KỂ NĂM THÁNG
* Phần phiên âm: Tày pỉ bưởn
Tả láng và
bưởn chiểng, bưởn chiểng và dù đỉ
Vạy bưởn nhì
dù hao
Tạo cánh náng
èn mạ tê mết hánh
Na đủ ngoái
kẻm mọc
05. Đẹt ọc tong đảo
Ví
Tả láng bưởn
chiểng cẳm Cáp Nhì cánh Hặp Mạu
Vến nộc cạu
ọc chốm pụa mạc
Tày ngà ba
ngà nùa pí vẻ
Tả láng bưởn
chiểng, bưởn hưn xíp cằm đảng ma
10. Xíp ha cằm đảng
hái
Xáo vến pải
lẹo đắp
Xảm xíp cằm
lẹo đắp cánh cải
Chặp chái hài
mứa Bổn hau pha
Ma nhình đay
ọc má mứa từm
*
15. Tả láng và bưởn
nhì, bưởn nhì và cỏ cho lu ọc cào và cẳm
Và đay păm cỏ
mạy xỏ nhá dết hướn
Và đay xản
phưởn xỏ nhá áu má xù khạch
Cán hạp nhá
lón xù, và xù chỉ pạch xía hỏng
Cán hạp áu
mứa vạy xà hạnh tì quắn hạu
20. Náng chằn cẳm
tò phá
Bo xù phai há
tòn vẳn nón
Bo dết xút
khà ả
Bo dết phá
khà nọng
Bo dết chường
dong khà nhính xảo
25. Tả láng bưởn
nhì, bưởn hưn xíp cằm đảng ma
Xíp ha cằm
đảng hái
Xáo vến pải
lẹo đắp
Xảm xíp cằm
lẹo đắp cánh cải
Chặp chái hài
mứa Bổn hau pha
30. Ma nhình đay ọc
má mứa từm
*
Tả láng và
bưởn xảm, bưởn xảm và bọc phúc tau hỏm òn
Bọc phỏn tau
hỏm huối
Xảo cuồi mè
náng mọn
Phớ bò tòi,
chỉ đay chọn khau khơ mứa Bổn
35. Hừ và chỉ bàng
mốn pừa chụ
Xương mạc cu
váng pụa pừa học
Đỉ tò đay pọ
học nọi học nịt tố hảng òn
Pọ học nọi
học òn hảng puống
Đỉ tò pọ
luống ngấn luống cắm hảng xoi
40. Tả láng bưởn
xảm, bưởn hưn xíp cằm đảng ma
Xíp ha cằm
đảng hái
Xáo vến pải
lẹo đắp
Xảm xíp cằm
lẹo đắp cánh cải
Chặp chái hài
mứa Bổn hau pha
45. Ma nhình đay ọc
má mứa từm
*
Tả láng và
bưởn xì, bưởn xì táng ná hàng xía khuộc
Cốp khiệt
hàng pà nha bo ỏ
Tẳng ló họng
tếnh hủa bo xày
Xa hàng hày
bo bải
50. Táy hàng mưởng
hàng phải bo pan
Đỉ tò mạc
phược tặp cớ lẳng quái
Pé lái pộp tò
lạu
Tả láng bưởn
xảm, bưởn hưn xíp cằm đảng ma
Xíp ha cằm
đảng hái
55. Xáo vến pải lẹo
đắp
Xảm xíp cằm
lẹo đắp cánh cải
Chặp chái hài
mứa Bổn hau pha
Ma nhình đay
ọc má mứa từm
*
Tả láng và
bưởn ha pục hom lẹo pí vẻ
60. Mạc pé khổm pển
phắc cảng lặc lìa
Đếch lệch
hển, xàu kếp má màu
Thau kè hển,
xàu kếp má dết phắc xờ ngái
Xảo đải hển,
xảo kếp xờ pộc xờ pá muồn chụ
Tả láng bưởn
ha, bưởn hưn xíp cằm đảng ma
65. Xíp ha cằm đảng
hái
Xáo vến pải
lẹo đắp
Xảm xíp cằm
lẹo đắp cánh cải
Chặp chái hài
mứa Bổn hau pha
Ma nhình đay
ọc má mứa từm
*
70. Tả láng và bưởn
hốc, bưởn hốc và nảo chì chệt
Phạ pển nảo
chì chọi
Đếch nọi tôm
nẳng lạn xuồi tỉn
Thau kè đẳng
con hỉn con phả xuồi na
Xa khằm cọn
tỉ cáy
75. Táy phỉnh pháy
lổ cộn
Thẩng họt
nhám đẹt lưởng í tủ tốc hau nặm lẳng chá
Ằm vá xày tùa
huôi
Tả láng bưởn
hốc, bưởn hưn xíp cằm đảng ma
Xíp ha cằm
đảng hái
80. Xáo vến pải lẹo
đắp
Xảm xíp cằm
lẹo đắp cánh cải
Chặp chái hài
mứa Bổn hau pha
Ma nhình đay
ọc má mứa từm
*
Tả láng và
bưởn chết, nò khổm xuôi đửa cày
85. Khau nò mạy ọc
pong cảng
Náng hển,
náng khằm pạ cốm bảng má khút
Xa hển, Xa
khằm cụt má khua
Tả láng bưởn
chết, bưởn hưn xíp cằm đảng ma
Xíp ha cằm
đảng hái
90. Xáo vến pải lẹo
đắp
Xảm xíp cằm
lẹo đắp cánh cải
Chặp chái hài
mứa Bổn hau pha
Ma nhình đay
ọc má mứa từm
*
Tả láng và
bưởn pẹt, bưởn pẹt và đẹt lạnh hương lốm òn
95. Chù tố nộc chù
hụ xảnh
Chù tố mánh
chù hụ họng
Chù pong mạy
đăng pà đằng nắn
Chắc chằn
họng xiểng đỉ
Ý liểng họng
tếnh hủa xiểng muồn
100. Tả láng bưởn
pẹt, bưởn hưn xíp cằm đảng ma
Xíp ha cằm
đảng hái
Xáo vến pải lẹo
đắp
Xảm xíp cằm
lẹo đắp cánh cải
Chặp chái hài
mứa Bổn hau pha
105. Ma nhình đay ọc
má mứa từm
*
Tả láng và
bưởn cau, bưởn cau và phắc mà pồng òn nớ đổng
Xa pá thổng
lộc hày
Xắn pà tòi
háng háy
Tay pháy đảnh
chọc háy lảm pà
110. May chỏm pú chỏm
phả dăm dược
May tốc căm
khọc phạ mướng đắc ỏn chón
Tả láng bưởn
cau, bưởn hưn xíp cằm đảng ma
Xíp ha cằm
đảng hái
Xáo vến pải
lẹo đắp
115. Xảm xíp cằm lẹo
đắp cánh cải
Chặp chái hài
mứa Bổn hau pha
Ma nhình đay
ọc má mứa từm
*
Tả láng và
bưởn xíp, bưởn xíp và ù dúc puộng mạc muồng
Ù dụa puộng
mạc chái
120. Xảo dù đải dù
lạnh pển tôn
Bào dù đải dù
lạnh pển pìn pển máu
Tả láng bưởn
xíp, bưởn hưn xíp cằm đảng ma
Xíp ha cằm
đảng hái
Xáo vến pải
lẹo đắp
125. Xảm xíp cằm lẹo
đắp cánh cải
Chặp chái hài
mứa Bổn hau pha
Ma nhình đay
ọc má mứa từm
*
Tả láng và
bưởn xíp ết, và nặm nóng
Tả láng và
bưởn xíp xỏng, và nặm ma
130. Nặm ma thuôm cỏ
cùm
Nặm thùm
thuôm hủ, xả
Mánh vé ằn
pải tang
Mánh ngoạng
ằn chuổng háo
Đuổng bưởn
bưởn xíp ết cánh đuổng bưởn bưởn xíp xỏng
135. Bo đắp cò nhắng
thòng đải
Bo cải cò
nhắng thòng hăng
Bưởn nhắng
hang cảng bưởn u à
Hang cảng phạ
cảng mọc chặc chốn
Mốn tếnh hủa
tảng xàng
140. Đỉ tò hùng mạy
căm cò pà
Hùng xờ ná cò
khau
Hùng xờ khau,
hùng khau hùng ọc nò xẻn lắm
Hùng mứa thăm
cò hỏn
Hùng mứa cỏn
cò bàng
145. Hùng mứa đàn cò
dưởng
Hùng mứa
mướng cò tạo
Pặt má khạy
nạy, hùng hướn háu hau xảu men
Hùng hướn hau
xảu kèn
Pỉ bưởn cải,
pỉ bướn cứn má cọp má cuồi
150. Thau học huội bo
lọc pển cốn
*
Bo dết phỉ,
chau xưa nhắng cháng pển
Bo xển cánh
bo phón, chau xưa nhắng cháng xay
Đay hau dù
hướn múng cá
Dù cong cá nả
múng thì
155. Dù đỉ nhắng pển
nhạc
Pá đủa nón
pển hại
Hạc và hướn
mí hại lế!
Hướn dao chau
xưa nhắng mí Náng tành
Hành hướn
chau xưa nhắng mí cốn cháu
160. Bo váng vạy chau
xưa tứ chỏm
(Tòi hịt, xển họt ni lẹo mỏ cứn mứa xển chương "Xển
lửa" cắp "Tày vến chệp vến hại", hạc và xển họt chương mí xỏng
hụt "Tè vến Huộng pỉ cải, Tè vến Hái pỉ còn" lẹo chằng xển xựp pứng
hụt lẳng ni).
Hạc và, phít
đăm lẹo bo chắc phít mứa đở
Phít đăm lẹo
cò chỉ và tè mừa xỏng pò cày má cạ
Pừa và hướn
lực mứng nọi
Lực mứng hả táng nịch bo đay
165. Xịch nặm hướn
lực mứng kẹp
Lực mứng hả táng tẹt táng cáy bo
pển
Lực mứng diển
đay thim búng cải tả
Thim xạ lái
cải na
Phít tò búng
hỏng lực mứng bo áu búng má và
170. Phít tò phả, lực
mứng bo áu pỏm pú pỏm phả má pảnh
Lực tàn áu
cẳm khau má dết tành
Lực mứng
chằng áu cẳm khau má dết tành
Lực tàn áu
khau má dết tảng lẻ
Lực mứng
chằng áu khau má dết tảng lẻ
175. Khạy nị, lực
mứng chằng đay hò khau thim ọc tàng
Vá tòn khau
mứa nửa
Xáo vến pài
váng mự
Hạc và mự vến
ọc lực mứng bo đay pổng
Mự vến tổng
lực mứng và bo ha xắt ha xình
180. Mí ang ạ và pạc
xấc
Pấc, hặc và
phưởn pàu
Tạu cạ và
phứm lái
Quái ọc lực
hảu khắt hảu vảng tọng mè phặt tải
Chạng ọc lực
nhắng lằng hái
185. Phỉ phộc hơ tố
phái hản pẹ mè
Mè chạng xồn
hỉn xồn phả ngá mắn hắc
Hắc xỏng ngá
xảm ngá chạng pảu
Xút tò mốc
cánh chở
Lực mứng hạc
dết cánh xển và bo nhá và bo hạng
190. Pảy hày nhắng chứa
cẳn tắt tỏng má
Pảy ná nhắng
chứa cẳn tắt tỏng tau
Vạy pán lau
năng hướn
Lực mứng
chằng hò mạc tau đủ ú
Hò pú tau đủ
mự
195. Cò chằng hả mự
đay mự đỉ vến chằn.
./.
KỂ NĂM THÁNG
* Phần dịch nghĩa: Kể năm tháng[1]
Nay kể về
tháng giêng, tháng giêng ở bình an
Thong dong để
chờ sang tháng hai
Tạo và nàng
phi ngựa nhanh hết sức
Khuôn mặt
trắng như sương mây
05. Nắng ra ngời
như sao Vi[2]
Kể về tháng
giêng thì kiêng ngày Cáp Nhị[3] và
Hặp Mạu[4]
Ngày con cú
ra mừng chùm quả
Chuyền trên
cành đa, cành Nủa[5] xanh
tươi
Kể tháng
giêng, trăng lên mồng mười đang đầy
10. Trăng mười lăm
thì sáng
Hai mươi lăm
thì hết
Ngày ba mươi
thì trăng tắt ngấm rồi qua
Đủng đỉnh
trăng khuất sau mây vào trong vòm trời
Lớn dần lên
thành trăng tháng mới
*
15. Nay kể về tháng
hai, tháng hai có cây mọc như Cảo[6]
thì kiêng
Chặt cây to
xuống thì chớ làm nhà
Đan được cái
mâm mới thì đừng dọn cơm đãi khách
Đừng dùng đòn
gánh kẻo rồi mất của
Có đòn gánh
thì mang về hong nơi khói tụ vào Xà Hạnh[7]
20. Cô gái đẹp
kiêng thêu dệt chăn
Kiêng bỏ vải
tơ vào giữ vía trong hòm
Không làm màn
gả chồng cho cô chị
Không làm
chăn hoa gả chồng cô em
Không làm của
cải gả chồng gái tơ
25. Kể tháng hai,
trăng lên mồng mười đang đầy
Trăng mười lăm thì sáng
Hai mươi lăm
thì hết
Ngày ba mươi
thì trăng tắt ngấm rồi qua
Đủng đỉnh
trăng khuất sau mây vào trong vòm trời
30. Lớn dần lên
thành trăng tháng mới
*
Nay kể về
tháng ba, tháng ba có hoa cây môn nở thơm
Hoa cây bừng
toả hương ngào ngạt
Gái kiêng
không chăn tằm
Ai không
theo, phải sớm gói cơm lên trên Bôn
35. Hoặc ngẩn ngơ
điên tình
Như quả sấu
rụng khỏi chùm vì sóc
May mắn thì
gặp được sóc bé sóc nhỏ đuôi mềm
Gặp được sóc
bé sóc non đuôi bông
May nhìn thấy
sao chổi ánh vàng ánh bạc đuôi xoè
40. Kể tháng ba,
trăng lên mồng mười đang đầy
Trăng mười lăm thì sáng
Hai mươi lăm
thì hết
Ngày ba mươi
thì trăng tắt ngấm rồi qua
Đủng đỉnh
trăng khuất sau mây vào trong vòm trời
45. Lớn dần lên
thành trăng tháng mới
*
Nay kể về
tháng tư, tháng tư nòng nọc chết khô ngoài ruộng
Ếch nhái rời
xa đám cỏ hay tụ bầy
Chim Tăng Ló[8]
kêu trên cao, không đẻ trứng
Người Xá bỏ
nương không làm cỏ
50. Người Thái bỏ
bê mương Phai[9] không
đắp
Điềm tốt khi
củ dong riềng rơi phải lưng trâu
Vải tơ hoa
chất cao thành đụn
Kể tháng tư,
trăng lên mồng mười đang đầy
Trăng mười lăm thì sáng
55. Hai mươi lăm
thì hết
Ngày ba mươi
thì trăng tắt ngấm rồi qua
Đủng đỉnh
trăng khuất sau mây vào trong vòm trời
Lớn dần lên
thành trăng tháng mới
*
Nay kể về
tháng năm, trông cây hỏm mọc sum suê
60. Quả Pe[10]
đắng thành quả dài treo lủng lẳng
Trẻ con thấy,
chúng nhặt về ăn
Người già
thấy, họ nhặt về ăn bữa trưa thay rau
Gái tơ thấy,
họ giắt vào cạp váy đến vui với bạn tình
Kể tháng năm,
trăng lên mồng mười đang đầy
65. Trăng mười lăm
thì sáng
Hai mươi lăm
thì hết
Ngày ba mươi
thì trăng tắt ngấm rồi qua
Đủng đỉnh
trăng khuất sau mây vào trong vòm trời
Lớn dần lên
thành trăng tháng mới
*
70. Nay kể về tháng
sáu, tháng sáu rét thấu xương
Trời chuyển
rét căm căm
Trẻ con nấu
nước vỏ săng lẻ ngâm chân
Người già hơ
đá cuội đá lèn rửa mặt[11]
Người Xá cầm
gậy đi gõ rêu
75. Người Thái sưởi
lửa than củi đuốc
Ngày nào có
nắng vàng cóc rủ nhau xuống nước
Cặp nhau và
đẻ trứng khắp suối
Kể tháng sáu,
trăng lên mồng mười đang đầy
Trăng mười lăm thì sáng
80. Hai mươi lăm
thì hết
Ngày ba mươi
thì trăng tắt ngấm rồi qua
Đủng đỉnh
trăng khuất sau mây vào trong vòm trời
Lớn dần lên
thành trăng tháng mới
*
Nay kể về
tháng bảy, mầm măng đắng thuôn như cựa gà
85. Nấm "sừng
măng"[12] mọc
trên đốt giữa[13]
Nàng thấy,
nàng cầm dao đi cạo
Người Xá
thấy, Xá cầm dao con đi bóc
Kể tháng bảy,
trăng lên mồng mười đang đầy
Trăng mười lăm thì sáng
90. Hai mươi lăm
thì hết
Ngày ba mươi
thì trăng tắt ngấm rồi qua
Đủng đỉnh
trăng khuất sau mây vào trong vòm trời
Lớn dần lên
thành trăng tháng mới
*
Nay kể về
tháng tám, tháng tám có nắng hanh và gió nhẹ
95. Mọi con chim
đều gọi
Mọi loài côn
trùng đều kêu
Mọi ống nứa
trong rừng đều khô nỏ
Ve sầu cất
tiếng ngân nga
Y Liêng[14]
kêu trên cao rộn rã
100. Kể tháng tám,
trăng lên mồng mười đang đầy
Trăng mười lăm thì sáng
Hai mươi lăm
thì hết
Ngày ba mươi
thì trăng tắt ngấm rồi qua
Đủng đỉnh
trăng khuất sau mây vào trong vòm trời
105. Lớn dần lên
thành trăng tháng mới
*
Nay kể về
tháng chín, tháng chín lá Mạ[15]
bật chồi non trong rừng
Người Xá đeo
túi bên hông làm cỏ rẫy
Lội rừng tìm
tổ kiến lấy trứng
Lấy lửa hun
tổ kiến, lửa lan ra rừng
110. Cháy lên tận
đỉnh núi đỉnh non ngút mắt
Cháy đến tận
mường người mường lạ xa xăm
Kể tháng
chín, trăng lên mồng mười đang đầy
Trăng mười lăm thì sáng
Hai mươi lăm
thì hết
115. Ngày ba mươi thì
trăng tắt ngấm rồi qua
Đủng đỉnh
trăng khuất sau mây vào trong vòm trời
Lớn dần lên
thành trăng tháng mới
*
Nay kể về
tháng mười, tháng mười quả muỗm sai lúc lỉu
Quả Chai[16]
sai trĩu cành
120. Gái không chồng
ở vậy chơ vơ
Trai ở vậy ở
không thành người trơ trọi
Kể tháng
mười, trăng lên mồng mười đang đầy
Trăng mười lăm thì sáng
Hai mươi lăm
thì hết
125. Ngày ba mươi thì
trăng tắt ngấm rồi qua
Đủng đỉnh
trăng khuất sau mây vào trong vòm trời
Lớn dần lên
thành trăng tháng mới
*
Nay kể về
tháng mười một, tháng lũ lụt
Nay kể về
tháng mười hai, tháng nước dâng
130. Nước dâng lút
ngọn cây Củm[17]
Nước ngập lút
vạt cây Hu[18], cây
dướng
Con ve kêu
rền rĩ trên ngọn cây Tàng
Con ve Ngoạng[19]
kêu rền rĩ trên ngọn Chuông Hao
Mặt trăng
tháng mười một và mặt trăng tháng mười hai
135. Không tắt hẳn
vẫn để một phần le lói
Không lặn hẳn
cũng còn vương vít chân trời
Trăng như lẩn
trong vòm trời mờ tỏ
Lẩn trong mây
trong sương mịt mù
Hiện ra tròn
vằng vặc trên đầu
140. Đẹp rồi, soi
sáng cây nơi ấy là rừng
Sáng ở ruộng
là lúa
Ánh trăng soi
vào cây lúa, lúa đẻ ra ngàn nhánh
Sáng về hang
đá là don[20]
Sáng đến cành
cây là sóc bay
145. Sáng về núi đá
là sơn dương
Sáng về mường
là Tạo
Kể đến bây
giờ, sáng nhà ta vào cột giữa
Sáng vào cây
cột lõi
Tháng năm đi
qua, tháng năm lại quay về
150. Già tóc bạc luội
đi, không lột da thành người trẻ lại
*
Không cúng
ma, chủ vía còn kêu đau
Không cúng
không nộp lễ, chủ vía còn kêu sốt
Được vào ở
nhà lợp cỏ tranh
Ở dưới mái
tranh lợp dày lợp khít
155. Ở yên, ở vậy mà
cũng thấy khó
Ôm giấc ngủ
bơ phờ
Ấy là trong
nhà có chuyện tệ hại
Ngôi nhà của
chủ áo còn có Nàng sắp đặt
Quanh nhà chủ
vía còn có thần thánh tổ tiên
160. Không bỏ bê chủ
vía gầy mòn[21]
Vậy nhưng,
làm trái Đẳm không rõ trái nơi nào
Trái với Đẳm
chắc chỉ từ điềm ở đôi gà cúng
Ngặt nỗi ngôi
nhà con cháu của ông thì nhỏ[22]
Con ông muốn
nhúc nhích[23] cũng
không được
165. Nơi đặt ống nước[24] ở
nhà ông hẹp
Con ông tìm
cách dẹp, cách xua đuổi[25]
không thành
Con ông liền
ném cái Bung qua trước mắt
Ném cái giỏ Xạ
qua mặt[26]
Sai bằng cái Bung
con ông không đem Bung đến thưa
170. Sai bằng núi,
con ông không đem núi đem lèn đến sửa
Con họ đem
nắm xôi đến làm cỗ cúng
Con ông cũng
đem nắm xôi đến làm cỗ cúng
Con họ đem
vắt xôi thay cho cái đĩa
Con ông cũng
đem vắt xôi thay cho cái đĩa
175. Nay, con ông mới
gói cơm ném ra cửa sổ
Quăng gói cơm
lên cửa trên
Hai mươi ngày
đã qua
Vậy nhưng,
ngày sinh của ông con ông không đặt lễ
Ngày giỗ tổ
tiên, con ông không có vật hiến sinh
180. Ngày tháng vin
vào chuyện đi đuổi giặc
Ngày Pấc[27]
thì nói phải để mâm không
Ngày Tạu[28]
thì nói Phưm Lai[29]
Nghé mọc sừng
ngang thì khi đẻ trâu mẹ phải chết
Voi đẻ con
thòng cả dạ con ra ngoài
185. Đấy là chuyện ma
đặt ra để mệnh voi con thắng voi mẹ
Voi mẹ nổi
điên húc vào vách đá gãy ngà
Gãy hai ngà,
ba ngà thành mất trắng
Tính hết lòng
hết dạ
Con ông đã
cúng bái đủ đường mà không khỏi, không thôi
190. Đi nương còn rủ nhau
cắt lá dong đem về
Đi ruộng còn
bảo nhau cắt tàu chuối mang về
Để đậy chum ủ
rượu trong nhà
Con ông đem
gói cau để đi bói
Đem gói trầu
đi hỏi ngày
195. Mới hỏi được
ngày đẹp ngày lành tháng tốt…
./.
[1] Các
tháng được nêu ở đây đều được tính theo lịch Thái, chênh lệch 6 tháng với lịch
người Kinh. Tháng giêng của lịch Thái ứng với tháng 7 trong lịch người Kinh và
ngược lại.
[2] Sao Vi:
là sao tượng trưng cho sức mạnh hay là thần giúp cho người có lòng gan dạ,
không sợ gian nan nguy hiểm. Trong đời thường nếu bị ốm đau, bói biết nguyên do
có một thế lực ác tà nào đó làm cho linh hồn mình trở nên yếu đuối thì người ta
thường tiến hành nghi thức tế thần Sao Vi (gọi là vua Sao Vi). Sao Vi là sao
hung ở giữa sàn sân của nếp nhà sàn.
[3] Cáp Nhị:
theo lịch Thái, là ngày Giáp Dần.
[4] Hặp Mạu:
theo lịch Thái, là ngày Ất Mão.
[5] Cây Nủa: tên một loài cây trong rừng, lá cây thường được nhai chung
với trầu cau.
[6] Cảo:
một dạng cây trang trí gần giống như cây phướn, thể hiện đẳng cấp
dòng họ.
[7] Xà Hạnh:
Gác bếp (Xà) là tấm đan treo phía trên bếp lửa cách khoảng hơn 1 m, được coi là
tầng dưới. Gác bếp tầng trên (Xà Hạnh) treo cao gần 2 m để gác các đồ lỉnh kỉnh
lên hong…
[8] Chim
Tăng Ló: gần giống chin cuốc kêu vào mùa mưa lũ.
[9] Phai:
Cái đập ngăn dòng suối cho nước dâng cao để lấy nước vào ruộng.
[10] Pe:
chưa rõ quả gì.
[11] Hơ đá
gần lửa cho nóng rồi lấy nhiệt của đá làm nước ấm lên để rửa mặt buổi sáng.
[12] Nấm
"sừng măng": chưa rõ.
[13] Đốt
lóng giữa của cây tre rừng.
[14] Y
Liêng: một loài ve có giọng ngân dài và thanh.
[15] Mạ:
loài cây hay mọc lá non vào tháng 5-6; nhiều lá, buông chùm dài từ 50-60 cm, lá
non màu tím nhạt.
[16] Quả
Chai: chưa rõ.
[17] Cây
Củm: cây bún.
[18] Cây Hu:
một loài cây thân mộc, gỗ mềm xốp.
[19] Ngoạng:
một loài ve rừng to có vằn màu đen vàng.
[20] Don: loài gặm nhấm, gần giống con nhím.
[21] Theo thông lệ, cúng đến đây thì ông Mo quay lại đọc
đoạn cúng "Kể ngày xấu" cho đến câu "Từ ngày Huộng của năm
ngoái; Từ ngày Hai của năm trước" rồi mới đọc tiếp đoạn sau: "Vậy
nhưng, làm trái…" cho đến hết.
[22] Ý nói
gia cảnh khó khăn.
[23] Thay
đổi trình trạng ốm đau cho khá hơn.
[24] Nơi đặt
các ống nước khi đi vác nước từ suối về để sử dụng.
[25] Dẹp bỏ
và xua đuổi ốm đau.
[26] Ném qua
mắt, qua mặt: theo quan niệm của người Thái, những hành động này mang tính coi
thường nên khiến vía bị tổn hại.
[27] Pấc:
thiên can Mậu theo lịch Thái.
[28] Tạu:
thiên can Nhâm theo lịch Thái.
[29] Phưm
Lai: cái khổ trên mặt vải của khung cửi không được chải vào cửi, ý nói kiêng
dệt cửi.
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét