc pứng má ban
310. Quái xàn hau pà mạy má làng Hủn Ví
Quái xàn hau pà mạy má làng Ló Cắm
Hủn
Ví tấng Ló Cắm tan cắm đỉ má và
La nọng ơi láng nhính
La nọng ơi láng chái
315. Phớ cò phăn páu đỉ má xờ
Phớ cò phăn páu mờ má áu
Chớ
ạ pù Cho Lì lống lùm thảng mưởng
Pù Cho Lưởng lống mướng thảng ban
Pù Cau Can pựt tồng ná huổng
320. Pù nị lống cu cỏ láu tỉm bạch
Pù lống cu cỏ phạch tỉm hủa
Chớ
ạ pò Bổn tăng pổng cốn tau
Pò chau pổng cốn lống
Ló Ai lống nằng tì
325. Ló Ỳ lống nằng mướng
Cắm Thưởng lống nằng ban
Chau
Cắm Lạn lống nằng Pú Quái
Tạo Hải nằng Tến Chọng
Nọng La nằng Tến Hảm
330. Tạo Xảm dù Mướng Chai
Ai Tỉu Xọi lống dù Chiếng Ván
Mừn
quáng lống xẻo pù mướng áu quái hau cọc
Ngúa quái má hả làng
Chạng mạ lằng má hống
335. Lống họt pú dum dúa pù Bổn lống đuôi
Pú dum duôi phỉ phạ phỉ mọc lống piếng ạ lẹo!
./.
Vi Văn Nhạn (cung cấp)
XUỐNG MƯỜNG HẠ GIỚI (2)
* Phần dịch nghĩa: Xuống mường hạ giới (2)
Then ở trên mường trời thuở mới cho người xuống
Then ở trên đã đặt người xuống
Từ thuở chủ tạo là bà còn ngồi núi Pu Căm[1]
Thuở ấy mảnh đất bằng lá đa
05. Mảnh trời bằng nắp ốc
Vết chân trâu bằng vết gà
Có cây chưa có lá
Có lòng dạ chưa biết suy
Có trai chưa biết trêu đùa gái
10. Có đao chưa biết chặt
Có nước chưa biết chảy
Có lửa chưa biết cháy
Trời đẻ cho đất ấp, đất không nhận ấp
Đất không ấp, đẻ ra cho trời ấp
15. Trời mới ấp chậm rãi
Trời mới ấp nhẩn nha
Trời ấp được lâu ngày mới nứt
Nứt ra tựa gà con dưới sàn nhặt tấm
Lâu ngày được ba mươi ngày chưa lớn
20. Năm mươi ngày chưa to
Nó mới bước chân lên mường Bôn chập chững
Tổ tiên mới vào nhà trời với ông Then Luông
Bố[2]
mới mở mi mắt to Bố trông
Bố mới căng mi mắt lớn Bố nhìn
25. …
Nhìn thấy …
Bố mới cho ba nghìn người xuống giữ lẫy nỏ
Ba nghìn người Xá xuống bật lẫy để bắn
Ba nghìn người Thái xuống…
30. Bắn…
…
Nhặt lấy về xé ra làm trời được một trăm tám ngàn tấm
Đem về đắp ngủ ban đêm không muốn dậy
Bố mới làm cho gốc cánh rơi xuống
35. Xuống để cỏ gà ở bãi đua nảy lộc[3]
Bấy giờ đất mới co vào thành núi thành non trập trùng
Rút vào thành khe thành dốc bờ chuối mọc
Bố mới đặt người xuống
Bố mới đưa người về
40. Bố mới cho ông Pủ Cô và bà Nhả Mun xuống
Nước mường trũng cho ông chăm
Đất mường trũng cho ông khai phá
Gật đầu, ông Pủ Cô nhận lấy
Ngoảnh mặt lại ông thuận lòng xuống
45. Ông xuống mường bằng theo chủ
Đi xuống mường trũng theo Then
Ông xuống chặt cây to ăn nấm[4]
Làm nương rộng trỉa lúa ăn
Chặt rừng cây Pền cây Tạu để ăn "quả ngọn rạ"[5]
50. Ông xuống chăm nước mường trũng cho sáng
Ông xuống khai khẩn mường cho ngời
Ông mới dựng bản đẹp khắp mọi bề
Mỗi vết chân trâu được một giỏ nòng nọc
Mỗi vũng bùn được một giỏ cá
55. Mỗi vũng ruộng được một giỏ lúa
Ông ở già được trăm tuổi sáu mươi
Thời đó người ở trên mặt đất còn đông
Khắp gầm trời đâu cũng thấy người
Thời đó bố Bôn làm ra lửa cho cháy bờ bụi
60. Lửa cháy hết sáu ngày sáu đêm không tắt
Khắp gầm trời chỉ một người sống sót
Nó mới tìm núp vào trong hốc đá
Trời làm ra anh Ải Ùn đến bới đất thành hốc
Bới xuống thành hố lửa cũng tuôn vào
65. Trời lại làm ra con rùa nhỏ đến dập lửa
Nó đến dập lửa cứu đất cát không bị cháy
Rồi lên trên Bôn đến với chủ
Lên trên trời đến chỗ của Then
Bố Bôn mới mở mi mắt to ra trông
70. Bố mới căng mi mắt lớn Bố nhìn
Bố mới đổ nước xuống cho lửa tắt
Thấy lửa cháy làm cho đất cho đá lõm xuống
Khắp chốn dưới gầm trời thành một vũng nước mênh mông
Lúc đấy trời mới đưa cây Cát xuống trồng ở ao Thanh
75. Đấy là cây đa lớn
Là cây rễ xuyên thấu
Nhìn thấy gốc của nó sẫm đen
Thân cây màu sẫm xanh
Rễ cây đan chằng chịt khắp nơi mặt đất
80. Bấy giờ mới thành ra núi ra non
Thành khe thành dốc bờ chuối mọc
Thời đó nước mường trũng không có người chăm
Đất mường bằng không có người khai phá
Bấy giờ Bố lại đưa người xuống
85. Bố Bôn mới đặt người xuống
Trời lại cho ông Pủ Bun và bà Nhả Khe
Xuống chăm nước mường trũng cho sáng
Xuống khai khẩn mường đất cho ngời
Bố bảo cho xuống mường trũng không chối
90. Bố bảo cho xuống mường bằng theo chủ
Xuống mường trũng theo Then
Ông xuống chặt cây to ăn nấm
Làm nương rộng trỉa lúa ăn
Chặt rừng cây Pền cây Tạu để ăn "quả ngọn rạ"
95. Lớp ấy làm vốn làm ăn không sáng
Làm mặc thì không nên
Lúa gạo không no bụng
Trên bầu trời có chín cái mặt trời
Nắng mường trũng nắng đỏ
100. Nắng mường bằng nắng cháy
Người dưới mường đất mường bằng chạy tan tác
Chạy vào rừng đào hố bùn để đầm mình
Họ mới đi về mường Bôn với chủ
Về mường trời với ông Then Luông
105. Bố Bôn mới mở mi mắt to ra trông
Bố mới căng mi mắt lớn Bố nhìn
Bố mới cho ba nghìn người Xá xuống giữ lẫy nỏ
Ba nghìn người Thái xuống bật lẫy để bắn
Bắn lên trúng tám cái mặt trời
110. Còn một mặt trời thấy hãi nên không mọc
Làm cho trời tối cả triệu mường
Trời tối om lâu ngày không sáng
Lớp người ấy đều bị hoá thành đá trên lèn
Tất cả đều chết hết
115. Cả gầm trời chỉ sống sót một người
Nó mới đi về mường Bôn với chủ
Về mường trời với ông Then Luông
Trời mới sai gà trống nhỏ đi gọi mặt trời
Gà mới lựa lời hay để nói
120. Việc phải đi tôi không dám chối từ
Nhưng hai cánh tôi không biết làm bơi chèo
Hai chân tôi không biết làm sào chống
Tôi không thể lội dòng nước để đi gọi mặt trời
Bố Bôn mới lựa lời đẹp nói
125. Đâu rồi con vịt nhỏ biết chèo biết lái
Hãy ngửa mặt đi đường xa, qua bến
Nghe tiếng vịt lựa lời đẹp rồi thưa
Việc phải đi tôi không dám chối từ
Nhưng tôi đi lâu ngày bỏ vợ ở nhà không được
130. Chỉ e rằng lòng dạ vợ sẽ đổi thay
Bây giờ cả hai vợ chồng thuận nhau cùng đi
Chủ mới dặn hãy thuận lòng với nhau
Lúc nào vịt mái đẻ sẽ giao cho gà mái ấp
Nở ra rồi chủ sẽ nuôi cho lớn
135. Vợ chồng vịt chúng bây được trơn mượt mái đầu
Ở thảnh thơi cho đến cuối cuộc đời
Gật đầu, vịt đực vui lòng nhận lấy
Ngoảnh mặt lại vịt thuận lòng đi
Nhìn thấy vịt sánh đôi lặc lè xuống bến giữa
140. Gà mới lên lưng vịt đực to để nó chở xuôi dòng
Vịt chở gà xuôi theo dòng nước đi gọi mặt trời
Gà đậu trên lưng vịt gáy to "tộc cơ đơ ộc"
Trời hửng lên lại vỗ cánh gáy vang
Tiếng gáy vọng đến tận chỗ mặt trời
145. Mặt trời mọc lên toả ánh nắng chiếu khắp mường
Tiếng gà gọi trúng tên mặt trời mới lên cao
Mặt trời lên quá ngọn cây trời đã chuyển trưa
Nó mới nhìn thấy lùm cây Cát lá non mọc tận trời
Cây nó to vươn chật cả gầm trời
150. Nước mường trũng lại không có ai chăm
Đất mường bằng không có ai khai khẩn
Bấy giờ trời lại đưa người xuống
Bố Bôn mới đặt người xuống
Bố mới cho ông Pủ Thư và bà Nhả Thướng
155. Xuống chăm nước mường trũng, cho chăm
Xuống khai khẩn đất mường bằng, cho khẩn
Bố giao cho xuống mường trũng ông không cãi
Then giao cho xuống mường bằng ông không chối
Ông xuống chặt cây to ăn nấm
160. Làm nương rộng trỉa lúa ăn
Chặt rừng cây Pền cây Tạu để ăn "quả ngọn rạ"
Vậy nhưng ông xuống đắp nước chưa thành bùn
Ngâm gạo chưa thành nước gội đầu
Mùa màng chưa được lúa
165. Thóc lúa đói quanh năm
Muốn làm tốt với xung quanh không được
Bởi còn bị cây đa to che bóng
Rễ cây đa chằng chịt trong đất
Nhìn thấy gốc cây thật là to
170. Thấy cành cây đan kín cả trời
Ông Pủ vào bắc giàn để đốn gốc
Ông chặt cây được sáu năm sáu tháng không đổ
Ông đốn được sáu năm sáu tháng không ngã
Ông đốn được bạnh này thì bạnh kia lại liền
175. Chặt phía này thì phía kia liền lại
Ông già được trăm tuổi rồi ông về trời
Ông về mường Bôn với chủ
Vào mường trời với ông Then Luông
Ông về để nước mường trũng không có ai chăm
180. Đất mường bằng không có ai khai khẩn
Bấy giờ trời lại đưa người xuống
Bố Bôn mới đặt người xuống
Bố mới cho ông Pủ Cặp và bà Nhả Ke
Xuống chăm nước mường trũng cho sáng
185. Xuống khai khẩn đất mường bằng cho ngời
Bố bảo xuống mường trũng không cãi
Ông Pủ Cặp xuống mường bằng theo chủ
Xuống mường trũng theo Then
Gật đầu, ông Pủ Cô nhận lấy
190. Ngoảnh mặt lại ông thuận lòng xuống
Bà đi theo đường trời xuống cai quản mường trũng
Ông xuống chặt cây to ăn nấm
Làm nương rộng trỉa lúa ăn
Chặt rừng cây Pền cây Tạu để ăn "quả ngọn rạ"
195. Vậy nhưng làm nương vẫn còn chưa đủ
Làm mùa rồi nhưng chưa đủ lúa
Thóc lúa đói quanh năm
Bởi còn bị cây đa to che bóng
Nhìn thấy gốc cây thật là to
200. Thấy cành cây đan kín cả trời
Ông Pủ vào bắc giàn để đốn gốc
Mỗi nhát chặt được trăm vạn giỏ dăm
Ông chặt cây được bảy năm bảy tháng không đổ
Đốn bạnh này thì bạnh kia lại liền
205. Chặt phía này thì phía kia liền lại
Ông lại quay chân lại
Ông quay chân về trời
Để nước mường trũng không có ai chăm
Đất mường bằng không có ai khai khẩn
210. Bấy giờ trời lại đưa người xuống
Bố Bôn mới đặt người xuống
Bố mới cho ông Pủ Dơ và bà Nhả Mơi
Xuống chăm nước mường trũng cho sáng
Xuống khai khẩn đất mường bằng cho ngời
215. Bố bảo xuống mường trũng không cãi
Bố bảo xuống mường trũng mường bằng đừng xuống vậy
Ông mới mượn rìu cán bạc cán vàng của bố Bôn xuống đốn
Mượn cả dao lưỡi cứng lưỡi sắc xuống cùng
Ông Pủ Dơ xuống mường bằng theo chủ
220. Xuống mường trũng theo Then
Ông Pủ xuống không chặt cây to ăn nấm
Không làm nương rộng trỉa lúa ăn
Ông Pủ chặt rừng cây Pền cây Tạu để khai thành ruộng
Ông mới rẽ đi qua rừng cây xuống mường trũng xăm xăm
225. Ông vung tay đi xuống mường bằng thong dong
Chân dẫm lên tảng đá bước đến đồng lúa rộng
Nhấc chân đến cánh đồng chân bản
Ông mới san đất bãi thành ruộng lớn
Ông vào xem cây Cát to đang che mặt đất
230. Nhìn thấy gốc cây to bằng ngôi nhà
Thấy cành cây đan kín cả trời
Ông Pủ vào bắc giàn để đốn gốc
Ông đốn bạnh này thì bạnh kia không liền lại nữa
Chặt phía này thì phía kia không liền
235. Mỗi nhát rìu được chín giỏ dăm
Ông chặt cây được bảy năm bảy tháng thì cây đổ
Đổ đi nhà chim ở
Đổ đi chỗ chim trú
Đổ đi nơi có hốc chim hốc chuột hay ăn thóc
240. Chim cu xanh mường bằng không còn chỗ nghỉ cánh
Chim Ngổ[6]
bay dọc sông rồi lại phải quay về
Khỉ và vượn rời đi về trời
Sóc chồn nhảy chuyền cành rồi phải đi nơi khác
Chuột chù chết hồn quay về trời
245. Bởi đa lớn đổ rồi không còn nơi trú ngụ
Vậy nhưng
Mưa rơi xuống mường bằng mường trũng
Không có trâu để làm ruộng mạ
Trời nổi sấm nhưng không có trâu làm ruộng lúa
250. Ông Pủ bước chân về mường Bôn xin nói
Ông Pủ lên nhà trời với ông Then Luông
Then uống rượu có nhiều trâu về tụ
Then uống rượu cần có vạn trâu về chầu
Đến buổi trưa trâu lên ăn cỏ trên núi cao
255. Trâu mới ngó xuống thấy tận dưới mường bằng
Thấy cây cỏ Củ[7] lá
dày
Thấy cây cỏ tranh xăng lá rủ
Thấy cỏ Pòng Cằm[8]
mường trũng thật tươi tốt
Sao mà muốn xuống để được ăn cho no bụng
260. Muốn ăn cỏ mường bằng cho đầy dạ
Ăn cỏ Pòng Cằm mường trũng cho thật no
Xế trưa, người mường trũng mắt ngang
Người mường giữa mắt xếch
Hoá sau anh sau em xuống ở mường bằng
265. Mới đi lên mường Bôn xin con trâu làm mạ
Lên mường trời xin con trâu cày ruộng
Then Nà[9] mở
lời hay để hỏi
Người dưới mường đất mường bằng
Đến làm gì từ lúc còn sáng tinh mơ
270. Sương còn quấn ngọn cây chưa tan
Người mường bằng mở lời hay và nói
Tôi dậy và tôi đến
Tôi muốn xin trâu xuống mường trũng xa xôi
Xin trâu đưa xuống mường bằng rộng rãi
275. Xuống mang ách đám ruộng trên
Xuống kéo cày kéo bừa ruộng dưới, Then à
Then Nà mới mở lời hay và bảo
Ngựa có xuống mang ách đám ruộng trên được không
Xuống kéo cày kéo bừa ruộng dưới được không
280. Ngựa mới mở lời hay và nói
Cẳng nhỏ tôi không lội bùn được Then ơi
Cổ nhỏ tôi không mang được ách
Tôi xin xuống để cõng Tạo đi đường thong dong
Con vịt cũng xin xuống để đi chết thế chủ
285. Gà cũng xuống mường trũng mường cuối chết thay
Lợn với chó xuống mường bằng thay vía chủ
Cho trâu xuống mường trũng xa xôi
Cho trâu xuống mường bằng rộng rãi
Xuống mang ách ở đám ruộng trên
290. Xuống kéo cày kéo bừa ruộng dưới
Khi khách đến dù bị mổ làm thức ăn cũng đẹp lòng
Thông gia quý đến thăm dẫu bị mổ cũng cam
Ông bà tổ tiên chết thì mổ trâu làm ma cũng nhận
Trâu vào nghĩa địa hai dây Pẻo[10]
cũng đành
295. Trâu vào nghĩa địa xỏ hai dây Pau[11]
Trâu sừng bạc sừng vàng thay chủ
Trâu vào nộp thuế nhà trời thay cho đời người
Trâu mới nghển cổ đi xuống mường trũng xa xăm
Xuống mường bằng rộng rãi
300. Xuống ở vũng bùn trâu quẫy
Xuống ở vũng nước trâu đằm
Ông Pủ lại lên đến mường Bôn thưa chuyện
Ông lên nhà trời thưa với Then Nà
Then Nà lựa lời hay và nói
305. Ông không ngại gì, không lo gì
Then còn có con hổ mẹ thân to vằn vện
Hổ này đến từ mường Chăm Lọt[12]
Xuống đi dạo trong rừng làm trâu sợ
Trâu ngửi thấy mùi hổ sẽ rời đàn quay về bản
310. Trâu túa vào rừng cây chạy về gầm sàn Hủn Vi
Trâu túa vào rừng cây chạy về gầm sàn Lò Căm
Hủn Vi và Lò Căm mở lời hay và nói
Ơi các con gái út
Ơi các con trai nhỏ
315. Ai cũng đi bện dây Pau đẹp về xỏ
Ai cũng đi bện dây Pau mới về dắt lấy trâu
Bấy giờ ông Chò Lỉ xuống mường trũng đào mương
Ông Chò Lương xuống mường khai bản
Ông Càn Càu khai khẩn ruộng đồng
320. Ông xuống lấy được cây lau đầy vác
Ông lấy được vác cây Phạch[13]
đầy vai
Bấy giờ Bố Bôn lại đưa người xuống
Trời mới đặt người xuống
Lò Anh xuống ngồi ngự
325. Lò Em xuống ngồi mường
Căm Thướng xuống ngồi bản
Chủ Căm Lạn xuống ngự núi Trâu
Tạo Hai ngồi Đền Choọng
Em Út ngồi Đền Ham
330. Tạo Ba ở Mường Chai
Anh Út Nhỏ xuống ở Chiềng Van
Người họ Quàng xuống cùng ông Pủ dẫn trâu vào chuồng
Trâu bò vào gầm sàn
Voi ngựa về với bệ
335. Xuống đến núi non trập trùng ông Bôn theo xuống
Đến lũng thấp âm u ma trời ma sương hay xuống trần nơi
ấy!
./.
Vi Văn Nhạn (cung cấp)
[1] Pu Căm: tên ngọn núi thiêng trên trời.
[2] Bố: tức Then trời.
[3] Từ câu 25 đến câu 35 nói về việc bắn được chim khổng
lồ, lấy cánh chim xé ra làm các "mảnh trời"… Các câu này trong bản
ghi chép bị hỏng nát nên chỉ tạm chắp nối nội dung cho thống nhất.
[4] Cây to bị chặt xuống, một thời gian sau thân cây khô
đi sẽ có nấm tự mọc lên trên thân cây.
[5] Quả trên ngọn rạ: tức là bông lúa.
[8] Pòng Cằm: tên một loài cỏ thân dài có nhiều đốt.
[9] Then Nà: Ngọc Hoàng.
[10] Dây Pẻo: vòng dây buộc ngay tại mũi trâu, cũng còn gọi
là dây khoen. Vòng dây này để buộc dây thừng vào để dắt trâu.
[11] Dây Pau: dây luồn qua mũi trâu rồi vòng về buộc sau
gáy, có tác dụng dùng để dễ bắt trâu lúc bị đứt dây mũi hoặc dây thừng.
[12] Chăm Lọt: cũng là mường Lào.
[13] Phạch: cây sậy.
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét