Khóc điếu- Rải vía

 

KHÓC ĐIẾU- RẢI VÍA

 (Sầm Văn Bình phiên âm, dịch ra tiếng Việt)

* Phần phiên âm:          Hay xàn- Dải vẳn

 

Tiềng cứn cày hẳn cha

Hon na cày hẳn liếng

Cày hẳn liếng hẳn lán lẹo chỉ hùng

Mứng còi tha phắng khảo nộc tiêng

05.     Tha phắng xiểng cú khảo còn nớ

          Cú chỉ cào tè còn má lẳng

          Cào tè lẳng má pắng ẳn na

          Cào tè phạ pảng còn pẳn má

          Cốc cuôi nguốn

10.     Xuổn cuôi mình

          Cốc mắn dù mướng Bau

          Hau mắn dù mướng Bổn

          Mướng Bổn mí Mè Bau

          Chau phạ mí Mè Pủa Mè Náng

15.     Mè Bau chằng pẳn má

          Mè Náng chằng pẳn hơ

          Chằng phộc hau má mướng tơ mướng lùm tì piếng

          Phộc hau má phiếng luổng tì quang

          Chằng má xẩn hau tọng pả pộc

20.     Xẩn hau mốc luổng lực cốn pảng mờ

          *

          Đẹt họn mè ỳ pánh chằng xẹp xôm pả xắng

          Đẹt họn mè ỳ pánh chằng xẹp xôm pả mọm

          Đay xỏng bưởn cò chằng hám lượt

          Đẹt họn mè ỳ pánh chằng xẹp xôm pả xam

25.     Đay xảm bưởn chằng pển hùn ngáu tố cốp

          Đẹt họn mè ỳ pánh chằng xẹp xôm pả đì

          Òn nọi hau mốc mè xì bưởn

          Đẹt họn mè ỳ pánh chằng xẹp xôm pả pha

          Òn nọi hau mốc mè ha bưởn

30.     Đẹt họn mè ỳ pánh cò chằng xẹp xôm pả pộc

          Òn nọi hau mốc mè hốc bưởn

          Đẹt họn mè ỳ pánh cò chằng xẹp xôm pả tết

          Òn nọi hau mốc mè chết bưởn

          Đẹt họn mè ỳ pánh cò chằng xẹp xôm pả xẹt

35.     Òn nọi hau mốc mè pẹt bưởn

          Đẹt họn mè ỳ pánh cò chằng xẹp xôm pả pau

          Òn nọi hau mốc mè cau bưởn

          Đay cau bưởn mè ỳ pánh cò chằng đay nghỉn nớ tọng

          Pản đang tụp mọn nọi mọn òn don cuống xảo

40.     Đẹt họn mè ỳ pánh cò chằng xẹp xôm pả khuỷ

          Mự đỉ cánh vến đỉ lẹo chằng ọc lò lại

          Cọp mừa mán chằng mán

          Pản mừa ọc chằng ọc

          Băng nặm tốc xỉ xảo má ló

45.     Băng nặm bà khụm khụm má ló

          Tấng hướn chốm lực nọi òn ọc đải

          Khạch hả mè pa hướn nửa má dớ

          Hả mè lố hướn tơ má ý

          Khạch hả mè pợ na nùm cuổng hướn má dá

50.     Mè pa chằng má tắt bí

          Mè lố chằng má xỉ hè

          Tắt tền lẹo dan tò chở bo đỉ

          Tắt hí dớ, dan tò chở bo quang

          Mè pa cò chằng ạp nặm bò lẹo xuồi hủa

55.     Mè lố cò nhắng áu nặm tà luổng má xuồi na

          Xuồi na hơ na đảnh

          Hơ đảnh pàn bọc đảo bưởn cau

          Mè pa cò chằng đay um xừa hau màng khoả

          Chằng đay um phá hảo hau màng xại

60.     Mè pa cò hạc chốm nốm

          Mè nốm cò hạc chốm nu ục

          Lực mè nhính đay ha mự cò chằng dà bòn

          Lực pò chái đay ha mự cò chằng nhại tì

          Chằng đay nhại chí pháy hển na mứa xù tì nón

65.     Nhại ọc xạt lẹo mứa nón xừa

          Mè ỳ pánh chớ nón đắp cò bo đay đắp năng mỏn

          Chớ nón cò bo đay nón đủa phá

          Tiềng cứn nhắng họn khấng thày lải pha lực

          Lục na cày chằng đay thài lải phửn

70.     Cảng cứn nhắng đay tay tén canh hặn hùng

          Cò chằng đay tay tén nọi tén òn hặn xải

          Cò chằng đay dù hao ủ nừng

          Liệng lực lún cò chằng ma

          Liệng lực la cò chằng nhờ chằng bản

75.     Cò chằng đay khuộp khau lải ná

          Đay khuộp pả tàng mướng lải nặm

          Cò chằng đay bưởn pháy cánh bưởn lài

          Điếu nị chằng khạch hả mè pa hướn nửa

          Hả mè lố hướn tơ

80.     Chằng đay hiệc mè y pợ na nùm cuổng hướn

          Chằng tắt hục hăm má tắt dết đả

          Tò đả luổng đả lái má xìa

          Chằng mí chừ tốc liếng

          Chằng mí xiểng tốc pua

85.     Pì nọng chằng thảm hả

          Lúng tả chằng púc chừ

          Cò chằng đay dù đỉ xáo mự

          Mè lực chằng dù hao ủ nừng

          Pò mè chằng pảy hả áu cắm kỉn hỏng đạc

90.     Đay mạc mạy kẻm mạc nớ phả

          Chằng áu xờ đả chốm pon

          Pò mè hặc lực nọi lừn nò cắm đảnh

          Cốn pảy má chụp chốm khạu khạu

          Kỉn cày mè ọc nhắng đay pon hả

95.     Kỉn pả mè ọc nhắng đay pon cang

          Chớ đở lực mứng chằng piếng có nhờ ma tẹ lế

          Lực piếng bà pò cò chằng hiệc nhờ xủng nháo

          Đay xảm bưởn cò chằng hụ nằng mốc

          Cò chằng hụ ẹp khằm đỉ đảo

100.   Hụ ẹp cán đỉ đôm

          Cò chằng hụ ẹp pạc năng mè lố

          Cò chằng hụ ẹp hổ năng mè ọc

          Cò chằng chở pảy tơ lồm chòng

          Chở cá hinh cá hòng lứm quám

105.   Cò chằng đay dù đỉ xáo mự

          Dù hao ủ nừng

          Liệng lực lún cò chằng dù ma

          Liệng lực la cò chằng nhờ bản

          Lực pò chái cò chằng đay khì mạ chao láu

110.   Đay nón xáu xang mè

          Đay cành kè đỏm lẳng

          Xưa đẳm pộp khủn múa

          Xưa lụa mốn pộp xái từm

          Xìa mạc tảnh qua tảnh lái tảng nọng

115.   Chứa hảu chong xảu hướn dết hục

          Hục bo măn khạch mè lống đủ

          Xỏn lực nhính, mè ỳ pánh chằng áu băng nặm mủ tặp đày

          Băng khau cày tặp lẳng

          Mè la cò chằng hụ xẻo lẳng mè pít tau

120.   Tau lẳng mè cửa mủ

          Chằng đay lải khuộp khau nớ ná

          Đay khuộp pả tàng mướng lải nặm

          Lực mè nhính đay xíp pỉ hụ thỉ bù

          Xíp xì pỉ chằng đay hụ hục heo xờ chì xỏn xảo

125.   Lực pò chái chằng ẹp xản đỏm pò nạ

          Ẹp xản xạ đỏm pò ảo

          Xản xáy cóng hơ pạc a bo a

          Xản xạ cóng hơ pạc cỏm bo cỏm

          Khặp khạ khọi lực pò chái chằng hụ dù hủa hứa tọt hẻ đai

130.   Dù tai hứa tọt hẻ pàn móng mảy

          Lực mè nhính cò hụ tò lẹ năng tỉn đảy

          Ẹp tòi náy na huồng

          Đay cộp chụ đỏm huồng tạu cày hẳn

          Pá láng phẳn má xù hướn bưởn chại

135.   Cò xương cẳn đỏm huồng cù

          Xù cẳn đỏm huồng pháy

          Quám pảy cánh quám má lè kèn

          Tan kèn chặn lải cằm lé xưởng

          Cò chằng pển bào xíp xì đảng ma

140.   Xảo xíp ha đảng xưởng

          Pển bào xáo xảm đảng pồng

          Khuộp mừa hướn chằng hướn

          Khuộp mừa chụ lè chụ

          Chằng chợ xử hưn hướn pò hướn mè lải thẳn

145.   Pì nọng chằng hản bản

          Lúng tả chằng pẳn hơ

          Cò chằng pển quám nen dương phửn chiến

          Quám diển dương phửn xạt

          Quám hạt năng mịt nọi má tắt xỉn piếng

150.   Quám tấng xỏng hang hiếng cẳn pọm

          Quám hạc dong pển cù đổi xỏng

          Khuộp mừa hướn lè hướn

          Bưởn mừa chụ lè chụ

          Mự đỉ chằng phắc pạ hau táng quang thảng mưởng

155.   Cò chằng xỏ dết khưởi luổng tăng cảng hướn liệng pò liệng mè

          Chằng xỏ phắc pạ mứa lảo đổng lịt

          Chằng xỏ phắc mịt hau mứa lảo đổng đưởi

          Xỏ dết khưởi hặc cánh khưởi pánh phảnh xang

          Cò chằng đay khuộp khau lải ná

160.   Cò chằng đay khuộp pả tàng mướng lải nặm

          Pò pù chằng xù hả

          Lúng tả hặc pẳn hơ

          Cò chằng má dết tì tàn chướn

          Chằng má dết hướn tàn hưn

165.   Xa hưn cò nhừn pháy

          Táy hưn cò nhừn nặm

          Xa hưn Xa pổng thổng xáu dù

          Táy hưn Táy pổng thổng xáu kỉn

          Chằng đay khuộp khau lải ná

170.   Đay khuộp pả tàng mướng lải nặm

          Dết dượn lẹo dửn thau

          Đay khuộp khau lải phạ pển mè tếnh hướn

          Khựng khựng phạ tếnh cau đằng múa

          Phạ tếnh hủa đằng nằn

175.   Hủa nặm cằm tòn pha

          La nặm cằm hà phổn hà lốm

          Mịt phổn tò mạc ngoà

          Hà phổn tò mạc muôi

          Chù huôi nặm chù thùm nóng đảnh

180.   Nóng đíp cài nóng đảnh cải tà

          Cu cánh chà cải vắng

          Lực tàn hụ, lực tàn khằm xon pảy hả

          Lực tàn hụ, lực tàn khằm xạ pảy xon

          Lực tàn pảy chạu chằng đay pả má ngái

185.   Lực tàn pảy xải cò chằng đay pả má khau

          Mứng hụ mứng chằng khằm xon pảy hả

          Mứng hụ mứng chằng khằm xả pảy xon

          Mứng pảy chạu cò bo đay pả má ngái

          Mứng pảy xải cò bo đay pả má khau

190.   Mứng chằng ngoài na má xù hướn

          Mứn tả má xù dao

          Cò chằng đay hển lực tàn phắc pạ cốm cằm

          Pảy hăm dết xuổn món

          Pảy hón dết xuổn phai

195.   Đăm mịt tàn cò bo cón

          Ngóm pạ lực tàn cò bo bàn

          Mứng cò chằng phắc pạ cốm cằm

          Pảy hăm dết xuổn món

          Pảy hón dết xuổn phai

200.   Đăm mịt mứng cò hạc cón

          Ngóm mịt mứng cò hạc bàn

          Đay nghỉn chiệt nớ chở mứng chằng áu pạ cốm cằm hăm đỉn

          Đỉn đẳm chằng phụng xờ pạc

          Đỉn đạc chằng phụng xờ hủa

205.   Chiệt lải mứng chằng phắc pạ má đỏm tơ làng

          Lẹo quàng mịt mứa hướn

          Ke mứa vạy hang đảy

          Chằng quảy hẻn pảy tà

          Chằng pảy hển lực tàn pảy ạp nặm tà cảng

210.   Pảy xảng chọng tà tơ

          Hạc và xàu bo cháng xay cánh cháng nảo

          Mứng chằng pảy ạp nặm tà cảng

          Pảy xảng chọng tà tơ

          Cò chằng đay nghỉn mứng cháng xay cánh nảo

215.   Mứng chằng pá mình má xù dao

          Pá phạo má xù hướn

          Mứng chằng tứp tỉn hưn đảy luổng cháng nắc

          Lười xưa tộp pẹo lẹo cháng nảo

          Thẩng bưởn đảo ọc nhắng cháng xay

220.   Mứng chằng má lộm hau xừa cỏng piếng cá

          Lộm hau phá xủm bàn

          Lộm hau màn lái lưởng

          Tấng cứn mứng chằng phẳn đay khì mạ mứa Bổn

          Phẳn chéo hứa dốn dốn pảy tơ

225.   Phẳn tăng hướn lổ mứa háng Mè Bau

          Phẳn kỉn pết hả xảy, bo đỉ

          Phẳn kỉn cày hả diến, bo đỉ

          Phẳn nón chiến Mè Bau, bo đỉ

          Xiều chằng và

230.   Mự vến ọc và cẳm nhá pảy đổng

          Mứng cò hạc pảy đổng

          Mự vến tống và cẳm nhá pảy pà

          Mứng cò hạc pảy pà

          Pảy pà lẹo phỉ hà áu vẳn

235.   Má hướn lẹo áu Một má xển áu bủn

          Phít nhá lỏ, Một chằng xỏ tủ nặm tủ hèo

          Xàu chằng áu ù chù xải lả nón hèo

          Pừa xứ nặn, chọm pển phủa cánh mía lẹo hàng

          Chọm nón xang lẹo váng

240.   Váng mỏn lái tặt tếnh hủa vạy pàu

          Váng mía/ phủa vạy pái lẳng mom mọc

          Pển khồ kho lải chặn mai nùm kén chở

          Lực mứng cánh lản mứng chắt pựt xút hiệc mứng từn kỉn pảng

          Mựt phạ hiệc mứng từn kỉn khau

245.   Tạu thù má đỏm ngái cận dớ

          Hạc và pựt xút lịm hển hả

          Pựt phá lịm hển na

          Pựt xút lẹo lốm chỉ pặt má

          Pựt phá lẹo lốm chỉ pặt hau

250.   Lốm pặt hau mứng chằng tải nảo

          Lực mứng cánh lản mứng chằng bo uôi mứng dương mảy

          Bo láy mứng dương pườn dương tàn

          Phú chằng lột áu xưa bảng đảnh pảy thày

          Thày áu xưa dù xao mạy lày pảy mó

255.   Chằng pảy xù Một Luổng nằng cảng chè

          Pảy xù Một thau Một kè nằng cảng mướng

          Xíp Một cò và bo mí phỉ xắng má hạu

          Cau Một cò và bo mí phỉ xắng má tó

          Pển tè vẳn hủa hạc tó chau

260.   Vẳn chau hạc tó mình kính đảng

          Vẳn ìn hau pà món

          Vẳn uôn hau pà mạy

          Vẳn pển ngúa tàn oan

          Vẳn pển quái tàn ha

265.   Vẳn pển mạ tàn khì téo táng

          Pừa và, vẳn nừng mứng chằng pảy dù tì Một Luổng bo chàng pạc

          Tì Một hụ pạc hạc bo chàng pổng

          Tì nặn bo chừ phủ láy mứng dương pườn dương tàn

          Pặt má khạy nạy, phủ chằng áu Một Luổng má tăng cảng qué

270.   Áu Một thau Một kè má tăng cảng hướn

          Áu Một Luổng má nẳm vẳn hau

          Áu Một thau Một kè má nẳm vẳn ngáu

          Díp vẳn pản díp xái

          Dải vẳn pản dải nặm

275.   Quái dù thủn chủng ọc

          Mủ dù cọc thọc xển

          Ngấn tỉm thổng thọc ọc

          Pọc ngấn hẻn thọc xển

          Chớ nị cò chằng ha cày tắc cày tỏn

280.   Hón cày phu cày mè áu vẳn

          Áu vẳn hưn táng tủ lẹo vẳn lọt táng tàng

          Áu vẳn hưn táng tàng lẹo mắn lọt táng xảu

          Áu vẳn hưn táng cột lẹo mắn diển lột táng eo

          Vẳn xút xeo pảy ừn phén lải

285.   Pản dương mảy lưởng kiu tỉn kì

          Vẳn đay tì bo cứn

          Mè Một diến nảnh và vến bo đỉ má họt

          Chằng khắp Một lột cải mứa đủ tì đăm ngái, tì ải khau

          Lực tàn chằng chỉ tăng lắc đỉ mạy dết mải

290.   Lắc quái lẹo lực tàn má tò

          Lắc quái lẹo má mèn cỏn lon

          Lắc chỉ chon pển khển xẻ hỏng

          Lực tàn chằng áu mạy hịa má dết chán

          Cán hẻo má dết hộ

295.   Cảng hướn tăng chóng pháy hảo dòng

          Na hòng lẹo pển pòng táng cải

          Cuổng hướn hộc tỏng tạu

          Na tàng ngảu quắn pháy

          Táy mướng cảy chằng má khằm mứ nải kho

300.   Lực mứng cánh lản mứng chằng đay tăng hảy nhờ vạy tha khưởi

          Tăng hảy mởi vạy tha khạch

          Bo mí khạch Mướng Lay đở má

          Bo mí khạch Mướng La đở tau

          Nhắng hển tò khưởi luổng má nón màng quàn

305.   Pợ can còng má nón cảng hướn

          Tơ thủn lành quái bàng

          Tàn chằng hảm mủ ọc tà vảng

          Hảm quái/ quảng ọc tà tơ

          Mè Một cò và bo đỉ

310.   Chằng khắp một lột cải

          Mứa đủ đăm hướn nọi tì bòn vay lúng tả

          Đăm xẻn cắm ngọc ngạch tì na ban

          Hướn đăm cò pển vàng

          Tơ làng cò pển khủm pển hèo pển phằng pó téo

315.   Cò pển hèo pó dư

          Mè Một cò và bo đỉ

          Chằng khắp một lột cải

          Mứa đủ đăm Chuống Cảng

          Chuống Cảng tì mọc cụa

320.   Đạp đỉ lực tàn chằng má hang

          Đạp quang lực tàn chằng má xè phả hướn

          Dết hộ cò bo cằng quái

          Dết phải cò bo cằng nặm

          Dết đăm cò bo cằng lực cằng lản

325.   Pừa dện, mè Một chằng khắp một lột cải

          Mứa đủ đăm pà hịa bở bảng

          Đăm pà xáng bở xuôi

          Tàn cò chằng tắt cốc má mải

          Chằng tắt pải má mặt

330.   Cốc mắn cò bo mí luống phau

          Hau mắn cò bo mí luống pủa

          Bo mí luống xẻn tố má cụm

          Bưởn đắp phỉ chằng má tòng áu nò màng khoả

          Bưởn hái phỉ chằng má tòng áu nò màng xại

335.   Mè Một chằng và bo đỉ

          Chằng khắp một lột cải

          Mứa đủ nỏng pả cánh ná khau

          Nỏng pả mứng bo mí phớ cò hụm hơ pả mứng nón

          Bo mí phớ cò đỏn hơ pả mứng dù

340.   Pả mứng cò bo ọc lươm hủa đỏn

          Bo ọc nón cuổng hụm

          Xàu cò lòng pảy tơ tực lì Thẻn xản

          Lòng hưn nửa tực lì Thẻn xờ

          Pả mình mứng dù nặm cò hạc pển póng

345.   Dù đỏm nỏng cò hạc pển cờ

          Hụng kỉn hụng tốp pịch mứa phả

          Cả kỉn cả ú á mứa phạ

          Mè Một cò và bo đỉ

          Chằng khắp một lột cải

350.   Mứa đủ tì nỏng pả xang ná khau

          Tố dù nặm có cắm chón phải

          Tố dù phải có lái chón ù

          Nặm dù đỉ bo lảy má ná

          Cỏ khau, đuông đỉn cò má cắt ngà

355.   Mọn phạ má cắt bở

          Mè Một cò và bo đỉ

          Chằng khắp một lột cải

          Mứa đủ thăm cày nón

          Đỏn cày dù

360.   Vẳn mứng chằng xắp pết hau pà láu nhển pạch

          Xắp cày hau pà phạch nhển kỉn

          Cày có xum có xò cò bo hẳn

          Cày có vắc có chắn cò bo xày

          Xay cày pẹo pải xả

365.   Hả cày pẹo pải mạy

          Hụng kỉn hụng tốp pịch mứa phả

          Cả kỉn cả ú á mứa phạ

          Mè Một cò và bo đỉ

          Chằng khắp một lột cải

370.   Mứa đủ đăm quái nón

          Đỏn quái vẳn mứng dù

          Quái mứng kỉn nha pú xủng cò hàng lổng cù

          Kỉn nha pú cu cò hàng lổng đổi

          Hả hảng mắn hắt ngà háy tải lạ

375.   Hắt ngà ba cò pìn tải đải

          Mè Một cò và bo đỉ

          Chằng khắp một lột cải

          Mứa đủ tôn cuôi nguốn

          Xuổn cuôi mình

380.   Cạp cốc mắn cò hàng ngạng

          Cạp cảng mắn cò hàng đảng

          Mè Một cò và bo đỉ

          Chằng khắp một lột cải

          Mứa đủ lạu khau vẳn

385.   Khau dù lạu cò bảng

          Khau dù chảng cò mết

          Mí lực tàn má dù día hải khau

          Xàu cò má dù nặn khằm điềng áu hỏng

          Nộc chích hổn khau ọc

390.   Nộc chọc hổn khau pảy

          Nộc pháy cò hạc má hổn áu khau

          Mè Một và bo đỉ

          Chằng khắp một lột cải

          Mứa bầng thăm pả và

395.   Hướn vẳn mứng phả tủ tốc dẳm dong

          Phả tàng tốc dẳm dược

          Bòn cọ hinh cọ hòng pắn ngà

          Cọ xà cọ hạn pắn mồn

          Vẳn pưởi mứng hàng pảy lặp xảu quàn

400.   Vẳn chạn mứng hàng pảy lặp xảu xía

          Mè Một cò và bo đỉ

          Chằng khắp một lột cải

          Mứa đủ Đăm Đói tì ngói phạ

          Đăm na cày tì ngói Thẻn

405.   Đăm Đói bo đay đói dương khiệt

          Đăm dệt bo đay dệt dương ngú

          Chằng đay tăng hàu dường tăng hả

          Đay mứn tả màng xại

          Mè Một và bo đỉ

410.   Chằng khắp một lột cải

          Mứa đủ cuộc Mè Náng

          Mứa đủ háng Mè Bau

          Mè Bau cò lò bau hau pháy

          Mắn chằng xảy bau mứng ọc pảy xía lẹo

415.   Mè Bau chằng thim xải ù mứng hau pà cá

          Chằng thim xải đả mứng hau pà bản

          Xải ù mứng hạc xuôi hảng pả

          Xải đả mứng chằng xuôi hảng lột hảng diền

          Mè Một cò chằng và bo đỉ

420.   Chằng khắp một lột cải

          Mứa đủ cỏ mạy pột chua cốn

          Lốm pặt cỏ hạc nhại xía tì

          Lốm pìn chại na ừn mạy chua mứng cò hạc váy

          Pừa và cốc mắn mí cốn mải

425.   Pải mắn mí cốn tắt

          Mè Một và bo đỉ

          Chằng khắp một lột cải

          Mứa bầng đủ xang nặm bò lín chở

          Lực tàn má pục phúc xờ hủa huôi

430.   Pục cuôi xờ hủa lín

          Cốc lín bo mí ngược má phau

          Hau lín bo mí luống má pủa

          Bo mí luống xẻn tố má cụm

          Tàn chằng chặc lín ọc đỏn nha

435.   Ta lín ọc đỏn xái

          Nha nhúng xàu áu má ốt pạc

          Nha cá ốt có lín

          Lín luổng cò bo lảy tò coi

          Lín nọi cò bo lảy tò thù diến cẳn

440.   Mứng chằng hả chở tọn

Cứn hướn lẳng chở hạt

          Pản đang lêm chớ hảu nọi mướng tàn má lến

          Pản đang lêm mảy lưởng cài hả cẳn phăn

          Hặn hặn căn chở tải

445.   Tải lẹo vẳn ọc mứa xù pù xù nhà

          Cò chằng mết chừ tốc liếng

          Mết xiểng tốc pua

          Pì nọng cò bo đay thảm hả

          Lúng tả cò bo đay thảm khào

450.   Mè Một họt tì ni cò chằng tau

          Hau tì ni chằng cứn

          Mè Một cò chằng khạch hả phỉ một tào má

          Má mướng tơ mướng lùm tì piếng

          Má hau hướn há lái đỉ lái hạu

455.   Mí hinh Một lái nhì lái vảng

          Pì nọng, pò mè, xúm họ vả phắn

          Kỉn khau cò bo đay dù đải

          Kỉn ngái cò bo đay dù pàu

          Mự bo mự

460.   Bắc pạ hau đổng làu hả chuổng

          Pạ cốm cằm lống làu

          Vản bò luổng lống hăm

          Vản Táy hăm màng khoả

          Vản Xa hăm màng lẳng

465.   Phắc pạ hau đổng luổng hả kiệu

          Pảy tảm pảy

          Chằng pảy pọ lắm mạy luổng tăng chỏm phả na đàn

          Lắm mạy xáo cốn hăm xáo vến cò bo lộm

          Mứng chằng vản điểu păm vến điểu cò lộm

470.   Lắm mạy lộm pảy tơ hằn xảm hón xảm

          Xiểng păm mạy pản cày cờ tạc

          Xiểng lạc mạy pản đang cày hẳn

          Tì nị pạch xương quấn cánh quản phắn long

          Pọng tấng chà phắn hứa

475.   Dặc và long dớ, bo mí hủa

          Dặc và hứa dớ, bo mí tai

          Mạy hạc xại xỏng màng chộc cảng

          Chằng khạch hả lực cánh lản cuổng ban

          Tố đở chàng chặc lẹo má chặc pển pha

480.   Tố đở chàng phà lẹo má phà pển piềng

          Cò chằng hảm má tì pà pẹt hủa ban

          Hảm má tì pà ban hủa mướng

          Cò chằng hảm má hau hong hướn luổng tàng xàng

          Chằng hảm má hong xang tì táng đói

485.   Chằng pển lắm mạy đỉ xù mò

          Lắm mạy đọc xù tổn

          Hôm bo nen chụ kính cằm nên lống

          Hôm bo nưởn chụ kính cổm nhằm xờ

          Lực mứng chằng áu mạy hịa má dết chán

490.   Áu cán mạy pong hẻo má dết hộ

          Lô cán cằm ỉnh đảy

          Chí pháy tặt na tàng

          Dạt nừng lẹo lỉ lài pá pảy

          Từn dớ, ai/ ỳ từn dớ

495.   Tàn chỉ áu mứng ọc tủ

          Đủ mứng ọc nọc hướn

          Phỉ đăm tốc tếnh hướn ton cảo

          Hẻn hảo nhệch náng cháng lụm lụm

          Bo lốm chụ kính cằm chòi dứa

500.   Nhá lốm chụ kính cổm má xồng

          Tàn chằng oan xảo nọi xảo òn xẻo lẳng

          Hảm nhàng cải pà nha pẹt hủa ban

          Cải pà bản hủa mướng

          Thẩng tì ni tì pà tóng

505.   Tì nỏng hẻo

          Tì ni kèo mủ xỉ

          Chú chí thẩng pà chà

          Họt tì ni chằng áu pạ cốm cằm hau thảng

          Lô cốm bảng hau khút

510.   Khút dà lẹo áu chuồng lống đỉn

          Chù cốn thim hỉn lống phẳng nhặp

          Xỏng tỉn thịp tấng chuồng hơ nen

          Bo nen chụ kính cằm nên lống

          Bo nưởn chụ kính cổm xe xờ

515.   Chằng áu đỉn đíp pốc tả

          Áu đỉn đảnh pốc na

          Pốc na hơ na đảnh

          Na đảnh pản bọc tóng bưởn cau

          Thấc quái cắm kỉn nha xẻn cằm

520.   Nhằm hủa mứng bo hụ

          Nộc chích chắp xảu thiểng mứng cò bo thỏng

          Vẳn nừng mứng dù ni dết đăm đè nớ

          Dết đăm dết hơ đỉ

          Dết phỉ dết hơ xừ

525.   Dết hộ lẹo cằng quái

          Dết phải lẹo cằng nặm

          Dết đăm lẹo cụm lực cụm lản

          Cụm lực pản tôn bủa

          Cụm lản hơ lản pản thuông bọc

530.   Lánh ngái kỉn khau phọt

          Xỏ tò mứng hạc phọt

          Đẹt ọc cẳm vến tống

          Xưa ửn mứng hạc tạc

          Mạc cắm đỉ mứng hạc kẹo

535.   Phổn tốc lẹo lực tàn chằng áu cẳn má ban

          Tàn chằng oan xảo nọi xảo òn má hướn

          Má hướn dớ, vẳn hới

 

* Dải vẳn

 

          Pặt má khạy nạy ná

          Mứng còi áu xôm pòi má xạc hủa

540.   Áu nặm muộc xạc cau

          Vỉ hủa hơ hủa kiêng

          Vẳn cốc nừng lẹo mứa dù táng dết pườn

          Vẳn hủa nừng lẹo mứa dù cảng hướn dết đăm

          Từn từn dớ, pù đăm nhà đăm hới

545.   Pển tò hủa mướng mí xấc Xa

          La mướng mí xấc Hàn

          Lán ồng chằng chuộp tồ pà cá

          Lán nhà chằng chuộp tồ pà nha

          Chằng lộm xía tàng

550.   Vàng xía hướn

          Pì nọng xúm họ chằng má dết phỉ

          Chằng pển phỉ đỉ dù cảng hướn dết đăm

          Dết đăm dết hơ đi

          Dết phỉ dết hơ xừ

555.   Lực mứng vay lẹo hơ hản

          Lản mứng ván còi nhon

          Lánh ngái kỉn khau phọt

          Đẹt ọc cẳm vến tống

          Bưởn đắp nhá hải quái

560.   Bưởn hái òn nhá lón hải phai

          Hải quái lẹo chằng mèn lực chái phú ai

          Hải phai lẹo mèn chọ lực nhính điểu mứng nhà

          Vẳn nừng dù đăm lẹo nhá cải

          Dải vẳn cú chằng dải mứa phạ

565.   Vẳn cảng cú chằng dải mứa dù hướn nọi

          Hướn xẻn cắm má ban

          Dù đỏm mạy hịa pong nháo

          Đỏm nhính xảo tàng vả

          Dết đăm dết hơ đỉ

570.   Dết phỉ dết hơ xừ

          Pản dết hộ lẹo cằng quái

          Dết phải lẹo cằng nặm

          Dết đăm lẹo cụm lực cụm lản

          Hắt từa nị lực lản mứng chỉ bo ma

575.   Hắt từa nị lực lản mứng pảy na chi bo đỉ

          Lực mè nhính dết chám hơ đẳm cọm

          Dết hom hơ đẳm xảnh

          Hơ đẳm xương pịch cả

          Mứ khuý khoá hơ chắp chù nịu

580.   Vẳn nừng dù tì ni nhá cải

          Dải vẳn cú chỉ dải mứa phạ

          Na khuổng hại tặp hẻ cú đảy

          Nhá khuổng lực nhính cánh lực chái cú nớ

          Nhá khuổng quái hảu cỏm hày ca

585.   Nhá khuổng mạ thấc cằm téo táng

          Nhá khuổng náng kem mày nón phảnh

          /(Hừ và: Nhá khuổng pò táy hướn xảu măn)

          Nhá khuổng lản cánh lến chù cốn xúm hạu

          Nhá khuổng thau cánh kè chù cốn

          Chặc khuổng tẹ

590.   Chằng mứa khuổng cỏ cu dù hủa tà

          Cỏ chà hắc cảng

          Cỏ xáng hắc nhọt

          Xắp khuổng pảy xù nặm hau hú đỏm pủ

          Pảy xù nặm hau hú đỏm ngược

595.   Xíp pỉ khuổng nhá tau

          Cau mừn phạ xẻn cằm khuổng nhá đay má

          Và họt ni Một mè pa xàu bo hả lẹo nớ

          Một mè ả cánh mè lố xàu cò bo xù

          Phạ phộc cú hơ lống lùm pển mỏ

600.   Cú chằng khì quái hảu khịt má mỏ

          Quái hảu tỏ má xồng

          Nhá khì cò nhá lỏ

          Cú pển mỏ lề ẹp xỏn thoi

          Pển mỏ nọi lề ẹp xỏn quám

605.   Cốn lấng mí hỏng ván

          Thể dan mí hỏng chang

          Chang xíp pông lếch Láo

          Xáo pông lếch mọi

          Ha họi lếch pủa Kẻo

610.   Phai lảng xờ tấng pé

          Ngấn xảm xẻn xờ tòi

          Chở bo nảnh cú bo khằm pạ

          Chở bo ca cú bo tỉn nhằm lếch pháy đảnh

          Cú chỉ xồng khển hau hóm lếch tò chóng

615.   Hau hóm tóng cỏng vạy

          Hỏng phạ mứa xù phạ lén lén

          Hỏng Thẻn mứa xù Thẻn xương càu

          Mứa xù phạ dương pàu láu pỉu

          Mủ thắt côn má hả, bo đỉ

620.   Mả thắt côn má xù, bo đỉ

          Xưa dù xao nủ cắt, bo đỉ

          Mỏn dù hủa nủ hón, bo đỉ

          Nộc cạu chắp phả tủ, bo đỉ

          Nủ hướn kỉn cày nọi, bo đỉ

625.   Pảy pà pọ mên pưởi, ôn pưởi, bo đỉ

          Táng má hướn pọ nỏn đỉn, bo đỉ

          Hành hướn hển tố ngú càn pong, bo đỉ

          Lếch nọi hới, liếng tiển hới

          Xíp cốn đay khằm xíp mạc pạ

630.   Ha cốn đay khằm ha mạc chọp

          Hắt cà nị cứn lẳng háu bo ma

          Hắt cà nị pảy na háu hơ đỉ

          Tả lắc hau má nhánh

          Tả xảnh hau má mùng

635.   Tơ thủn bo hơ pển vàng

          Tơ làng bo hơ pển hẹo

          Bo hơ pển phằng pó téo

          Bo hơ pển hẹo pó pòng

          Tổng khảng hướn phả pen

640.   Hơ chẹp nen chết chặn dương càu pái lẳng

          Bo hơ pển phằng luổng chỉ xẻ lực chạng

          Phằng quang chỉ xẻ lực cốn

          Tì đở hại xạc pảnh

          Tì đở hảnh xạc hôm xạc hì

645.   Mạy đíp cò bo hơ cài màng chán

          Cán hẻo cò bo hơ cài màng hộ

          Lô cán cằm bo hơ ính đảy

          Táy mướng cảy bo hơ khằm mứ nải kho

          Nưng khau vạy tha khưởi, cò cẳm

650.   Nưng hảy mởi tha khạch, cò cẳm

          Khạch Mướng Lay pảy Lay lén lén

          Khạch Mướng La pảy La tặc tạy

          Xíp pỉ bo hơ xủ má tau

          Cau mừn phạ bo hơ xủ má hển

655.   Xảm xíp cau ngộc vẳn nọi mứng từn

          Lực tau lản lến mứng cò bo hơ mứng uôi dường mảy

          Bo láy vến pển đỉ mứng dương pườn dương tàn

          Từn kỉn khau kỉn ngái

          Lau pết tảng lau quái

660.   Kẹo pú cánh kẹo mạc

          Kỉn lẹo nhá hả ai hả ỳ

          Nhá hả pì hả nọng

          Pì chỉ kỉn tòi, mứng áu thù tong

          Nọng chỉ kỉn đỏm, mứng áu thù tẳm

665.   Lực lản chỉ má kỉn đỏm, mứng chẳm pài

          Kỉn lẹo chằng má xù pù xù nhà

          Kỉn ìm lẹo khặn kháng ọc mứa

          Kỉn lửa lẹo khặn kháng tào mứa phạ

          Từn, từn dớ

670.   Từn áu chường áu hỏng mứng dớ

          Áu xông xưa, pha phèn

          Lực lản hơ tò đở mứng áu tò nặn

          Từn áu đạp cốm nháo

          Từn áu tảo cốm ca

675.   Từn áu ổng đỉ ông đảo ca

          Na nọi na pửn phọt dả dẳm

          Vẳn chở mừa nhắng phú

          Vẳn chở mừa nhắng cốn

          Vẳn nừng còi mứa xù cỏn tang dết pườn

680.   Vẳn nừng mứa dù cảng hướn dết đăm

          Vẳn nừng dù ni cò nhá cải

          Dải vẳn cú chỉ dải mứa phạ

          Vẳn nừng pảy la nặm tì mí bò pả

          Vẳn nừng pảy la ná tì mí bò khau

685.   Mứng chằng pảy thảm hả đăm pả hảo

          Cháo pả khình

          (Họt ni, và phú tải pển cốn cuổng đăm xình lực tạo hừ và xỏng khọt)

          Chau phú luổng, luống phú nhờ

Chau xình tạo xỏng nàn Ló Cắm        

(Và phú tải pển cốn đăm xình ừn hừ và:

Chau xỏng nàn xình Ló, Lướng, Cá…)

Pảy xù pau dết hướn dù

690.   Pảy xù pù dết hướn kỉn

          Từn, từn dỡ

          Từn áu phai áu ngấn

          Từn áu ngúa áu quái

          Từn áu chường áu hỏng

695.   Lực lản mứng hơ tò đở mứng áu tò nặn

          Áu mứa dết hằng năng mướng phỉ

          Mứa dết mí năng mướng tàn

          Lực tàn beo cảng xọc nhá váng

          Lực tàn beo cảng táng nhá hơ

700.   Áu mứa xù pau dết tì dù

          Áu mứa xù pù dết tì kỉn

          Từn áu bọc xải khoàng mướng phỉ

          Bọc cau họi cau hò mứa táng

          Hò bọc xé hừ hò bọc tạu

705.   Pừa và hò bọc đay hò tỏng hảo

          Hò cày hò tỏng chỉnh hắt vày

          Hò mạc pú hò xờ tỏng lưởng

          Lắc lì lực tàn áu má mải, thòn xía

          Lắc chỉ chòn xẻ hỏng, thòn xía

710.   Lực tàn áu mạy hịa má dết chán, thòn xía

          Cán hẻo má dết hộ, thòn xía

          Lô can cằm ính đảy, thòn xía

          Cảng hướn tăng chóng pháy, thòn xía

          Păm mạy vạy xỏn lỏn, thòn xía

715.   Hón mạy vạy chò pằm, thòn xía

          Khưởi luổng má nón quàn, hô pảy

          Pợ can còng má nón cảng hướn, xắp pài

          Chọm kỉn khau mứng lẹo chỉ cải

          Chọm kỉn ngái mứng lẹo chỉ cào

720.   Chỉ pít chụ mứa dù mướng đảo láy

          Chỉ páy chụ mứa xù mướng đảo cảng

          Chỉ váng lực váng mía/ phủa mứa xù đảo Khủn Lú- Náng Ua

          Xút chua mạy mứa Bổn

          Xút chua cốn mứa phạ

725.   Mứng chằng ngoại na pảy táng hòng xằng lực xằng lản

          Củn cánh quản nằng phau

          Xằng pảy thau cánh kè, pì nọng má năng

          Ngoại na pảy táng xía xằng lực xằng lản

          Xằng tấng nau mía/ phủa ùn nón phảnh

730.   Nau mía/ phủa pánh nón xang

          Xằng tấng phủa mía pợ hong cảng

          Pứng lực náng hong hơ

          Pợ na nùm cuổng hướn

          Nặm tau nọi xải dòn

735.   Cỏm khau nọi xải phứa

          Cọp tủ nọi lấng nhàng

          Cọp tàng nọi lấng ính

          Lạp tơ tì quắn pháy

          Hủa đảy tì xu nặm

740.   Xằng mè pa hướn nửa

          Tấng mè lố hướn tơ

          Xằng tấng mè mủ mắn tơ làng

          Mè mủ bàng tơ thủn

          Ngúa, quái, mạ lải pứng xáu dù

745.   Cốc hịa hăn thẩng nhám bở lưởng

          Bào hướng xảo lải pún cuổng ban

          Pứng xúm hốc ọc nhám bở hảo

          Thau học hạo liệng quái liệp ban

          Xút chua mạy mứa Bổn

750.   Xút chua cốn mứa phạ

          Hưn mướng phạ mọc thùm Túm Váng

          Địt xờ luống tố ca

          Địt xờ mạ thấc cằm mứa pưởng

          On en pản èn cón

755.   Ngón nghén pản luống cón tốc tồng

          Đẹt họn áu cúp chia má hôm hủa

          Bồn múa pha lái bủa chệt hừa

          Púc cớ lưởng cớ đảnh pảy còn

          Púc cớ xiu cớ xẹt tảm lẳng

760.   Púc cớ đảo lưởng phai táng khoảng mạy mù

          Pạc Chim tì táng vè

          Pạc Phè tì táng cải

          Linh nọi hoi đủ tủ xủ hới

          Khảy tủ luổng hơ mắn hau

765.   Ngạy tủ pen mạy kèn hơ mắn mứa

          Xút chua mạy mứa Bổn

          Xút chua cốn mứa phạ

          Hau xù phạ tì mọc Túm Váng

          Khảy tủ phèn linh nọi cò bo khảy lạ

770.   Xảm xíp ngấn hau chang

          Ha xíp ngấn hau khảy

(Hừ và: Phai ha họi hau khảy)

          Khoi ni

          Bo chừ và hoi lạ hoi cải

          Bo chừ hoi lặp lị cong chán

775.   Bo chừ hoi lặp lán cong xịch

          Bo chừ hoi nón hàng pà khẻm

          Hoi nón hém pà cu

          Và pển hoi cò mèn phú pển hoi chợ pí

          Pển hoi chinh chợ tằng

780.   Hoi tằm hục

          Khằm mảy hục chợ xỏi

          Mọp hau lụa tắm nả

          Phá tắm xọn

          Phai òn cánh ngấn pông

785.   Chau khì chạng má thòng háu lèn hả

          Chau khì luống khì lá má háu lèn xù

          Luống hển háu luống don tỉn hả chau

          Tạu hàu áu phuýa phỉ

          Khì lẳng luống lẳng lá pản èn

790.   Khì lẳng chạng pản èn luống cón

          Pặt pí cải tôn muồng

          Chạng mạ háu chỉ luồng táng luổng

          Đếch lệch hới, nhàng dáo

          Thau học hạo hới, nhàng mẹn

795.   Bo nhá mẹn chạng mạ nhằm chỉ lẻo

          Téo táng xàu chỉ nhằm pển pho

          Địt dạt hưn lẳng mạ áu khì lến vẳn

          Tốp tỉn hưn xẻn đói huôi đình

          Lình hển tò

800.   Bọc kình puộng ma hừa hím táng

          Linh noi tuồi đủ tủ xủ hới

          Xủ nhá khảy tủ luổng cóng tha

          Xủ nhá ngạo tủ pen mạy kèn cóng hả cú tào

          Chớ mứa cú chỉ mứa táng cột

805.   Bạt lột lẹo cú chỉ lột táng xừ

          Tau táng nặn ngài đái, ngài đái

          Téo táng chằng họt chau Phai Cạt, chạt Phai Mỏ

          Phai Mỏ tăng tếnh tà

          Tì nị pả lươm pản hà phổn

810.   Linh noi tuồi đủ tủ xủ hới

          Khảy tủ nọi hơ mắn cải

          Khảy tủ luổng hơ mắn hau

          Làu tủ pen mạy kèn hơ mắn mứa

          Xút chua mạy mứa Bổn

815.   Xút chua cốn mứa phạ

          Hưn mứa phạ mứa mọc Túm Váng

          Nhá khảy tủ luổng cóng tha

          Nhá ngạo tủ pen mạy kèn cóng hả cú tào

Chớ mứa cú chỉ mứa táng cột

820.   Bạt lột lẹo cú chỉ lột táng xừ

          Tau táng nặn ngài đái, ngài đái

          Cải ni cải líu líu

          Líu líu pản èn hứa cải canh

          Mứa táng quẻn táng luổng chiềm chạu

825.   Quẻn táng càu chiềm láng

          Téo táng thẩng Pạc Khảy mí tè đở tẹ nọ

          Pạc Khảy hăn tè càu chiềm láng

          Tuộng noi nừng lẹo cải

          Tuộng lải dan mứa Bổn bo ma

830.   Cải ni cải líu líu

          Líu líu pản èn hứa cải canh

          On en pản luống cón tốc tồng

          Téo táng chằng họt la nặm tì bò pả

          La ná tì bò khau

835.   Tau màng nị cải tà Chiếng Ỏn

          Tì nị la ban mí ịt cửa

          Hủa mướng mí ịt chạng

          Hủa Xó Lạng mí bò pả mắn

          Tuộng noi nừng lẹo cải

840.   Tuộng lải dan mứa Bổn bo ma

          Háu chằng tau táng Tạt Lốm, Tạt Lọc

          Mứa táng pú Cọ Luổng

          Mứa táng luổng Cọ Đàn

          Tì nị đàn nhờ côm đủ ná

845.   Phả luổng côm đủ tồng

          Linh nọi hới, hoi đủ tủ xủ hới

          Khảy tủ nọi hơ mắn cải

          Khảy tủ luổng hơ mắn hau

          Làu tủ pen mạy kèn hơ mắn mứa

850.   Xút chua mạy mứa Bổn

          Xút chua cốn mứa phạ

          Hưn mứa phạ mứa mọc Túm Váng

          Nhá khảy tủ luổng cóng tha

          Nhá ngạo tủ pen mạy kèn cóng hả cú tào

855.   Chớ mứa cú chỉ mứa táng cột

          Bạt lột lẹo cú chỉ lột táng xừ

          Tau táng nặn ngài đái, ngài đái

          Tứp tỉn hưn pú nhờ chẳm chuổng

          Tứp tỉn hưn pú luổng chẳm thườn

860.   Xỏng khọt xang phả lặt tắn đảo

          Pú tốc pú dạp duôi

          Huôi tốc huôi lạn nhờ hỉn cỏng

          Tì nị lực lính xỏn lực lính kỉn mạc

          Lực nạc xỏn lực nạc kỉn pả

865.   Lực cả xỏn lực cả phai tồng

          Dan lải cánh lỏ lải

          Bo chừ táng nhá hau

          Bo chừ nau chết chặn xỏng xằng nhá mứa

          Vện mứa cánh cải mứa

870.   Phai mứa cánh phưởng mứa

          Táng mứa quẻn chiềm chạu

          Lêm táng càu chiềm láng

          Táng luổng mí hói chạng

          Táng quang mí hói luống hói lá

875.   Tì nị táng luổng pó èn chạng

          Táng quang pó èn luống èn lá

          Mứa họt ban Nhà Ìn nón đải

          Ban Nhà Vái nón quạnh

          Hủa ban tì đẹt lưởng

880.   Hủa mướng tì đẹt xòng

          Đẻn phỉ cánh đẻn cốn cò bòn ni lẹo

          Vện mứa cánh cải mứa

          Phai mứa cánh phưởng mứa

          Pú tốc pú dạp duôi

885.   Huôi tốc huôi tỉn tằm mứa táng

          Muộn hả xông nhàng nháo

          Muộn hả hảo nhàng tẹ

          Nhàng xăn khành đủa nón

          Cải ni cải líu líu

890.   Líu líu pản èn hứa cải canh

          Téo táng chằng họt đăm Chuống Cộp kỉn pảng

          Đăm Chuống Cảng cong Khái

          Vẳn nừng còi dù ni nhá cải

          Dải vẳn cú chỉ dải mứa phạ

895.   Dết đăm dết hơ đỉ

          Dết phỉ dết hơ xừ

          Đạp đỉ nhá hơ lực tàn má hang

          Đạp đỉ nhá hơ lực tàn má xè phả hướn

          Dết hộ vạy cằng quái

900.   Dết phải vạy cằng nặm

          Dết đăm lẹo cụm lực cụm lản

          Cụm lực dương tôn bản

          Pủa lản dương tôn bọc

          Vẳn nừng lẹo dù ni nhá cải

905.   Dải vẳn cú chỉ dải mứa phạ

          Hưn mứa phạ mứa mọc Túm Váng

          On en pản èn cón

          Ngón nghén pản luống cón tốc tồng

          Chằng mí táng mí tôn ké nọi la òn hỏm huối

910.   Tôn muồng nọi xáo ngà kỉn hỏm

          Tì nị mí xảm xíp xảo mướng phỉ nằng tha

          Xì xíp mai mướng hà nằng cóng

          Dan lải cánh cổ lải

          Vện mứa cánh cải mứa

915.   Phai mứa cánh phưởng mứa

          Cải ni cải líu líu

          Líu líu dương èn hứa cải canh

          Téo táng chằng họt đăm pà hịa bở bảng

          Đăm pà xáng bở xuôi

920.   Vẳn nừng dù ni nhá cải

          Dải vẳn cú chỉ dải mứa phạ

          Dết đăm dết hơ đỉ

          Dết phỉ dết hơ xừ

          Nhá hơ lực tàn tắt cốc chốc bải

925.   Nhá hơ lực tàn tắt pải má nưng

          Bưởn đắp nhá hơ lực tàn má chim áu nò màng khoả

          Bưởn hái nhá hơ lực tàn má chim áu tả màng xại

          Còi xản hộ cằng tếnh tà

          Xản xà cằng táng pảy

930.   Lánh ngái kỉn khau phọt

          Đẹt ọc cẳm vến tống

          Vẳn nừng dù ni nhá cải

          Dải vẳn cú chỉ dải mứa phạ

          Đlịt xờ luống tố ca

935.   Đlịt xờ mạ tố cằm mứa pưởng

          On en pản èn cón

          Ngón nghén pản luống cón tốc tồng

          Đẹt họn chằng áu cúp chia má pạy hủa

          Bưởn múa pha lái bủa chệt hừa

940.   Téo táng chằng họt tì nỏng pả ná khau

          Vẳn nừng dù ni nhá cải

          Dải vẳn cú chỉ dải mứa phạ

Dết đăm dết hơ đỉ

          Dết phỉ dết hơ xừ

945.   Xút chua mạy mứa Bổn

          Xút chua cốn mứa phạ

          Téo táng mứa họt chặng Thẻn hì

          Mứa họt lì Thẻn xản

          Hài ni mí nộc Kì Dúa hay ví vái

950.   Bào đải cánh xảo đải hay ví ve

          Hay vèn vẹ vến cứn

          Chặng nhờ cau pắn hủa

          Lì luổng cau pắn tai

          Ai đở bạp đở hại Thẻn pắt hơ cặm lì dết lắc

955.   Pừa dện, xảm pỉ xàu bo hả đay đì

          Xì pỉ xàu bo pắt đay pằn

          Xàu chằng pắt chì hịt má ngái

          Pắt chì lái má họi

          Pắt khiệt nọi má chì tảng ngái

960.   Cải ni cải líu líu

          Líu líu pản èn hứa cải canh

          Téo táng chằng họt thăm pả và

          Chằng họt tà hướn vẳn

          Cốn tải pển phỉ lẹo Thẻn bo nhắng hơ hau

965.   Háu chằng vện mứa cánh cải mứa

          Mứa táng thiểng hày pàu pì ná

          Táng thiểng ná pàu pì khau

          Hài tốc hài nhì nhóng

          Cón tốc cón mướng phỉ hài đang

970.   Khựng khựng nằn táng nặn, nằn xắng nằn xắng

          Khựng khựng nằn màng tơ nằn ngúa nằn quái lẻn tê lò quá

          Khựng khựng nằn táng nửa mèn và nằn nặm tốc

          Tốc tì nặm Tà Khai phóng hỏ

          Tốc tì nặm Tà Đó phóng văm

975.   Nặm tốc tạng lài lín nặn xỏng

          Phóng nặm cầng lảng dao

          Xao nặm cầng đảo Ví mướng Bổn

          Háu chằng hau liệp nặm đỏn xạc mứa dải

          Hau đỏn hỉn đỏn xái mứa dăng

980.   Pắc bọc vạy tỉn đổng

          Pổng cớ vạy liệp Khai

          Họt tì nị vẳn lực cánh vẳn lản

          Vẳn lực vẳn mía/ phủa xồng họt ni lò tào

          Vẳn chau hới, vẳn mứng hới

985.   Ham phạc nặm téo táng nặn nhá lổng

          Ham phạc khổng téo táng nớ nhá nười

          Khạy nạy nớ, háu chằng dặng liệp Khai hả lốm

          Dặng liệp khổng kỉn khau

          Tau xúm phạch hả hánh

990.   Kỉn quắn Kẻo dả nười

          Tàn mí hứa mí pé tàn vai

          Háu bo mí hứa mí pé háu bo vai

          Háu bo mí hò ượt nhọn hứa

          Bo mí hò cửa nọi vay dửm thò

995.   Băng hứa bọc cò bo dù đỏn

          Băng hứa tóng cò bo dù hăn

          Hứa đỉ lực tàn xàu bo bai phỉ nàu qua

          Hứa mờ lực xàu bo bai phỉ tải

          Tải pển phỉ lẹo lực tàn xàu bo bai

1000. Băng hứa bọc nhắng xí pảy Kẻo

          Băng hứa chéo nhắng xí pảy Ho pảy Hàn

          Mứng cò nhá khì cánh nhá lỏ

          Bo hụ táng cú chỉ chị táng hơ mứng lòng

          Bo hụ cú chỉ bọc xọc hơ mứng mứa thẩng mướng Bổn

1005. Háu chằng vện mứa táng hủa nặm Tà Khai

          Hài mứa táng hủa día

          Vện mứa táng hủa hài mứa pưởng

          Vện mứa táng hủa hài mứa ngài

          Háu chằng mứa táng tì mí pen nhốm Thẻn cài

1010. Chau phạ bài dết táng

          Téo táng chằng họt tì xảm xíp vày táng hạu

          Cau xíp vày táng tỏm

          Pù àn xọc, nhà àn táng cú hới

          Bọc táng hơ lực lản mứng lòng mứa nớ

1015. Bọc pòng hơ lực lản mứng pảy

          Táng nị táng mứa pù Thẻn thau

          Tì mí cau Thẻn tành ọc xội

          Táng nị táng mứa pù Thẻn thau

          Tì nị tì mí cau Thẻn Khọc Thẻn Khở

1020. Bo chừ táng nhá tau

          Bo chừ nau chết chặn xỏng xằng nhá mứa

          Chằng còi hắc kình xáng mải vạy

          Hắc kình mạy má phiệt táng pảy

          Táng nị táng pảy đở pảy đở

1025. Táng nị táng mứa ban Khủn Chưởng, mướng Khủn Chang

          Ban Khủn Chang bo xưởng

          Ban Khủn Chưởng nhá hau

          Bo chừ táng nhá tau

          Bo chừ nau chết chặn xỏng xằng nhá mứa

1030. Cải ni cải líu líu

          Líu líu pản đang hứa cải canh

          Thẩng Đăm Đói tì ngói phạ

          Xuồi na dớ, xỏng nàn cháu Thẻn

          Vẳn nừng còi dù ni dết đăm

1035. Dết đăm dết hơ đỉ

          Dết phỉ dết hơ xừ

          Dù Đăm Đói cẳm bo đói xương khiệt

          Bo đay dệt xương ngú

          Nhá đay hơ tạu hàu màng khoả

1040. Nhá đay hơ mứn tả màng xại

          Và mứn tả màng xại

          Phỉ chỉ má dết hại lực mè ỳ nhính điểu

          Khảy tủ hơ tạo nhàng

          Khảy tàng hơ tạo hau mứa

1045. Lếch nọi ả khôn ngoan

          Lực tiển hạc ngám lải

          Đăm Đói xủ chỉ đói cốn dương khiệt tẹ và xứ

          Chỉ dệt cốn tải xương ngú và hứ

          Khạy xủ chỉ đay má pủa

1050. Pủa táng na, đăm chỉ chắng

          Pủa táng lẳng, đăm chỉ nài

          Xỏng mứ xủ chằng chòi xỏng đày đăm nhốc

          Xỏng hẻn pủa xỏng hẻn đăm từn

          Mí xút chằng áu xút má cảng

1055. Và mí náng chằng áu náng má phau

          Và mí nau hảo mày chằng còi áu mứa chốm nón

          Đay vạu xờ mứng lẹo khoi bo nở

          Đay xằng lẹo khoi xỏ thiểng bo mứa

          Khoi xỏ mọp lau tấng mọp mủ

1060. Mọp pú lẹo mọp mạc

          Mọp phai tòn, mọp cà ngấn pông

          Dết hộ lẹo cằng quái

          Dết phải lẹo cằng nặm

          Cụm lực hơ lực xương tôn bản

1065. Cụm lản hơ lản dương tôn bọc

          Vẳn nừng dù Đăm Đói nhá cải

          Dải vẳn cú chỉ dải mứa phạ

          Téo táng chằng họt tì bào tò cày ná hón

          Xảo tọt cón ná lạnh

1070. Xảo tọt èn áu hỏng

          Xảo tọt cón áu xưa

          Phít noi lẹo xẻ piếu

          Liếu noi lẹo xẻ xưa

          Lưa noi lẹo chỉ xẻ tui khẳn đảo

1075. Vẳn bào cánh vẳn xảo

          Vẳn nừng dù ni nhá cải

          Dải vẳn cú chỉ dải mứa phạ

          Địt xờ luống tố ca

          Địt xờ mạ thấc cằm mứa pưởng

1080. Cúp chia tăng cảng tồng tỉ bả

          Cớ đảo tăng cảng ná pạy đẹt

          Cớ xiu cắp cớ xẹt tẻm cẳn

          Cớ đảo lưởng phai ton táng lải mù

          Téo táng chằng họt huồng luổng huồng mánh ngoạng

1085. Huồng quang bào xảo tỏm

          Huồng nửa huồng xảo Xa

          Huồng la nặm mèn huồng xảo phỉ

          Xảo phỉ pít mạc líu mạc khỉu má thim

          Xảo lệch hới, nhá nhỏ chuống phiền pảy cảy

1090. Nhại chuống khảy pảy đắc

          Chạng mạ lẹo chỉ má lải

          Ngúa quái lẹo chỉ má mừn

          Xút chua mạy mứa Bổn

          Xút chua cốn mứa phạ

1095. Hưn mứa phạ mứa mọc Túm Váng

          Pừa dện, chằng mí mạ cánh chạng má cải

          Ngúa quái qua

          Mứa táng thiểng hày mè òm pả

          Thiểng ná mè òm cày

1100. Bòn nị tuộng noi nừng lẹo cải

          Tuộng lải hưn mứa Bổn bo ma

          Hưn mứa phạ bo pưởng

          Téo táng chằng họt cuộc Mè Náng

          Chằng họt háng Mè Bau

1105. Vẳn nừng còi dù ni dết đăm nớ

          Dết đăm dết hơ đỉ

          Dết phỉ dết hơ xừ

          Nhá dết cột năng có

          Nhá dết hỏ năng lịn

1110. Nhá lón pin lịn cày lải quám

          Chở đỉ xương mừa nhắng phú

          Dết chở hụ xương mừa nhắng cốn

          Vẳn nừng còi dù ni nhá cải

          Dải vẳn cú chỉ dải mứa phạ

1115. On en pản èn cón

          Ngón nghén pản luống cón tốc tồng

          Mứa táng pen mạy nhốm Thẻn cài

          Chau phạ bài dết táng

          Téo táng chằng họt tì Nhà Đai xặc pé

1120. Chau Nhà Nén xặc xưa

          Dan lải cánh cổ lải

          Vện mứa cánh cải mứa

          Phai mứa cánh phưởng mứa

          Chằng má họt cỏn khoảng tì táng tày

1125. Cỏn hày tì táng pảy

          Bòn ni chỉ ham hừ xủng

          Chỉ chón dớ mạy tếnh hủa dù tằm

          Chỉ vện tẹ mạy hí

          Chỉ ham bo pển chón

1130. Đỉ kè, nhắng mí xỏng háu cánh xảm há

          Tì đở tằm háu chứa cẳn téo

          Tì đở xủng chằng chứa cẳn hưn

          Háu chằng áu cẳn hưn mạy nhốm Thẻn cài

          Mứa táng chau phạ bài dết táng

1135. Téo táng chằng họt tì nặm Bò Lứm

          Nặm Bò Lọc hàng lảy, diến lảy

          Mứng còi côm kỉn nặm Bò Lứm hơ lứm mò

          Côm kỉn nặm Bò Lọc hơ lứm kính

          Họt tì nị mứng chỉ đạc na

1140. Họt tì nị lẹo mứng chỉ đạc tả

          Phỉ Thẻn chỉ bít tả hơ tả pìn

          Lịu tả hơ tả dửn tả vảng

          Vẳn nừng mứa dù ni nhá cải

          Dải vẳn cú chỉ dải mứa phạ

1145. Cải ni cải líu líu

          Líu líu pản èn hứa cải canh

          Téo táng chằng họt tồng khau háng

          Tốc cảng tồng khau xả

          Hển tò xảm pắn quái hướn Thẻn hau cài hảu kỉn nha

1150. Ha họi mạ chốm nha òn mướng phỉ

          Tuộng noi nừng lẹo cải

          Tuộng lải dan mứa Bổn bo ma

          Cải ni cải líu líu

          Líu líu pản èn hứa cải canh

1155. On en pản luống cón tốc tồng

          Téo táng chằng họt tôn công nọi nớ tủ

          Họt cu viếng nớ chè

          Tôn ké nọi là òn hỏm huối

          Linh nọi phú đủ tủ xủ hới

1160. Khảy tủ nọi hơ mắn cải

          Khảy tủ luổng hơ mắn hau

          Làu tủ pen mạy kèn hơ tủ mứa

          Xút chua mạy mứa Bổn

          Xút chua cốn mứa phạ

1165. Hưn mứa phạ mứa mọc Túm Váng

          Hau mứa lẹo mứng chằng còi thảm hả va hả xình háu nớ

          Tính hả néo, xào hả va hả xình hả xải

          Thẻn xình mừa đải chằng khảy pạc

          Thẻn xải phú mừa láng chằng bắc táng hơ tau

1170. Mứng chằng hụ chắc đăm lẹo đình

          Hụ chắc xình lẹo mứa

          Téo táng chằng họt hướn đăm cầng hướn Thẻn

          Dường hướn Thẻn mí xì xíp xẻn pắn hong

          Pết cày mứng áu pảy xờ lộc tơ làng xỉ puống

1175. Mủ luổng mứng chằng áu pảy xờ cọc mủ luổng xỉ làn

          Phắn quái đỉ chàng ca

          Phắn quái xừ pảy ná mứng nớ

          Xảu đở pàu lẹo mứng chằng mải

          Xảu đở đải lẹo mứng chằng coi lành

1180. Cúp chia mứng áu pảy pắc tếnh hủa nón

          Cúp pé vạy pắc na tàng hướn Thẻn

          Tứp tỉn hưn đảy luổng mạy phạt

          Xỏng khọt xang phả lặt tắn đảo

          Tứp tỉn hưn đảy luổng mạy pen

1185. On en tốc cảng hướn

          Tì nị hướn Thẻn mí xì xíp xẻn pắn hong

          Hong đở pàu lẹo mải

          Hong đở đải còi dù

          Nhá pảy dù lạp tơ tì chợ pháy

1190. Nhá pảy dù hủa đảy tì chợ nặm

          Nhá pảy dù tì tằm hục hăm hục khẹp chợ xỏi

          Nhá pảy tực hinh Thẻn bà

          Nhá pảy tực xà Thẻn cạn

          Hinh cạn Thẻn chỉ đà

1195. Xà cạn Thẻn chỉ mở

          Tàn nùng xưa hẻn tầng mứa cháu

          Mứng cò nùng xưa hẻn tầng mứa cháu

          Hển tàn nùng xưa hẻn páu mứa vay

          Mứng cò nùng xưa hẻn páu mứa vay

1200. Vay Thẻn hơ Thẻn muồn

          Cháu Thẻn hơ Thẻn mấng

          Vẳn nừng dù ni vạy dết đăm

          Dết đăm dết hơ đỉ

          Dết phỉ dết hơ xừ

1205. Nhá dết cột năng cuổng có

          Nhá dết hỏ năng cuổng lịn

          Nhá lón pin lịn cày lải quám

          Dết chở đỉ xương mừa nhắng phú

          Chở hụ xương mừa nhắng cốn

1210. Vẳn nừng dù ni lẹo nhá cải

          Dải vẳn cú chỉ dải mứa phạ

          On en pản èn cón

          Ngón nghén pản luống cón tốc tồng

          Téo táng chằng họt ban Thẻn Phướng

1215. Mướng Thẻn Thòng

          Thẻn Thòng kỉn thòng mướng u à

          Kỉn thòng phạ thòng mọc bử dử

          Mí pù nừng nùng xưa khịt lưởng liệng quái

          Nhà nừng xưa có lái bải hày

1220. Bải hày đay xíp vá xáo vá dết na

          Phò hướn phạ hển tổng cánh xảu tóng

          Chóng ngấn cánh chóng cắm bài pập

          Hẻn cài na náng nhì hiếng xỏng

          Pển đỉ pừa dù mứa Thẻn Thòng

1225. Xíp lực pua lực Ló cò cháu cẳn tắn nặn

          Linh nọi phú đủ tủ xủ hới

          Khảy tủ nọi hơ mắn cải

          Khảy tủ luổng hơ mắn hau

          Làu tủ pen mạy kèn hơ mắn mứa

1230. Xút chua mạy mứa Bổn

          Xút chua cốn mứa phạ

          Hưn mứa phạ mứa mọc Túm Váng

          Tì nị bo dết cò hạc đay kỉn ngài

          Bo chài cò hạc đay kỉn đỉ

1235. Tàn kỉn lẹo tàn cu

          Pán cu lẹo pán xựp tè đải

          Ạp nặm mí cốn xỉ

          Vỉ hủa mí cốn phau

          Hau nón mí cốn pủa

1240. Mướng nị mướng kỉn bọc bo bảng

          Mướng kỉn pảng bo huội

          Mướng kỉn mua kỉn muồn tấng pỉ

          Mịt khau pó vản bắc

          Thụt phắc pó vản hoi

1245. Khau mết khau hạc má

          Pả mết pả hạc tau

          Cốn bo hụ thau

          Lau bo hụ chựt

          Kỉn mự nừng ứt đay xíp vến, xáo vến

1250. Kỉn vến điểu dù chạt tới xẻn khau

          Bo hụ thau hụ tải

          Phít nọi lẹo bo mở

          Phít lải bo tinh hiệc pển xội

          Vẳn nừng dù ni nhá cải

1255. Dải vẳn cú chỉ dải mứa phạ

          On en pản èn cón

          Ngón nghén pản luống cón tốc tồng

          Téo táng chằng họt nặm tốc tạt xỉ xảo

          Phỉ cài đảy lếch đảy tóng mứa phạ

1260. Tứp tỉn hưn đảy keo đảy chằng hựn hựn

          Tứp tỉn hưn pú nhờ chẳm chuổng

          Hưn pú luổng chẳm thườn

          Xỏng khọc xang phả lặt tắn đảo

          Tì nị mí mè hụng cau pắn tả

1265. Mí cả cắm cong nặm Tà Khái

          Hển xòng xòng phạ bo chừ ban cò mướng tắn nặn

          Hển lưởng lưởng bo chừ phướng cò khau

          Téo táng chằng thẩng tỉn ài, tỉn tủ

          Họt tỉn tủ chằng hiệc

1270. Linh nọi phú đủ tủ xủ hới

          Khảy tủ nọi hơ mắn cải

          Khảy tủ luổng hơ mắn hau

          Làu tủ pen mạy kèn hơ mắn mứa

          Xút chua mạy mứa Bổn

1275. Xút chua cốn mứa phạ

          Hưn mứa phạ mứa mọc Túm Váng

          Tì nị tọng phạ dằng côn huột

          Tọng phạ hốt hảu quái

          Đỏn xái luổng pìn mốn nọc phạ tì ni ló

1280. Tì nị phạ khảy tủ hơ nhàng cò chằng đay nhàng

          Phạ khảy tàng hơ pảy cò chằng đay pảy

          Xíp pỉ mứng cóng tau cò bo đay tau

          Cau pỉ phạ mứng cóng cứn pển cốn cò bo đay cứn

          Phài lẳng mứng hạc mí nặm ma

1285. Phài na mứng hạc mí nặm thùm nóng đảnh

          Cú cò xồng mứng họt ni lẹo chỉ tau

          Dải vẳn hau lựp phạ chỉ tào cứn lẳng

          Pịch cẳn năng đảo lảy

          Páy cẳn năng đảo hàng

1290. Váng cẳn năng xỏng đảo Khủn Lú- Náng Ua

          Mứng cò nhá khằm cú xương khằm chược quái

          Nhá bải cớ lẳng xưa cú dù tì ni

          Chớ xồng mứng phủ mứa táng cột

          Bạt lột lẹo chỉ lột táng xừ

1295. Má táng tôn hỏm bùa ọc bở

          Tôn hỉnh chớ ọc bọc

          Chằng má cải Cọ Đàn, Cọ Luổng, Tạt Lọc, Tạt Lốm

          Phộc lống họt Chiếng Ỏn ban láng

          Tày táng họt Pạc Phè, Pạc Chim

1300. Họt Mướng Xo tắn quang

          Ban phớ chằng pảy hả

          Ná phớ chằng pảy xù

          Hú má dớ, vẳn hới

          Vẳn nhá dăng đỏm cốc cớ tỏ láu

1305. Vẳn nhá xáu đỏm cốc cớ tỏ pha

          Mứa xù la mình xọn mía cù hiếng đổi

          Hỏm huối năng hướn kỉn bản xàng

          Hú má dớ, vẳn hới

./.

 

KHÓC ĐIẾU- RẢI VÍA

 

* Phần dịch nghĩa:        Khóc điếu- Rải vía

 

          Nửa đêm gà gáy canh

Tảng sáng gà gáy rộ

          Gà gáy nhặt gáy thưa rồi sáng

          Ông hãy đợi nghe tiếng chim Tiềng[1] đến báo

05.     Đợi nghe tiếng tôi xướng nhé

          Tôi sẽ nói từ trước về sau

          Nói cái sau cho đến cái trước mặt

          Tôi xướng chuyện thời xưa trời đã định đến nay

          Gốc cây chuối Nguôn

10.     Vườn chuối Minh

          Gốc nó ở Mường Bảu[2]   

Cội nó ở Mường Bôn

          Trên Mường Bôn có Mẹ Bảu

          Chủ trời có Mẹ Pua, Mẹ Nàng[3]

15.     Mẹ Bảu đã chia về

          Mẹ Nàng mới chia cho

          Mới giáng xuống cho vào mường trũng mường dưới nơi bằng

          Giáng xuống nơi mường lớn rộng rãi

          Mới đến nhập vào lòng cá Pộc[4]

20.     Nhập vào lòng dạ của con người lớp mới

          *

          Ngày trời nắng, mẹ yêu thèm ăn chua cá[5] gì?

          Ngày nắng, mẹ yêu thèm ăn chua cá Mọm[6]

          Được hai tháng đang còn máu mủ

          Ngày nắng, mẹ yêu thèm ăn chua cá mương

25.     Được ba tháng, người nên hình bé như con ếch

          Ngày nắng, mẹ yêu thèm ăn chua cá đòng đong

          Trẻ vào trong lòng mẹ bốn tháng

          Ngày nắng, mẹ yêu thèm ăn chua cá rô cờ

          Trẻ vào trong lòng mẹ năm tháng

30.     Ngày nắng, mẹ yêu thèm ăn chua cá Pộc

          Trẻ vào trong lòng mẹ sáu tháng

          Ngày nắng, mẹ yêu thèm ăn chua cá Tết[7]

          Trẻ vào trong lòng mẹ bảy tháng

          Ngày nắng, mẹ yêu thèm ăn chua cá Xẹt[8]

35.     Trẻ vào trong lòng mẹ tám tháng

          Ngày nắng, mẹ yêu thèm ăn chua cá Pàu[9]

          Trẻ vào trong lòng mẹ chín tháng

          Được chín tháng con yêu cựa quậy trong lòng mẹ

          Như thể con nhộng tằm cựa mình trong kén

40.     Ngày nắng, mẹ yêu thèm ăn chua cá Khuy[10]

          Ngày lành và ngày tốt rồi sẽ được sinh ra

          Đến ngày mang thai thì mang thai

          Đến ngày đẻ thì sẽ đẻ

          Đã nghe ống nước đổ rì rào

45.     Đã nghe ống nước tuôn ồng ộc

          Cả nhà mừng đón trẻ ra đời

          Gọi đến bà bác ở nhà trên

          Gọi đến bà thím ở nhà dưới

          Gọi cả cô dâu trẻ mặt tròn trong nhà đến coi

50.     Bà bác mới đến cắt rốn

          Bà thím đến cắt nhau

          Cắt ngắn thì sợ lòng dạ không tốt

          Cắt dài thì sợ tâm không rộng lượng

          Bà bác đem nước mó đến cho tắm rồi gội đầu

55.     Bà thím đem nước sông đến cho rửa mặt

          Rửa cho mặt hồng hào

          Cho đỏ như hoa đào tháng chín[11]

          Bà bác mới ôm đệm đi vào bên phải

          Mới ôm chăn bông đi vào bên trái

60.     Bà bác vui thấy bé tìm sữa

          Mẹ yêu mừng cho con ngậm vú

          Là con gái thì năm ngày rời nơi cữ

          Là con trai được năm ngày rời chỗ sinh

          Mẹ con rời khỏi bếp lửa[12] vào buồng

65.     Ra khỏi chiếu Xát[13] vào nằm đệm

          Mẹ yêu khi ngủ say cũng không được ngủ nguyên trên gối

          Khi ngủ mơ cũng không được mơ trong chăn

          Nửa đêm còn lo dậy thay tã ướt

          Gà gáy sáng còn phải dậy thay tã bẩn

70.     Thâu đêm phải thức canh đèn để chong đến sáng

          Thắp đèn to đèn bé từ sáng đến tận trưa

          Cũng có lúc được thong dong đôi bận

          Nuôi con rốt nay đã thành lớn

          Nuôi con út nay cũng thấy lớn thấy khôn

75.     Đã trải qua được nhiều vụ lúa

          Trải qua các lứa cá ở nhiều khe

          Đã đủ tháng lửa[14] cùng tháng nối

          Rồi mới gọi đến bà bác nhà trên

          Gọi bà thím nhà dưới

80.     Cùng gọi cả cô dâu trẻ mặt tròn trong nhà

          Đến cắt tấm vải thổ cẩm hoa làm địu

          Khâu thổ cẩm thành địu rộng địu hoa

          Tiếng lành đồn khắp nơi

          Tiếng đồn đến tận đất Pùa[15]

85.     Anh em cùng hỏi thăm

          Lung Ta[16] mới đến đặt tên[17]

          Cũng ở được hai mươi ngày thong dong

          Mẹ với con được thảnh thơi mạnh khoẻ

          Cha mẹ mới đi kiếm đồ ngon của lạ

90.     Được quả ngon trên núi đá cao

          Đem về bón cho con nằm trong địu

          Cha mẹ quý con hơn thỏi vàng

          Người qua lại ai cũng mừng vui yêu nựng

          Ăn thịt gà mẹ để dành đùi ngon

95.     Ăn cá mẹ lựa xương, bón thịt

          Ước đến ngày con lớn cao ngang cổ

Lúc nào bé mới lớn ngang vai cha

          Được ba tháng bé biết ngồi trong chăn ủ

          Biết tập cầm tập nắm vào tay

100.   Biết tập bò lê la

          Biết tập nói bi bô cùng bà thím

          Biết tập cười nắc nẻ cùng mẹ yêu

          Mới thích đi phía dưới để thụt khe sàn

          Không nghe lời, thích chui vào khe chạn

105.   Cũng ở được hai mươi ngày thong dong

          Được thảnh thơi mạnh khoẻ

          Nuôi con rốt nay đã thành lớn

          Nuôi con út nay cũng thấy lớn thấy khôn

          Là con trai biết lấy bông lau làm giáo, vờ cưỡi ngựa

110.   Nằm ngủ kề bên mẹ

          Bám líu ríu sau lưng

          Áo đen dính bụi đất

          Áo lụa dính cát pha

          Là bé gái bế quả dưa gang, dưa vằn làm em

115.   Lấy dây rừng chăng cột sàn làm cửi

          Dây đứt gọi mẹ lại nối

          Dạy con gái, mẹ lấy máng lợn đặt lên vai

          Lấy ống gạo chăn gà đặt lên lưng

          Là bé gái theo chân mẹ hái bầu

120.   Bám lưng mẹ chăn lợn

          Đã trải qua được nhiều vụ lúa ở ruộng

          Trải qua các lứa cá ở nhiều khe

          Là con gái, mười tuổi biết xúc cá bống

          Mười bốn tuổi biết nhuộm răng đen làm duyên

125.   Là con trai biết tập đan nhờ ông cậu

          Tập đan giỏ với ông chú

          Đan cái đó mong miệng đó rộng dần, không rộng

          Đan cái giỏ, mong miệng giỏ thót dần, không thót

          Thấm thoắt, con trai thì biết đứng mũi thuyền quăng chài

130.   Ngồi đuôi thuyền rải lưới tơ

          Là con gái, biết chơi Tò Lẹ[18] ở gần chân cầu thang

          Tập quay xa ở sàn Hạn Khuống[19]

          Được ngồi bên người tình ở Hạn Khuống tận khi gà gáy

          Đeo mộng về nhà lúc xế vầng trăng

135.   Yêu nhau ở sàn đôi

          Thương nhau ở sàn lửa

          Lời đi lời lại trở nên quen

          Tỏ nhiều lượt nhiều ngày thành thương

          Con trai thành trai mười bốn đang lớn

140.   Con gái tuổi mười lăm đang luyến thương

          Thoắt trai đã thành hai mươi ba

          Đến ngày, nhà lại nhà

          Đến kì, người tình với chuyện tình

          Mới nhờ mối mai đến nhà cha mẹ nhiều bậc[20]

145.   Anh em mới thuận theo

          Lung Ta mới thuận ưng

          Mới thành lời chắc chắn như tấm Chiên[21]

          Lời liền như tấm Xát

          Lời dứt khoát như dao nhỏ gọt bằng

150.   Lời hai bên cùng đồng cùng thuận

          Lời đẹp lòng thành lứa thành đôi

Đến ngày, nhà lại nhà

          Đến tháng, người tình với chuyện tình

          Ngày lành trai đeo giỏ dao ra đường đi phát mương

155.   Để xin thành rể lớn trong nhà nuôi cha nuôi mẹ

          Mới xin mang dao vào rừng Lịt[22] phát nương

          Mang dao nhỏ vào rừng phát rẫy ngô

          Xin làm rể yêu rể quý ở kề bên

          Đã trải qua được nhiều vụ lúa ở ruộng

160.   Trải qua các lứa cá ở nhiều khe suối

          Ông nội đã thuận lòng

          Lung Ta đã thuận ưng

          Mới đến dựng cửa nơi vào ra

          Dựng nhà nơi lên xuống

165.   Xá[23] lên thì cho lửa

          Người Thái lên thì cho nước

          Người Xá lên, người Xá đặt túi ngồi nghỉ

          Người Thái lên, người Thái đặt túi ngồi dùng cơm

          Đã trải qua được nhiều vụ lúa ở ruộng

170.   Trải qua các lứa cá ở nhiều khe suối

          Làm ăn rồi hưởng thọ

          Trải qua nhiều vụ lúa thành bà mẹ trong nhà

          Ầm ầm trời phía trên búi tóc[24] động mưa

          Trời trên đầu động sấm

175.   Phía đầu nguồn mây xám xịt

          Cuối nguồn mây cuộn gió mưa tuôn

          Hạt mưa bằng quả vả

          Cơn mưa rơi hạt bằng quả gắm

          Mọi con suối đều dâng nước đỏ

180.   Lũ về hết cơn này cơn khác

          Cây sấu và rác rều cuồn cuộn trôi qua

          Họ biết, họ xách lờ đi đặt

          Họ biết, họ xách rổ đi xúc

          Họ đi buổi sáng được cá về nấu bữa trưa

185.   Họ đi buổi trưa, được cá về nấu nướng

          Ông biết, ông mới xách lờ đi đặt

          Ông biết, ông mới xách rổ đi xúc

          Ông đi buổi sáng không được cá về nấu bữa trưa

          Ông đi buổi trưa không được cá về nấu nướng

190.   Ông mới ngoảnh mặt trở về nhà

          Mở mắt to quay về

          Mới thấy họ mang dao lưỡi bén

          Đi phát bụi làm nương dâu

          Đi dọn bụi làm nương bông

195.   Chuôi dao họ không bị long

          Lưỡi dao họ không bị mẻ

          Ông cũng mang dao lưỡi bén

          Đi phát bụi làm nương dâu

          Đi dọn bụi làm nương bông

200.   Chuôi dao ông lại bị long

          Lưỡi dao ông lại bị mẻ

          Ông bực bội trong lòng chém lưỡi dao xuống đất

          Đất đen bắn vào miệng

          Đất sét mới bắn lên đầu

205.   Thấy bực nhiều, ông mới mang dao vào gầm sàn

          Quăng dao lên trên nhà

          Cởi bao dao để ở bậc thang

          Ông vung tay đi ra bến nước

          Ra thấy họ đi tắm nước ở bến giữa

210.   Đi chải độn tóc ở bến dưới

          Vốn họ chẳng kêu mệt và kêu rét

          Ông đi tắm nước ở bến giữa

          Đi chải độn tóc ở bến dưới

          Lại nghe ông kêu mệt và kêu rét

215.   Ông mới lết thân đi về nhà

          Rướn thân đi vào cửa

          Ông mới nhấc chân lên cầu thang lớn kêu nặng

          Buông áo trên người mà kêu rét

          Đến khi trăng sao mọc thì kêu sốt

220.   Ông mới đến ngã vào đống nệm cao bằng đống gianh

          Ngã vào chăn nhiều lớp

          Ngã vào rèm quây hoa văn vàng

          Cả đêm ông mơ thấy được cưỡi ngựa lên trên Bôn[25]

          Mơ được chèo thuyền về xuôi vun vút

225.   Mơ dựng nhà bằng củi bên máng đúc của Mẹ Bảu

          Mơ được ăn thịt vịt què, không tốt

          Mơ được ăn gà chân duỗi, không tốt

          Mơ nằm trên tấm Chiên của Mẹ Bảu, không tốt

          Người ta mới nói

230.   Ngày sinh thì kiêng vào rừng già

          Nhưng ông lại vào rừng già

          Ngày giỗ lớn thì không vào rừng cây

          Nhưng ông lại vào rừng cây

          Vào rừng cây rồi ma Hả[26] lấy mất hồn

235.   Về nhà rồi lấy Mo Một về cúng cầu phúc

          Có điều trái, Mo Một sẽ xin với cửa nước, cửa nghĩa địa

          Ở nơi đây, họ lấy cái nôi nhiều dây ngủ nghĩa địa

          Bởi thế nên mới chớm thành vợ chồng đã phải lìa nhau

          Chớm kề bên nhau đã ly biệt

240.   Bỏ lại gối hoa trống trải trên đầu

          Bỏ lại vợ/ chồng phía sau cô quạnh

          Chịu khổ đau nhiều nỗi, goá bụa nghẹn lòng

          Con với cháu của ông lật màn mời ông ra ăn cỗ

          Tối đến mời ông dậy để ăn cơm

245.   Mời ông dậy chống đũa ăn bữa trưa

          Thế nhưng lật màn lên nhác thấy chân

          Giở chăn ra nhác thấy mặt

          Lật màn lên thì gió thổi đến

          Giở chăn ra thì gió thổi vào

250.   Gió thốc vào sẽ làm ông chết rét

          Con và cháu ông không bỏ mặc ông dù bằng sợi chỉ

          Không đày để ông như người dưng bên ngoài

          Chúng mới lấy tấm áo đỏ của ông đi thay chủ

          Lấy áo vắt trên sào Mạy Lay[27] đi bói

255.   Mới đi gặp ông Mo Một lão luyện ngồi ở mặt thành

          Gặp ông Mo Một già cả ngồi giữa mường

          Mười Mo Một cũng nói không ma nào đến tụ

          Chín Mo Một cũng bảo không có ma nào đến quấy

          Bởi tại vía trên đầu tự quấy thân

260.   Vía thân tự hại cho cơ thể

          Vía vào chơi rừng dâu

          Vía tràn vào rừng cây

          Vía vào trong bò để cho họ lùa

          Vía vào trong trâu để cho họ đánh

265.   Vía vào trong ngựa cho họ cưỡi đi đường

          Bởi chưng, vía ông đi ở chỗ ông Mo Một không biết xướng

          Ông Mo Một biết xướng thì không biết dẫn

          Ở đấy không phải con cháu đày thân ông như người dưng

          Nay, chúng mới đi mời ông Mo Một lớn về ngồi ở bản

270.   Mời ông Mo Một già cả về ngồi giữa nhà

          Lấy ông Mo Một lớn về gọi vía vào

          Lấy ông Mo Một già cả về gọi vía bóng

          Nhúm lấy vía tựa nhúm cát

          Rải vía ra như rảy nước

275.   Trâu ở dưới gầm sàn dắt ra

          Lợn ở trong chuồng bắt ra để cúng

          Bạc ở trong túi dốc ra

          Vòng đeo tay tháo ra để cúng

          Bấy giờ mới giết gà dành gà dụm

280.   Gom gà trống gà mái để lấy vía

          Lấy vía lên phía cửa chính thì vía lọt xuống cửa sổ

          Lấy vía lên phía cửa sổ thì vía lọt xuống khe cột nhà

          Lấy vía lên theo đường vòng thì vía tuột xuống theo đường quẹo

          Vía lấp lửng phần nhiều đi ra chỗ khác

285.   Như thể chỉ vàng cuốn chân khung cửi

          Vía đã có chốn thì không quay về

          Bà Một mới thốt lên rằng ngày không tốt đã tới

          Bà xướng lời Một đưa vía Một đi ngó nơi Đẳm bữa trưa, hương xôi nếp

          Ở đấy họ đã dựng cây cọc gỗ bền lên đánh dấu

290.   Cọc buộc trâu của họ mang đến chôn

          Cọc buộc trâu có cả gỗ mục

          Cọc lung lay là điềm mất của

          Con của họ mới đem cây nứa về làm sàn

          Lấy cây tươi về làm rào

295.   Giữa nhà đặt bếp lửa bỏ trắng[28]

          Chỗ trước gian thờ thành lối họ qua

          Trong nhà đầy lá Tạu[29]

          Trước cửa sổ ám khói

          Người mường xa đến nắm tay chia buồn

300.   Con và cháu ông mới lại đặt chõ xôi to đợi rể

          Đặt chõ xôi nhỏ Hay Mơi[30] để đợi khách

          Không có khách Mường Lay nào đến

          Không có khách Mường La nào về

          Chỉ thấy rể lớn đến ngủ bên gian Quản[31]

305.   Dâu trẻ đẹp đến nằm ngủ giữa nhà

          Dưới gầm sàn buộc trâu khoang

          Họ mới khiêng lợn ra bến nước sâu

          Khiêng trâu ra bến dưới

          Bà Một bảo không tốt

310.   Mới xướng lời Một cho qua

          Mới đi ngỏ Đẳm nhà thờ nhỏ thờ Lung Ta[32]

          Đẳm quý "mười ngàn vàng"[33] lớn bé gần cạnh sân

          Nhà Đẳm này đã toạc thành khe

          Dưới gầm sàn đã thành gò, thành bờ thành vực khó cho đi lại

315.   Thành huyệt sâu khó ngó

          Bà Một bảo không tốt

          Mới xướng lời Một cho qua

          Mới lên ngó Đẳm Chuông Cang[34]

          Mường Chuông Cang mịt mờ sương phủ

320.   Gươm sắc, con họ mang đến đặt

          Gươm rộng bản, con họ mang đến xiên qua vách nhà

          Làm rào không chắn nổi trâu

          Làm phai không chắn được nước

          Làm Đẳm mà không che chắn nổi cho con cháu

325.   Bởi vậy, bà Một mới xướng lời Một cho qua

          Về ngó Đẳm ở rừng nứa lá mỏng

          Đẳm ở rừng Xang lá thuôn

          Họ đã chặt mất gốc đem đánh dấu

          Chặt ngọn để đem cất

330.   Gốc nó không có thuồng luồng trông

          Cội nó không có thuồng luồng canh

          Không có mười ngàn thuồng luồng về giữ

          Đêm không trăng, ma về bẻ lấy cây măng bên phải

          Đêm mờ mịt, ma về bẻ cây măng bên trái

335.   Bà Một bảo không tốt

          Mới xướng lời Một cho qua

          Lại đến ngó ao cá và ruộng lúa

          Ao cá của ông không có ai xếp Hụm[35] cho cá ngủ

          Không có ai xếp đặt nơi cho cá trú

340.   Cá của ông không bơi ra nghiêng mình khoe vảy

          Không đến ngủ trong Hụm

          Cá xuôi xuống dưới mắc phải đó Then đặt

          Cá ngược lên trên mắc phải đăng Then mắc

          Cá vía Minh của ông ở nước chợt bị phồng

345.   Ở trong ao tự dưng bị trương

          Diều ăn rồi diều vỗ cánh bay về núi đá

          Quạ ăn rồi quạ chấp chới bay về trời

          Bà Một bảo không tốt

          Mới xướng lời Một cho qua

350.   Lại về ngó chỗ ao cá ở cạnh ruộng lúa

          Cá ở dưới nước cổ vàng luồn dưới phai

          Cá cổ vằn luồn dưới nôi

          Nước đọng im không chảy vào ruộng

          Cây lúa bị sâu đất cắn nhánh

355.   Con "tằm trời"[36] về ăn mất lá

          Bà Một bảo không tốt

          Mới xướng lời Một cho qua

          Lại về ngó hang gà ngủ

          Cành cây gà đậu đêm

360.   Vía ông theo vịt vào rừng lau bị cáo xé

          Theo gà vào rừng cây Phạch bị cáo ăn

          Gà cổ cun cút không gáy nữa

          Gà cổ chim cuốc, cổ chim Chăn cũng không đẻ trứng

          Ruột gà vương ở ngọn cây dướng

365.   Chân gà vướng trên ngọn cây

          Diều hâu ăn rồi vỗ cánh bay về núi đá

          Quạ ăn rồi quạ chấp chới bay về trời

          Bà Một bảo không tốt

          Mới xướng lời Một cho qua

370.   Lại về ngó Đẳm nơi trâu nằm

          Khoảnh đất trâu vía ông đến ngủ

          Trâu của ông ăn cỏ trên núi cao đã bị lạc đôi

          Gặm cỏ ở núi cây sấu đã bị lạc cặp

          Đùi và đuôi trâu mắc vào cành cây si chết uổng

375.   Mắc vào cành đa bị chết oan

          Bà Một bảo không tốt

          Mới xướng lời Một cho qua

          Về ngó bụi chuối Nguôn

          Vườn chuối Minh

380.   Bẹ gốc của nó bị bong

          Bẹ thứ bị tách khỏi thân cây

          Bà Một bảo không tốt

          Mới xướng lời Một cho qua

          Về ngó kho thóc vía

385.   Thóc trong kho đã mỏng

          Thóc trong bồ đã hết

          Có con của họ đến kho bán thóc

          Họ ở trong kho cầm cân thu của cải

          Chim chích lấy thóc bay ra

390.   Chim sẻ chuyển thóc bay đi

          Chim lửa cũng về kho lấy thóc

          Bà Một bảo không tốt

          Mới xướng lời Một cho qua

          Về ngó hang của con cá Vả[37]

395.   Nhà vía ông cánh cửa chính bị long ra

          Cánh cửa sổ rơi lủng lẳng

          Nơi góc chạn góc bàn thờ mốc meo

          Nơi góc giàn bếp, góc giàn gác ám khói

          Vía trần trụi của ông vào ẩn sau cột Quản

400.   Vía lười của ông rời đi ẩn sau cột Xia[38]

          Bà Một bảo không tốt

          Mới xướng lời Một cho qua

          Về ngó ở Đẳm Đoi[39], nơi ngòi trời

          Đẳm nơi gà gáy sáng, nơi ngòi Then

405.   Ở Đẳm Đoi không được để quàn người như nhái

          Không được để duỗi người như rắn

          Mới được gập đầu gối như dựng chân lên

          Được mở to mắt bên trái

          Bà Một bảo không tốt

410.   Mới xướng lời Một cho qua

          Nay về ngó Cuộc[40] của Mẹ Nàng

          Về ngó máng của Mẹ Bảu

          Mẹ Bảu mới bỏ khuôn đúc vào lửa

          Họ đã đẩy cái khuôn đúc của ông ra ngoài

415.   Mẹ Bảu mới ném dây địu của ông vào rừng gianh

          Mới ném dây nôi của ông vào rừng cây Bản[41]

          Dây địu của ông thót lại như đuôi cá

          Dây nôi của ông đã nhọn như đuôi lươn

          Bà Một bảo không tốt

420.   Mới xướng lời Một cho qua

          Về ngó nơi cây gỗ Pột tượng trưng đời người

          Gió thổi làm cây bị chuyển chỗ

          Gió thốc từ phía khác nhưng cây đời người của ông bị lung lay

          Bởi tại gốc cây có người về đánh dấu

425.   Ngọn cây bị người đốn

          Bà Một bảo không tốt

          Mới xướng lời Một cho qua

          Về ngó ở nơi ngước nguồn nước chảy nuôi hồn

          Họ đã về trồng cây môn nước ở đầu nguồn suối

430.   Trồng cây chuối ở đầu máng nước

          Phía gốc máng không có rồng đến canh

          Phía đầu máng không có thuồng luồng đến trông

          Không có thuồng luồng mười ngàn con đến giữ

          Họ giật máng rơi xuống bãi cỏ

435.   Đẩy máng ra bãi cát

          Họ lấy cỏ Nhung[42] về bịt miệng máng

          Lấy cỏ tranh về bịt cổ máng

          Máng nước lớn không còn chảy bằng ngón út

          Máng nước nhỏ không còn chảy tia dài bằng đũa

440.   Ông mới thở hắt hiu

          Nghĩ quay về nhà đứt hơi

          Như có sợi dây rừng nhỏ ở mường người về quấn

          Như xe sợi chỉ vàng trên đùi cho săn

          Ngoắc ngoải đến đứt hơi rồi chết

445.   Thân chết rồi, vía thoát ra đi về với tổ tiên

          Mới hết mất tên được đặt, tên toả lan trong bản mường

          Hết rồi, tên toả về mường vua

          Anh em không còn lời hỏi han

          Lung Ta không còn lời hỏi thăm

450.   Bà Một đến đây mới quay lui

          Vào đây rồi mới quay về

          Bà Một gọi khắp các "ma Một"[43] quay về

          Về mường dưới mường trũng nơi bằng phẳng

          Về nhà Một ta hoa văn trang trí đẹp

455.   Có Hinh Một[44] vằn ngang vằn dọc

          Anh em, bà con cùng họ và cùng Vả[45]

          Ăn cơm rồi không được ở vậy

          Ăn bữa trưa rồi không được ngồi không

          Ngày lại chẳng ngày

460.   Xách dao đi vào rừng tìm cây Chuông[46]

          Mang dao sắc vào rừng

          Rìu lớn mang đến chặt

          Rìu Thái chặt phía phải

          Rìu Xá chặt đằng sau

465.   Mang dao vào rừng lớn tìm áo quan

          Đi rồi lại đi

          Đi gặp được cây mọc cheo leo trên đỉnh vách đá

          Cây to hai mươi người đốn hai mươi ngày không đổ

          Ông chỉ một rìu chặt một ngày là đổ

470.   Thân cây đổ xuống dưới chặt thành ba khúc

          Tiếng chém cây nghe như tiếng gà cục tác

          Tiếng kéo cây nghe như tiếng gà gáy

          Nơi này sao giống như quân với quan đục Loỏng[47]

          Giống ông Pọng[48] với Chá[49] đục thuyền

475.   Muốn gọi là Loỏng thì không có đầu

          Gọi là thuyền thì sao không có lái

          Gỗ hơi vát hai đầu, đục lòng sâu ở giữa

          Mới gọi đến con cháu trong bản

          Ai khéo bóc thì đến bóc thành tấm

480.   Ai khéo chẻ thì đến chẻ thành ván

          Mới đến khiêng mang về nơi rừng Pẹt[50] ở đầu bản

          Khiêng về đặt ở rừng Bản đầu mường

          Mới khiêng về gian nhà lớn toang hoang

          Mới khiêng đến gian cạnh nơi quàn

485.   Thành cây gỗ lớn đựng thi hài

          Thành cây gỗ mục theo thể xác

          Đậy không vừa thì người thân ấn xuống

          Đậy không kín thì người thân thương nhấn xuống

          Con ông mới lấy cây nứa về làm giàn

490.   Lấy đòn càn gỗ tươi về làm rào

          Mai cán xám để dựa cầu thang

          Bếp lửa đặt bên cửa sổ

          Cúng đôi hồi rồi nhanh chóng mang đi

          Dậy nhé, ông tỉnh dậy nhé!

495.   Người ta sẽ mang ông ra phía cửa

          Mang ông ra khỏi nhà

          Ma Đẳm đến trên nhà chờ kháo

          Để cánh tay trần trắng, các bà khóc tỉ ti

          Chớ ghẹo đùa các nàng mình thon đến giúp

500.   Đừng ghẹo trêu nàng xinh đến tiễn

          Người ta dồn các cô gái trẻ theo sau

          Đi qua đám cỏ thấp đầu bản

          Qua rừng cây Bản đầu mường

          Đến chỗ này là rừng cây vông

505.   Nơi có ao củ ấu

          Nơi này gốc cây lợn cọ mình

          Rồi xúm tay mang ông đến rừng cây Chà[51]

          Đến đây rồi lấy dao lưỡi xanh vào phát

          Lấy mai lưỡi mỏng vào đào

510.   Đào được rồi hạ quan tài xuống

          Mọi người cùng nhặt đất đá ném xuống trước

          Bỏ đất rồi lấy chân dậm cho chặt

          Chưa chặt thì người thân thương dậm tiếp

          Chưa chắc thì cùng nhau dậm thêm

515.   Mới lấy đất tươi phủ trên mắt

          Đất đỏ phủ trên mặt

          Phủ trên mặt cho mặt đỏ

          Mặt đỏ như hoa vông tháng chín

          Con trâu mộng ăn cỏ muôn ngày

520.   Giẫm trên đầu ông cũng không còn biết

          Chim chích đậu cột nhà mồ ông cũng chẳng hay

          Một vía ông ở lại đây để làm Đẳm nhé

          Làm Đẳm làm cho tốt

          Làm ma nhà thì làm cho ngay

525.   Làm rào cho ngăn được trâu

          Làm phai cho ngăn được nước[52]

          Làm Đẳm thì phù hộ con cháu

          Phù hộ cho con như bông hoa sen

          Độ trì cho cháu như chùm hoa nở

530.   Cơm trưa tối thì phải đồ lại[53]

          Thì ông cứ tự đồ

          Nắng lên kiêng ngày giỗ

          Áo bẩn ướt ông tự phơi lấy

          Cau miếng đẹp ông cứ nhai

535.   Trời mưa rồi, người ta rủ nhau đi về bản

          Người ta dồn gái trẻ, gái tơ về nhà

          Đi về nhà, hỡi vía, vía ơi!

 

* Rải vía

 

          Đến bây giờ rồi

          Ông mới đem bồ kết đến gội đầu

540.   Lấy nước vo gạo ngâm đến gội tóc

          Chải đầu cho tóc mượt

          Một vía gốc về ở phía kia làm người dưng

          Một vía đầu về ở trong nhà làm Đẳm

          Dậy, dậy nhé, hỡi ông bà Đẳm ơi!

545.   Bởi tại đầu mường có giặc Xá

          Cuối mường có giặc Hán

          Đám các ông gặp phải mới tạm vào ở rừng gianh

          Đám các bà gặp mới tạm vào trong rừng cỏ

          Mới bị rơi cánh cửa sổ

550.   Bị nghiêng ngả nhà

          Anh em, dòng họ mới đến làm ma

          Mới thành ma lành ở giữa nhà làm Đẳm

          Làm Đẳm làm cho tốt

          Làm ma nhà thì làm cho ngay

555.   Con ông van phải biết đáp lời

Cháu ông van phải biết đường lượng thứ

          Cơm trưa cơm tối đồ lại

          Nắng lên kiêng ngày giỗ

          Cuối tháng chớ bán trâu

560.   Đầu tháng trăng non kiêng bán vải

          Bán trâu phải là con trai cả trong nhà

          Bán vải phải là con gái trong nhà[54] của bà

          Một vía ở làm Đẳm rồi, đừng qua

          Rải vía tôi sẽ rải về trời

565.   Vía thứ thì tôi rải về ở trong nhà nhỏ

          Nhà "trăm ngàn vàng" về bản

          Ở với cây nứa lóng dài

          Ở với cô gái khác họ Vả

          Làm Đẳm làm cho tốt

570.   Làm ma nhà thì làm cho ngay

          Như làm hàng rào ngăn được trâu

          Làm phai ngăn được nước

          Làm Đẳm thì phù hộ cháu con

          Chối lần này thì về sau con cháu ông không phát

575.   Khước từ lần này thì về sau không tốt cho con cháu ông

          Con gái thì làm nồi nước chàm cho đen nhánh

          Làm nồi nước Hỏm[55] cho đen bóng

          Cho đen như cánh con quạ

          Tay khua nước cho bám đen mọi ngón

580.   Một vía ở nơi này đừng qua

          Rải vía tôi sẽ rải về trời

          Đừng kị xấu làm hỏng chài tôi đấy

          Đừng kị con gái và con trai tôi

          Đừng kị trâu sừng cong cày bừa ruộng mạ

585.   Đừng kị ngựa khoẻ đẹp đi đường

          Đừng kị nàng má hồng nằm bên cạnh

(Hoặc nói:

Đừng kị người đàn ông nhà cột vững)

          Đừng kị cháu và chắt nhiều lứa tụ đến

          Đừng kị người già cả trong mường

          Nếu phải kị

590.   Hãy đến kị cây sấu mọc đầu bến

          Kị cây Chà gãy giữa thân

          Kị cây Xang[56] gập ngọn

          Hãy đuổi điều kị hại đi xuống nước vào hốc cua

          Đuổi xuống nước vào hang của rồng

595.   Mười năm sau điều kị xấu không đến

          Chín vạn trời, mười vạn vàng kị xấu đừng về

          Nói đến đây bà Một lớn người ta không vời nữa

          Bà Một cô với Một chị họ cũng không gọi nữa

          Trời định cho tôi xuống mường trũng làm ông Mo

600.   Tôi đã cưỡi trâu sừng cong đến xướng mo

          Trâu sừng mập mạp đến tiễn

          Đừng ngại và đừng lo

          Tôi thành Mo thì tôi đã học xướng lời

          Thành Mo nhỏ tôi đã học thưa việc

605.   Người ta có của cải để nhờ cậy

Dưới trần gian thì họ có của cải để thuê

          Thuê mười thanh sắt Lào

          Thuê hai mươi thanh sắt Mọi[57]

          Năm trăm thanh sắt vua Kinh

610.   Vải láng đem cả súc

          Bạc ba mươi vạn xâu thành chuỗi

          Lòng không gan tôi không cầm dao

          Dạ không hùng tôi không dẫm chân lên sắt nung đỏ

          Tôi sẽ tiễn Khên[58] vào trong rương sắt to bằng giường

615.   Tiễn vào rương đồng chốt lại

          Điềm của trời quay lại trời vun vút

          Điều của trời quay về trời như cũ

          Về lại trời như bông lau bay theo gió

          Lợn lê đít đến, không tốt

620.   Chó lê mông lại, không tốt

          Áo vắt trên sào chuột gặm, không tốt

          Gối kê ở trên đầu chuột cắn, không tốt

          Cú vọ đậu trên khung cửa, không tốt

          Chuột nhắt bắt gà con, không tốt

625.   Đi rừng gặp dúi gặp nhím ra khỏi hang, không tốt

          Đường về nhà gặp giòi đất, không tốt

          Trên nhà gặp rắn cạp nong, không tốt

          Trẻ con ơi, hỡi mọi người ơi

          Mười người hãy cầm mười con dao

630.   Năm người hãy cầm năm cái cuốc

          Bị ngăn lần này, về sau ta sẽ không phát

          Bị ngăn lần này, về sau ta không lành

          Mắt tinh ta vào ngó

          Mắt sắc ta đến nhìn

635.   Dưới sàn nhà không cho để nứt

          Dưới gầm sàn không cho thành hố

          Không cho thành hào sâu khó đi

          Không cho thành bờ cao khó vượt

          Dầm ngang dọc của sàn nhà

640.   Cho chắc bền bảy lớp như thuở cũ trước đây

          Không cho thành bờ lớn mà mất vía voi

          Không cho thành hào sâu mà mất vía người

          Chỗ nào hỏng thì sửa lại

          Chỗ nào nứt thì bịt thì che

645.   Cây gỗ tươi không cho gác đầu sàn

          Cây đòn tươi không cho gác bờ rào

          Mai cán xám không cho gác cầu thang

          Người mường xa đến không cầm tay chia buồn

          Hông xôi để đợi rể, phải kiêng

650.   Hông xôi bằng chõ nhỏ, phải kiêng

          Khách Mường Lay hãy cứ đi Mường Lay nườm nượp

          Khách Mường La hãy cứ đi Mường La tiếp nối

          Mười năm không để các người đến

          Chín vạn trời không cho các người về đây

655.   Ba mươi chín cái chồi vía của ông hãy tỉnh

          Con cháu cũng không để mặc ông dù nhỏ bằng sợi tơ

          Không đày ông như người ta bên ngoài

          Thức dậy ăn cơm, ăn bữa trưa

          Rượu vịt thay rượu trâu

660.   Nhai trầu và nhai cau

          Ăn rồi đừng gọi anh gọi chị

          Đừng gọi anh em xa gần

          Chị muốn cùng ăn, thì ông lấy đũa đập

          Em muốn ăn cùng, ông lấy đũa đâm

665.   Con cháu muốn ăn cùng, ông xua đuổi

          Ăn rồi mới đến với ông bà ông vải

          Ăn no rồi chuẩn bị ra về

          Ăn no rồi chuẩn bị quay về trời

          Dậy, dậy đi!

670.   Dậy nhận lấy đồ đạc của ông nhé

          Lấy quần áo, vải vóc

          Con cháu cho bao nhiêu thì lấy bấy nhiêu

          Dậy lấy gươm lưỡi dài

          Dậy lấy đao lưỡi sắc

675.   Dậy lấy súng đẹp, súng mạnh

          Chiếc nỏ bé có tên tẩm thuốc độc

          Vía mong có từ ngày còn là người

          Vía mong có từ ngày còn sống

          Một vía hãy về chỗ cành cây Tàng làm người ngoài

680.   Một vía về ở trong nhà làm Đẳm

          Một vía ở nơi này đừng qua

          Rải vía tôi sẽ rải về trời

          Một vía đi xuống cuối bến nơi mó cá

          Một vía đi xuống cuối đồng nơi mó lúa

685.   Ông hãy đến hỏi thăm Đẳm cá giếc

          Dòng họ cá mát

(Đến đây, nếu người chết là người trong dòng họ Tạo thì nói tiếp hai câu tiếp theo bên dưới)

          Chủ là người bề thế, thuồng luồng to lớn

          Chủ dòng họ Tạo, là dòng họ Lò Cằm

(Nếu người chết là người của dòng họ khác thì nói:

Chủ là người dòng họ Lò, Lường, Ca…)

          Đi ở với tổ để làm nhà ở

690.   Đi ở với ông để làm nhà và làm ăn

          Dậy, dậy nhé!

          Thức dậy để lấy vải, lấy bạc

          Thức dậy để lấy trâu lấy bò

          Thức dậy lấy của cải

695.   Con cháu cho bao nhiêu thì lấy bấy nhiêu

          Lấy về làm giàu ở mường ma

          Lấy về làm có ở nhà người

          Người ta lừa gạt ở giữa đường thì đừng bỏ ra

          Người ta lừa dối ở giữa đường thì đừng cho

700.   Lấy về với ông tổ làm nơi ở

          Lấy về với ông nội làm nơi ăn

          Dậy để lấy vòng hoa giăng ở mường ma

          Hoa chín trăm chia làm chín gói đi đường

          Hoa Xe[59] thì gói bằng lá Tạu

705.   Bởi gói hoa thì gói bằng lá đùm trắng

          Gói thịt gà gói bằng lá dong gài lạt chéo

          Gói trầu cau gói trong lá vàng

          Cọc gỗ Lỉ[60] họ đem về đánh dấu, nhổ đi

          Gỗ lung lay mất của, nhổ đi

710.   Con của người lấy nứa về làm giàn, tháo đi

          Lấy cây đòn tươi về làm rào, tháo đi

          Cái mai cán xám dựa vào cầu thang, cất đi

          Giữa nhà đặt bếp lửa cao, bỏ đi

          Chặt cây để ngang dọc, dỡ đi

715.   Đốn cây để chất đống, dỡ đi

          Rể lớn về nằm ở quản, đuổi đi

          Dâu trẻ đẹp về ngủ giữa nhà, đuổi đi

          Thoắt ăn cơm rồi ông sẽ qua

          Thoắt ăn cơm trưa rồi ông sẽ cáo từ

720.   Sẽ giã từ người tình về ở mường sao băng

          Sẽ lìa người tình về ở mường sao giữa

          Sẽ bỏ vợ bỏ con để đến với sao Khun Lú- Nàng Ủa[61]

          Hết quãng đời cây về Bôn

          Hết quãng đời người thì về trời

725.   Ông mới ngoảnh mặt đi phía gian thờ để chào con cháu

          Cùng với Cun[62] và quan ngồi viếng

          Chào những người già cả cùng anh em có mặt

          Ngoảnh mặt vào phía trong giã biệt con cháu

          Chào giã biệt người vợ/ chồng hay nằm kề

730.   Người vợ/ chồng hay nằm cạnh

          Giã biệt cả vợ chồng dâu trẻ ở gian bên

          Cả đám con cái của nàng ở gian cuối

          Dâu mặt tròn trẻ đẹp trong nhà

          Vỏ quả bầu nhỏ buộc dây

735.   Giỏ đựng xôi nhỏ duộc dây tết

          Bậc cửa nhỏ thường qua

          Khung cửa sổ thường dựa

          Góc dưới bếp khói ám

          Đầu cầu thang nơi đặt ống nước

740.   Chào bà bác ở nhà trên

          Cùng bà thím ở nhà dưới

          Chào cả con lợn béo dưới gầm sàn

          Con lợn khoang trong chuồng

          Trâu, bò, ngựa nhiều đàn đứng lặng

745.   Cả bụi nứa đến mùa vàng lá

          Nhiều lứa gái lứa trai trong bản

          Đám cây Hốc[63] đang kỳ bạc lá 

          Những ông già bạc đầu chăn trâu ven bản

          Hết quãng đời cây về Bôn

750.   Hết quãng đời người thì về trời

          Lên mường trời đến mường Tum Vang[64]

          Nhảy lên Luồng[65] con khoẻ

          Nhảy lên ngựa đực xám phi nhanh

          Đung đưa tựa cưỡi trên quả còn

755.   Chấp chới như Luồng Cón[66] bay xuống cánh đồng

          Trời nắng, nón lá đội che đầu

          Lúc âm u lấy khăn thổ cẩm lau mồ hôi

          Giương cờ màu vàng màu đỏ đi lên trước

          Giương cờ màu xanh màu tía theo sau

760.   Giương cờ đào sắc vàng đi đường ven rặng cây

          Pạc Chìm[67] là nơi dừng nghỉ

          Pạc Phẻ[68] là đường đi qua

          Bọn lính nhỏ lính sai canh cổng kia ơi!

          Mở cửa lớn cho ông đi vào

765.   Bẩy cánh cổng gỗ nặng cho ông đi

          Hết quãng đời cây về Bôn

          Hết quãng đời người thì về trời

          Vào mường trời âm u hoang vắng Tum Vang

          Mở cổng thì bọn lính canh không dưng mà mở

770.   Ba mươi nén bạc bỏ ra thuê

          Năm mươi nén bạc vào để mở

(Hoặc còn nói:

Vải năm trăm cuộn vào xin mở)

          Tôi đây!

          Không phải hạng tôi tớ rông dài

          Không phải tôi tớ ẩn hiện gầm sàn

775.   Không phải tôi tớ khuất mặt cuối nhà

          Không phải tôi tớ ngủ lang ở rừng đót

          Tôi tớ ngủ chạ ở rừng sấu

          Là tôi tớ, tôi đến hầu đưa quạt

          Hầu đặt ghế mời ngồi

780.   Hầu trực bên khung cửi

          Hầu lo cuốn chỉ nhặt thoi

          Cúi vào tấm lụa dệt dày

          Xếp mặt chăn nhiều lớp

          Bông nõn và bạc nén

785.   Chủ cưỡi voi về gần, ta đi đón

          Chủ cưỡi Luồng về, ta ra chào

          Luồng thấy ta bước rảo đến

          Quỳ gối đón phìa ma[69]

          Ngồi trên lưng Luồng phi như gió

790.   Ngồi trên lưng voi như thể cưỡi thuồng luồng

          Phất quạt đi qua cây muỗm lớn

          Ngựa voi sẽ đưa ta đi đường rộng

          Trẻ nhỏ ơi, bước mau!

          Người già đầu bạc ơi, bước nhanh!

795.   Không nhanh chân ngựa voi sẽ giẫm

          Đi đường bị xéo sẽ như Pho[70]

          Nhảy bật lên lưng ngựa tiếp sức cho vía

          Dấn bước qua mười vạn[71] rừng và suối

          Chỉ trông thấy

800.   Hoa trên cành toả bừng sáng ven đường

          Bọn lính nhỏ lính sai canh cổng kia ơi!

          Chúng bây đừng mở cổng lớn chờ ta

          Chúng bây đừng bẩy cánh cổng gỗ nặng ra đợi ta về

          Lúc lên tôi lên theo đường vòng

805.   Lúc xuống tôi sẽ xuống theo đường thẳng

          Trở về như thế dễ lắm, dễ lắm

          Đi đường đến nơi chủ Phai Cạt[72], ở lứa Phai Mo[73]

          Phai Mo dựng trên đầu bến

          Chỗ này có cá bơi như mưa rào

810.   Bọn lính nhỏ lính sai canh cổng kia ơi!

          Mở cửa nhỏ cho ông đi qua

          Mở cửa lớn cho ông đi vào

          Bẩy cánh cổng gỗ nặng cho ông đi

          Hết quãng đời cây về Bôn

815.   Hết quãng đời người thì về trời

          Vào mường trời âm u hoang vắng Tum Vang

          Chúng bây đừng mở cổng lớn chờ ta

          Chúng bây đừng bẩy cánh cổng gỗ nặng ra đợi ta về

          Lúc lên tôi lên theo đường vòng

820.   Lúc xuống tôi sẽ xuống theo đường thẳng

          Trở về như thế dễ lắm, dễ lắm

          Qua đây qua vèo vèo

          Vèo vèo như xuôi thuyền xuống ghềnh

          Về theo đường quang đường rộng thời trước

825.   Theo đường cũ thời xưa

          Đi đường đến Pạc Khay[74] có tự đâu vậy nhỉ

          Pạc Khay đấy từ thuở xa xưa

          Chỗ này nhắc một chút rồi qua

          Nhắc nhiều sợ về mường Bôn không phát

830.   Qua đây qua vèo vèo

          Vèo vèo như xuôi thuyền xuống ghềnh

          Chấp chới như Luồng Cón lao xuống đất

          Đi đường đến nơi cuối nguồn có mó cá

          Phía cuối đồng là nơi nguồn lúa

835.   Đi đường này qua bến Chiềng On[75]

          Nơi này cuối bản có nguồn mỏ muối

          Đầu mường có nguồn voi

          Đầu khe Xo Lạng[76] có nguồn cá Măn[77]

          Chỗ này nhắc một chút rồi qua

840.   Nhắc nhiều sợ về mường Bôn không phát

          Ta đi về đường Tạt Lôm[78], Tạt Lọc[79]

          Về đường núi Cọ Luông[80]

          Về đường lớn Cọ Đán[81]

          Nơi này vách đá cao cúi nhìn ruộng

845.   Ngọn núi đá cao cúi nhìn cánh đồng

          Bọn lính nhỏ lính sai canh cổng kia ơi!

          Mở cửa nhỏ cho ông đi qua

          Mở cửa lớn cho ông đi vào

          Bẩy cánh cổng gỗ nặng cho ông đi

850.   Hết quãng đời cây về Bôn

          Hết quãng đời người thì về trời

          Vào mường trời âm u hoang vắng Tum Vang

          Chúng bây đừng mở cổng lớn chờ ta

          Chúng bây đừng bẩy cánh cổng gỗ nặng ra đợi ta về

855.   Lúc lên tôi lên theo đường vòng

          Lúc xuống tôi sẽ xuống theo đường thẳng

          Trở về như thế dễ lắm, dễ lắm

          Dấn bước lên ngọn núi lớn đến gần cây Chuông

          Dấn bước lên ngọn núi lớn đến rừng

860.   Hai bên đường đi vách đá dựng

          Núi tiếp núi trập trùng

          Suối tiếp suối đá chồng chất đống

          Nơi này khỉ lớn dạy khỉ con ăn quả

          Rái cá lớn dạy rái nhỏ ăn cá

865.   Quạ con dạy quạ con bay qua đồng

          Sợ nhiều, lo lắng lắm

          Không phải đường đừng vào

          Không phải vợ vía bảy lớp, có nhắn cũng đừng về

          Tránh đi và qua đi

870.   Đi tới và băng qua

          Đường đi quang quẻ từ thời trước

          Con đường cũ thuở xưa

          Đường lớn có vết chân voi

          Đường rộng có dấu chân Luồng

875.   Nơi này đường lớn đủ phi voi

          Đường rộng đủ phi Luồng

          Về đến bản có bà Nhả Ìn[82] ngủ khan

          Bản của bà Nhả Vai[83] ngủ nơi quạnh quẽ

          Đầu bản nơi có nắng vàng

880.   Đầu mường nơi nắng rọi

          Ranh giới mường người mường ma là nơi này

          Tránh đi và qua đi

          Đi tới và băng qua

          Núi tiếp núi trập trùng

885.   Suối tiếp suối nhấc chân thấp trên dường tiếp bước

          Xắn quần lên bước rảo

          Khoe cẳng trắng bước nhanh

          Bước nhanh cho qua cơn buồn ngủ

          Qua đây qua vèo vèo

890.   Vèo vèo như xuôi thuyền xuống ghềnh

          Đi đường mới đến nơi Đẳm Chuông Cộp[84] ăn lễ

          Đẳm Chuông Cang[85] phía dưới Nậm Khai

          Một vía ở nơi này chớ qua

          Rải vía tôi sẽ rải về trời

895.   Làm Đẳm làm cho tốt

          Làm ma nhà thì làm cho ngay

          Gươm dài đừng cho con nhà người đến đặt

          Gươm sắc đừng cho họ đến xiên vào vách

          Làm hàng rào ngăn được trâu

900.   Làm phai ngăn được nước

          Làm Đẳm thì phù hộ cháu con

          Phù hộ cho con như cây hoa ban

          Độ trì cho cháu như cây hoa rừng

          Một vía ở nơi đây đừng qua

905.   Rải vía, tôi sẽ rải lên trời

          Vào mường trời âm u hoang vắng Tum Vang

          Lung liêng như cưỡi trên quả còn

          Chấp chới như Luồng Cón lao xuống đất

          Mới có đường đi có cây Ke[86] nhỏ toả hoa thơm ngát

910.   Cây muỗm lớn có hai mươi cành, quả thơm ngon  

          Nơi đây có ba mươi gái mường ma ngồi đợi

          Bốn mươi bà goá mường ma Hả ngồi mong

          Sợ nhiều, lo lắng lắm

          Tránh đi và qua đi

915.   Đi tới và băng qua

          Qua đây qua vèo vèo

          Vèo vèo như xuôi thuyền xuống ghềnh

          Đi đường đến Đẳm rừng nứa lá mỏng

          Đẳm rừng Xang lá thuôn

920.   Một vía ở nơi đây đừng qua

          Rải vía, tôi sẽ rải lên trời

          Làm Đẳm làm cho tốt

          Làm ma nhà thì làm cho ngay

          Đừng để cho con của người chặt cây trốc rễ

925.   Đừng cho con họ ngắt đọt về đồ

          Cuối tháng đừng cho con họ đến xỉa lấy măng ở bên phải

          Đầu tháng đừng cho họ đến xỉa lấy chồi bên trái

          Phải đan rào chắn trên đầu bến

          Đan liếp chặn lối đi

930.   Bữa trưa bữa tối ăn cơm đồ lại

          Nắng lên phải kiêng ngày giỗ

          Một vía ở nơi đây đừng qua

          Rải vía, tôi sẽ rải lên trời

          Nhảy lên lưng thuồng luồng

935.   Nhảy lên ngựa đực sẫm màu phóng đi

          Lung liêng như cưỡi trên quả còn

          Chấp chới như Luồng Cón lao xuống đất

          Trời nắng lấy nón giấy che đầu

          Trời râm lấy khăn thổ cẩm lau mồ hôi

940.   Đi đường rồi đến nơi ao cá bên ruộng lúa

          Một vía ở nơi đây đừng qua

          Rải vía, tôi sẽ rải lên trời

          Làm Đẳm làm cho tốt

          Làm ma nhà thì làm cho ngay

945.   Hết quãng đời cây về Bôn

          Hết quãng đời người thì về trời

          Đi đường đến cái Chặng[87] của Then giăng

          Đến chỗ cái Lỉ[88] của Then đan

          Đoạn qua này có chim Ki Dùa[89] khóc ai oán

950.   Trai tơ và gái tơ khóc nỉ non

          Khóc than van đêm ngày[90]

          Cái Chặng lớn có chín ngàn đầu

          Cái Lỉ lớn có chín nghìn đuôi

          Người nào độc ác Then bắt cho đứng làm cọc chống[91]

955.   Bởi vậy, ba năm họ không bắt được cá dù chỉ đòng đong

          Bốn năm không bắt được cá dù là bống

          Họ mới bắt dế mèn về làm bữa trưa

          Bắt dế dũi xâu vào đem về ăn bữa tối

          Bắt nhái nhỏ nướng ăn trừ bữa

960.   Qua đây qua vèo vèo

          Vèo vèo như xuôi thuyền xuống ghềnh

          Đi đường đến hang con cá Vả

          Đến bến nước của nhà vía

          Người chết thành ma Then không cho vào nữa[92]

965.   Ta lại rẽ đi và qua đi

          Đường đi về lều nương thổi sáo ruộng

          Đường về lều ruộng thổi sáo ống rạ

          Nơi qua tiếp chốn qua

          Đoạn này tiếp nối đoạn khác ở mường ma

970.   Ầm ầm rung chuyển phía ấy, rung gì vậy

          Ầm ầm rung chuyển phía dưới có phải trâu bò chạy?

          Ầm ầm rung chuyển phía trên ra là tiếng nước đổ

          Đổ ở dòng sông Tà Khai[93] sóng cuộn

          Đổ ở dòng sông Tà Đo[94] sóng gập

975.   Nước đổ thác như máng như mương

          Thân sóng to bằng nếp nhà

          Dải sóng ngang với sao Vi[95] ở mường Bôn

          Ta đi men dòng nước đến bên doi đất

          Vào bãi cát bãi sỏi nghỉ ngơi

980.   Cắm hoa ven chân rừng

          Cắm cờ dọc bờ Khai

          Đến đây vía con và vía cháu

          Vía vợ/ chồng vía con đưa đến đây thì trở lại

          Vía chủ ơi, vía ông ơi!

985.   Qua bên kia sông đi đường đừng bị lạc

          Qua bên kia dòng đi đường đừng mỏi mệt

          Nay, ta mới nghỉ bên bờ Khai hóng gió

          Nghỉ lại ven sông ăn cơm

          Nghỉ lấy sức bên khóm sậy

990.   Hút thuốc lào cho hết mệt

          Người ta có thuyền bè thì người ta qua

          Ta không có thuyền bè ta không qua

          Ta không có gói ớt để xin mượn thuyền

          Ta không có gói muối nhỏ để mượn chèo

995.   Chiếc thuyền hoa không đậu ở bến

          Chiếc thuyền đồng cũng không ở đây

          Thuyền đẹp thì họ không đưa thây ma thối qua

          Thuyền tốt họ không đưa người chết

          Chết thành ma rồi họ không chở qua

1000. Chiếc thuyền hoa họ đang kì xuôi xuống đất Kinh

          Thuyền có lái đang kì đi nước Hò[96] nước Hán

          Ông không đi cũng chớ phiền lòng

          Không biết đường tôi sẽ chỉ cho ông xuôi

          Không biết, tôi sẽ chỉ đường cho ông đến mường Bôn

1005. Ta sẽ tránh vòng lên phía nguồn Khai

          Đi tiếp đến nguồn Dia[97]

Rẽ qua đó rồi ta đi lên tiếp

          Đi lên tiếp đến phía nguồn thì dễ

          Ta sẽ đi đến nơi có tấm ván gỗ lát hoa mà Then đã bắc

1010. Chủ mường trời đã làm đường

          Đi đến nơi có ba mươi ngả đường đến tụ

          Chín mươi ngả đường đến châu

          Ông tổ chỉ đường, bà chỉ nẻo tôi ơi!

          Chỉ đường cho con cháu xuôi với nhé!

1015. Chỉ nẻo cho con cháu ông bà đi

          Đường này về ông tổ Then già

          Nơi có chín ông Then xét tội

          Đường này đến với ông tổ Then già

          Nơi đây có chín ông Then Khọc- Then Khớ[98]

1020. Không phải đường đừng vào

          Không phải vợ vía bảy lớp, có nhắn cũng đừng về

          Mới đến bẻ cành cây Xang đánh dấu

          Bẻ cành cây làm dấu đường đi

          Đường này đường đi đâu, đến đâu

1025. Đường này đường đến bản Khun Chương, mường Khun Chang

          Bản Khun Chang đừng lưu luyến

          Bản Khun Chương[99] đừng vào

          Không phải đường đừng vào

          Không phải vợ vía bảy lớp, có nhắn cũng đừng về

1030. Qua đây qua vèo vèo

          Vèo vèo như xuôi thuyền xuống ghềnh

          Đến Đẳm Đoi nơi ngòi trời

          Rửa mặt nhé, cùng là chầu Then

          Một vía ở nơi đây đừng qua

1035. Làm Đẳm làm cho tốt

          Làm ma nhà thì làm cho ngay

          Ở Đẳm Đoi kiêng không quàn như nhái

          Không được duỗi như rắn

          Không được chống đầu gối bên phải

1040. Không được mở to mắt bên trái

          Rằng mở to mắt bên trái

          Sẽ hại đến con gái độc nhất trong nhà của bà

          Mở cửa cho Tạo bước

          Mở cửa sổ cho Tạo về

1045. Trẻ em lớp khôn ngoan

          Đẹp ngời như thần tiên

          Đẳm Đoi các người định quàn người như nhái sao?

          Định duỗi thân người chết như rắn sao?

          Giờ thì các ngươi hãy vào đỡ

1050. Đỡ trước mặt, Đẳm sẽ ghét

          Đỡ sau lưng, Đẳm sẽ ngán

          Hai tay các ngươi hãy đỡ hai vai Đẳm và nhấc

          Hai tay đỡ hai tay Đẳm dậy

          Có màn mới đem màn đến giăng

1055. Có nàng mới gọi nàng đến trực

          Có vợ trắng xinh thì đến ngủ vui giấc dài

          Nói lời với ông rồi tôi không nhúc nhích

          Dặn ông rồi, tôi chối không theo

          Tôi xin nộp rượu, nộp lợn

1060. Nộp trầu và nộp cau

          Nộp vải súc, nộp cả bạc nén

          Làm hàng rào ngăn được trâu

          Làm phai ngăn được nước

          Phù hộ cho con như cây hoa ban

1065. Độ trì cho cháu như cây hoa rừng

          Một vía ở Đẳm Đoi đừng qua

          Rải vía thì tôi rải về trời

          Đi đường đến nơi các chàng trai chọi gà ruộng khô

          Các cô gái ném còn ruộng cạn

1070. Gái ném còn đuôi én thu của

          Gái ném còn tua rua lấy áo

          Bắt trượt tay mất khăn

          Bắt chạm tay mất áo

          Sượt qua một chút cũng mất túi khăn đào

1075. Vía trai và vía gái

          Một vía ở nơi này đừng qua

          Rải vía tôi rải về trời

          Nhảy lên lưng Luồng khoẻ

          Nhảy lên lưng ngựa đực xám lao đi

1080. Nón giấy đặt giữa đồng lấp loá

          Cờ đào dựng giữa đồng ngăn nắng

          Cờ xanh và cờ tía nối tiếp nhau

          Cờ đào sắc vàng dựng bên đường nhiều cụm

          Đi đường đến khoang bãi rộng bãi con Manh Ngoạng[100]

1085. Khoang bãi rộng gái trai đến tụ

          Khoang trên là khoang gái Xá

          Khoang cuối bến là khoang gái ma

          Gái ma bứt quả quýt quả hăng đến ném

          Này các cô gái nhỏ ơi, đừng đem guồng xa đi mất nhé

1090. Đừng mang guồng sợi đi ra xa

          Voi ngựa rồi sẽ tụ về nhiều

          Trâu bò rồi sẽ tụ về hàng vạn

          Hết quãng đời cây về Bôn

          Hết quãng đời người thì về trời

1095. Lên mường trời mường sương Tum Vang

          Bởi vậy, mới có voi và ngựa đi qua

          Có trâu bò diễu qua

          Về phía chòi nương bà om cá

          Phía chòi ruộng bà om thịt gà

1100. Chỗ này nhắc một chút rồi qua

          Nhắc nhiều sợ về mường Bôn không phát

          Đi lên trời không dẻo chân

          Đi đường rồi đến Cuộc của Mẹ Nàng

          Đi đến máng đúc khuôn Mẹ Bảu

1105. Một vía ở nơi đây làm Đẳm nhé

          Làm Đẳm làm cho tốt

          Làm ma nhà thì làm cho ngay

          Đừng làm vẹo như cổ

          Đừng làm cong như lưỡi

1110. Đừng như lưỡi gà lật trở nhiều lời

          Dạ cho tốt như thuở còn làm người

          Lòng thấu tỏ như khi còn sống

          Một vía ở nơi này đừng qua

          Rải vía tôi rải về trời

1115. Lung liêng như cưỡi trên quả còn

          Chấp chới như Luồng Cón lao xuống đất

          Ta sẽ đi đến nơi có tấm ván gỗ lát hoa mà Then đã bắc

          Chủ mường trời đã làm đường

          Đi đường đến nơi bà Nhả Đài[101] giặt tơ

1120. Bà Nhả Nen[102] giặt áo

          Sợ nhiều, lo lắng lắm

          Tránh đi và qua đi

          Đi tới và băng qua

          Mới về đến chỗ cây ngổn ngang đường rộng

1125. Cây xiên xẹo giữa đường đi     

          Chỗ này muốn bước qua thì quá cao

          Muốn luồn qua thì cây trên đầu quá thấp

          Muốn đi dọc theo thân thì cây quá dài

          Muốn qua cũng không luồn được

1130. Thật tốt, có hai người ta[103] ba người họ

          Nơi nào thấp ta dắt nhau đi

          Chỗ nào cao ta giúp nhau trèo

          Ta cùng đi đến tấm ván gỗ lát hoa mà Then đã bắc

          Chủ mường trời đã làm đường

1135. Đi đường mới đến dòng nước Bỏ Lưm[104]

          Dòng Bỏ Lọc[105] không hay chảy, liền chảy

          Ông hãy cúi xuống uống nước Bỏ Lưm cho quên đi thân thể

          Cúi uống nước Bỏ Lọc cho quên hẳn phận người

          Đến đây rồi mặt mũi ông đổi khác

1140. Đến chỗ này rồi thì mắt ông sẽ khác

          Ma Then sẽ vặn mắt ông để mắt xoay

          Quay mắt ông thành mắt dọc[106]

Một vía ở nơi này đừng qua

          Rải vía tôi rải về trời

1145. Qua đây qua vèo vèo

          Vèo vèo như xuôi thuyền xuống ghềnh

          Đi đường đến cánh đồng lúa non làm cốm

          Giữa đồng lúa chín thơm

Thấy ba ngàn trâu nhà Then vào ghếch sừng ăn cỏ

1150. Năm trăm ngựa mừng ăn cỏ non mường ma

          Nhắc một chút rồi qua

          Nhắc nhiều sợ về mường Bôn không phát

          Qua đây qua vèo vèo

          Vèo vèo như xuôi thuyền xuống ghềnh

1155. Chấp chới như Luồng Cón lao xuống đất

          Đi đường đến chỗ cây treo trống con cạnh cửa

          Đến thành luỹ chân Viềng

          Cây Ke nhỏ lứa non thơm ngát

          Bọn lính nhỏ lính sai canh cổng kia ơi!

1160. Mở cửa nhỏ cho ông đi qua

          Mở cửa lớn cho ông đi vào

          Bẩy cánh cổng gỗ nặng cho ông đi

          Hết quãng đời cây về Bôn

          Hết quãng đời người thì về trời

1165. Vào mường trời âm u hoang vắng Tum Vang

          Vào đó rồi ông hỏi thăm đến họ và Vả của mình

          Tìm đến nòi, đến Vả, đến họ, đến dòng dõi

          Then Xinh[107] từ đời xưa sẽ mở miệng

          Then Xai[108] từ đời xưa sẽ chọn đường cho đi

1170. Để ông biết chắc Đẳm mà đi tới

          Biết được họ để về

          Đi đường rồi cũng đến nhà Đẳm ngang với nhà Then

          Tựa như nhà Then có một triệu tư gian

          Gà vịt ông đem đi thả vào chuồng ở gầm sàn

1175. Lợn to của ông mang đến thả vào chuồng lợn lớn

          Giống trâu hay khéo cày ruộng mạ

          Giống trâu nái khéo đi bừa ruộng của ông

          Cột nhà nào bỏ trống thì ông đi đánh dấu

          Cột nào bỏ không thì ông dắt trâu đến buộc

1180. Nón giấy ông đem đi để phía đầu buồng

          Nón vải tơ ông để phía cửa sổ nhà Then

          Nhấc chân lên thang lớn gỗ Phạt[109]

Hai hành lang có vách hai bên

          Nhún chân lên thang lớn lắp ván xẻ

1185. Nhịp chân bước vào nhà

          Chỗ này nhà Then có một triệu tư gian

          Gian nào trống thì đánh dấu

          Gian nào bỏ không thì vào ở

          Đừng xuống ở phía cuối bếp, kẻo bị sai lấy lửa

1190. Đừng ở gần đầu cầu thang, kẻo bị sai lấy nước

          Đừng đến ở chỗ gần khung cửi, kẻo bị sai đi nhặt thoi

          Đừng đụng vào gác xép của Then kẻo gác đổ

          Đừng đụng vào giàn treo của Then kẻo giàn rơi

          Gác Then đổ thì Then mắng

1195. Giàn của Then rơi thì Then rủa

          Thấy người ta mặc áo tay thụng đến chầu

          Thì ông cũng mặc áo tay thụng đến chầu

          Thấy người ta mặc áo tay rộng đến lễ

          Thì ông cũng mặc áo tay rộng đến lễ

1200. Lễ Then cho Then vui

          Chầu Then cho Then mừng

Một vía ở nơi đây làm Đẳm nhé

          Làm Đẳm làm cho tốt

          Làm ma nhà thì làm cho ngay

1205. Đừng làm vẹo như cổ

          Đừng làm cong như lưỡi

          Đừng như lưỡi gà lật trở nhiều lời

          Dạ cho tốt như thuở còn làm người

          Lòng thấu tỏ như khi còn sống

1210. Một vía ở nơi này đừng qua

          Rải vía tôi rải về trời

          Lung liêng như cưỡi trên quả còn

          Chấp chới như Luồng Cón lao xuống đất

          Đi đường mới đến bản Then Phương[110]

1215. Mường Then Thóng[111]

Then Thóng "ăn"[112] nửa cõi mường bát ngát

          "Ăn" nửa cõi trời cõi mây vần vũ

          Có một ông cụ mặc áo Khịt[113] vàng chăn trâu

          Một bà mặc áo cổ hoa giẫy cỏ nương

1220. Giẫy cỏ được mười sải hai mươi sải bề rộng

          Nhìn nhà Then thấy dầm sàn và cột đồng

          Giường bạc và giường vàng tiếp nối

          Tay nàng xinh gác trán kề đôi gối

          Được tốt lành nhờ ở mường Then Thóng

1225. Mười con vua và con họ Lò cùng tụ nhau ở đấy

          Bọn lính nhỏ lính sai canh cổng kia ơi!

          Mở cửa nhỏ cho ông đi qua

          Mở cửa lớn cho ông đi vào

          Bẩy cánh cổng gỗ nặng cho ông đi

1230. Hết quãng đời cây về Bôn

          Hết quãng đời người thì về trời

          Vào mường trời âm u hoang vắng Tum Vang

          Nơi này không làm gì cũng khắc có ăn

          Không lo liệu cũng được ăn ngon

1235. Người ăn xong người dọn

          Dọn mâm này mâm khác bày ra

          Tắm nước có người kì

          Chải tóc có người trông

          Vào ngủ có người đỡ

1240. Mường này mường ăn hoa không hết

          Mường hội hè không vãn

          Mường ăn cỗ vui vẻ quanh năm

          Hạt thóc lấy rìu đẽo

          Ngọn rau phải lấy rìu đốn

1245. Gạo hết gạo tự đến

          Cá hết cá tự về

          Người không biết già

          Rượu không biết nhạt

          Ăn một bữa no đến mười ngày, hai mươi ngày

1250. Ăn một ngày mà ở được muôn vàn vụ lúa

          Không già và không chết

          Sai ít không bị trách

          Sai nhiều không bị khép tội

          Một vía ở nơi này đừng qua

1255. Rải vía tôi rải về trời

          Lung liêng như cưỡi trên quả còn

          Chấp chới như Luồng Cón lao xuống đất

          Đi đường đến chỗ có thác nước rơi rì rào

          Ma bắc thang sắt thang đồng về trời

1260. Nện bước trên cầu ngọc cầu Chẳng[114] rầm rầm

          Nhấc chân lên trên núi lớn bên cây Chuông

Lên núi cao đến rừng

          Hai bên vách đá dựng đứng hành lang

          Nơi này có diều hâu chín nghìn mắt

1265. Có quạ vàng[115] dưới dòng Tà Khai

          Nhìn xuyên xuống sáng sáng dưới trời không bản cũng mường

          Thấy ánh vàng vàng không phải lúa cũng rạ

          Đi đường đến tận chân cổng, chân ải

          Đến chân cổng ta gọi

1270. Bọn lính nhỏ lính sai canh cổng kia ơi!

          Mở cửa nhỏ cho ông đi qua

          Mở cửa lớn cho ông đi vào

          Bẩy cánh cổng gỗ nặng cho ông đi

          Hết quãng đời cây về Bôn

1275. Hết quãng đời người thì về trời

          Vào mường trời âm u hoang vắng Tum Vang

          Nơi này đáy trời võng như đáy Huốt[116]

          Rốn trời nhọn như sừng trâu

          Dải cát lớn xoáy vòng bên ngoài trời, là nơi này

1280. Chốn này trời mở cửa cho bước mới được bước

          Trời mở cửa cho đi mới được đi

          Mười năm mong quay trở lại cũng không được lại

          Chín năm muốn quay về cõi người, cũng không được quay

          Phía sau ông tự có nước dâng

1285. Phía trước ông tự dưng có nước ngập lũ ngầu

          Tôi tiễn vía ông tới đây rồi, tôi quay về

          Rải vía vào cõi trời rồi quay lại

          Lìa nhau như chốn sao sa

          Xa nhau như sao thưa rải rác

1290. Cách biệt nhau như sao Khun Lú- Nàng Ủa

          Ông chớ nắm giữ tôi như nắm giữ thừng trâu

          Đừng níu lưng áo mà bảo tôi ở lại

          Lúc tiễn ông lên tôi đi đường vòng

          Lúc quay về trần tôi xuống theo đường thẳng

1295. Về theo đường gốc hành hoa trổ lá

          Đường có gốc cây sả đơm hoa

          Mới về qua Cọ Đán, Cọ Luông, Tạt Lọc, Tạt Lôm

          Rảo bước đến Chiềng On bản làng nơi ấy

          Đi đường đến Pạc Phẻ, Pạc Chìm

1300. Đến Mường Xo[117] nơi rộng

          Bản ai người đó đến

          Ruộng ai người đó làm

          Hú vía về, vía hỡi!

          Vía đừng ghé vào gốc cụt cây lau

1305. Vía đừng nghỉ ở gốc cây Phà[118]

          Về với vợ yêu có cặp sánh đôi cùng nhau

          Tươi vui ở nhà mình sảng khoái

          Hú hồn về nhé, vía ơi!

./.

---

[1] Chim Tiềng: loài chim có tiếng tăm, ở đây chỉ ông Mo.

[2] Mường Bảu: Nơi ở của bà Mẹ Bảu, chuyên lo việc đúc ra con người.

[3] Mẹ Pua, Mẹ Nàng: các bà thần trên trời, chuyên lo về hồn vía người ở trần gian.

[4] Cá Pộc: cá bọp.

[5] Chua cá: cá suối đem về ướp thành mốn cá chua đựng trong ống nứa.

[6] Cá Mọm: tên một loài cá suối.

[7] Cá Tết: cá láy.

[8] Cá Xẹt: tên một loài cá suối.

[9] Cá Pàu: tên một loài cá suối.

[10] Cá Khuy: tên một loài cá suối.

[11] Tháng chín trong lịch Thái tương đương với tháng ba âm lịch ngày nay.

[12] Phụ nữ Thái ngày xưa phải sinh con ngay bên cạnh bếp lửa, ở ngay tại đó sau mấy ngày mới chuyển vào trong buồng.

[13] Xát: Một loại chiếu rộng của người Thái đan bằng nan cật dùng để trải ngồi chơi hoặc tiếp khách ngồi đông người.

[14] Tháng lửa: Theo tập quán dân tộc Thái, sản phụ sau khi sinh nở phải nằm bên cạnh bếp lửa từ 5- 10 ngày, sau đó sưởi lửa trong một tháng. Tháng đó được gọi là "tháng lửa" (bưởn pháy) hay "táng tốt lành" (bưởn đỉ). Trong "tháng lửa", sản phụ còn ăn kiêng khem nên "tháng lửa" còn mang tên là "kiêng tháng" (cẳm bưởn). Có tục này là do quan niệm cho rằng, sản phụ sưởi lửa là để hơ cho khô mình hoặc khi sinh nở mẹ mất nhiều máu nên cơ địa lạnh, dễ sinh hậu sản, đau mình mẩy nhất là vùng lưng. Sức nóng của lửa sẽ làm sản phụ ấm áp và khí huyết lưu thông.

[15] Đất Pùa: đất của vua, tức là đất ở vùng đồng bằng của người Kinh.

[16] Lung Ta: họ hàng bên ngoại.

[17] Ngày xưa, người Thái thường đặt hai tên cho một người. Một là, cha mẹ hoặc anh chị em họ nội đặt tên chính thức để gọi thường ngày. Hai là, sau một tháng thì đưa người hành nghề Một đến làm lễ cúng hồn để người đàn ông phía họ Lung Ta, trong đó nổi bật là vai trò ông cậu đặt thêm tên mới và tên ấy gọi là "tên Một" (chừ Một). Tên này chỉ dùng để cho Một hoặc Mo xướng trong các lễ cúng cầu hồn, cầu sức khoẻ và tuổi thọ, chứ không dùng để gọi trong thường nhật.

[18] Tò Lẹ: Trò chơi bằng cách chọi quả "mắc lẹ" để tính điểm, gồm nhiều người chơi, đa phần là các cô gái. Trong trò này có từ 5- 7 nhóm động tác sử dụng "mắc lẹ" để thể hiện sự khéo léo, chính xác. Người nào thực hiện xong các nhóm động tác trước tiên mà không mắc nhiều lỗi thì sẽ là người thắng điểm.

[19] Hạn Khuống: nơi tụ tập gái trai vui chơi tìm hiểu nhau.

[20] Tất cả những anh em trai thuộc dòng trực hệ và bằng hệ ở hệ bậc I trên, đều coi như cha mẹ của mình. Nó được biểu hiện bằng một thuật ngữ hệ thống thân tộc dành cho nam giới là "po" (bố, cha, cậu…) và một nữa cho nữ giới là "me" (mẹ). Trong hàng "po" và "me" chung chung như thế lại só sự phân theo thứ sinh và hệ bậc trên dưới nên mới có thuật ngữ hệ thống nhân tộc là "cha mẹ nhiều bậc".

[21] Chiên: cũng gần giống như Xát.

[22] Lịt: tên một loài cây rừng.

[23] Xá: nay là dân tộc Khơ Mú.

[24] Người Thái xưa cả nam và nữ đếu để tóc dài và búi lên trên đầu.

[25] Bôn: tức mường trời, mường của Then Bôn.

[26] Hả: ma chết chùm, ma chết dịch.

[27] Mạy Lay: cây thuộc họ tre nứa.

[28] Hình ảnh hoang vu, lạnh lẽo của cõi chết.

[29] Lá Tạu: lá cây bùng bục.

[30] Hay Mơi: loại chõ đồ xôi cỡ nhỏ, thường được làm từ một ống của cây bương.

[31] Gian Quản: Gian phía cầu thang lên nhà sàn, phía dành cho khách nam giới lên xuống.

[32] Nhà thờ nhỏ dựng phía trước ngôi nhà sàn, bên trong hàng rào để thờ người bên họ ngoại (Lung Ta). Tục này bắt nguồn từ quan niệm tập quán cho rằng nếp nhà mình đang ở là "nhà của linh hồn" của chính chủ nhà nên chỉ được phép thờ họ nội.

[33] Mười ngàn vàng: theo nghĩa là rất quý, rất trọng vọng.

[34] Chuông Cang: Mường lơ lửng giữa trời.

[35] Hụm: các thân cây lớn nhỏ xếp thành đống dưới ao, để cho cá trong ao làm nơi trú ngụ.

[36] Tằm trời: chỉ con sâu xanh.

[37] Vả: tên một loài cá suối.

[38] Cột Xia: cột ở phía sau nhà sàn, gần nơi cất các thứ đồ đạc lỉnh kỉnh và cũ nát.

[39] Đẳm Đoi: Là nơi quần tụ của loại Phi do linh hồn của người chết thuộc các họ ngoài quý tộc biến thành.

[40] Cuộc: nơi đựng các đồ nghề của Bà Nàng đúc khuôn để đúc ra thân thể con người.

[41] Bản: tên một loài cây bụi thấp.

[42] Cỏ Nhung: tên một loài cỏ hay mọc thành đám lớn.

[43] Ma Một: âm binh, lực lượng của Bà Một.

[44] Hinh Một: Trong tâm linh Thái cho rằng mỗi một người có phần linh hồn và một lực lượng khác để bảo vệ linh hồn gọi là Một. Với một số ít người, Một của họ bột phát ra ngoài; cùng với sự học tập và rèn luyện mà trở thành người hành nghề Một. Những người làm nghề Một phải có một góc riêng trong gian nhà ngoài để đặt chạn thờ thần chủ là bà chúa Một, gọi là Hinh Một.

[45] Vả: Các ngôi bậc trên trong gia đình người Thái gồm Po- Pu- Pau- Pân (Bố- Ông- Cụ- Kị). Trong phạm vi chung họ từ Pau trở lại thì gọi nhau là chung Đẳm; trong phạm vi liên quan đến Pân thì gọi là chung Vả. Các ngôi bậc dưới là Lực- Lan- Lên- Lon (Con- Cháu- Chắt- Chút).

[46] Cây Chuông: Tên một loài cây cao to mọc thẳng đứng, thường có ở rừng nguyên sinh, người Thái nói rằng: "Loài cây này thường dẫn hồn người chết về Trời".

[47] Lỏng: cối máng dùng để suốt lúa, giã thóc thô.

[48] Pọng: chức dịch ở bản hàng Pọng.

[49] Chá: viên chức sai việc vặt của nha đường.

[50] Pẹt: tên gọi một loài cây rừng.

[51] Chà: loài cây thuộc họ tre nứa.

[52] Ý nói người chết phải biết giữ gìn phận của mình mà tồn tại ở cõi ma, đừng để cho các lực lượng ác tà làm hại mà luỵ đến con cháu đương còn sống ở kiếp người.

[53] Ý nói no đủ, thừa thãi.

[54] Là người phụ nữ có quyền quyết định về vải vóc, canh cửi trong nhà.

[55] Hỏm: loại cây dùng lá để ngâm lấy nước màu đen để nhuộm váy áo (tương tự như với cây chàm).

[56] Xang: loài cây thuộc họ tre nứa.

[57] Mọi: cách gọi khác chỉ dân tộc Thổ.

[58] Khên: những điều xấu, điều gở, cũng gọi là Phi Khên. Phi Khên được cho là đã tạo ra các điềm gở như chó lê đít, chuột gặm áo, hoẵng kêu giễu v.v… Những điềm gở này báo trước về sự chết chóc, tận số của người gặp phải.

[59] Xe: tên một loài cây rừng.

[60] Cây Lỉ: cây gỗ trai.

[61] Trong truyện thơ Khun Lú- Nàng Ủa, chàng trai Khun Lú, yêu tha thiết cô gái Nàng Ủa. Song cha mẹ hai bên cấm tuyệt đối không được thành vợ thành chồng. Sau họ tự tử biến thành hai vì sao mang tên hai người, mỗi ngôi sao ở một phương trời cách biệt.

[62] Cun: người đứng đầu các tốp quân (cũng gọi là Cun Quan).

[63] Hốc: loài cây thuộc họ tre nứa.

[64] Mường Tum Vang: mường ở bên ngoài trời, lạnh lẽo, hoang vu (cũng gọi là mường Tum Hoàng).

[65] Luồng: loài thuồng luồng dùng cho vía Mo cưỡi để di chuyển trong thế giới tâm linh của thầy Mo. "Luồng" này được miêu tả là có cánh, có mỏ, có móng vuốt, có mình chim nên cũng được gọi là Rồng Phượng.

[66] Luồng Cón: con Luồng được thầy Mo nuôi nhốt và chăm sóc nên cũng gọi là Luồng Cón.

[67] Pạc Chìm: địa danh ở trên mường trời.

[68] Pạc Phẻ: địa danh ở trên mường trời.

[69] "Phìa ma": một cách Mo Một tự xưng.

[70] Pho: chưa rõ.

[71] Mười vạn: chỉ mang nghĩa là rất nhiều.

[72] Phai Cạt: ở trên mường trời.

[73] Phai Mo: ở trên mường trời.

[74] Pạc Khay: ở trên mường trời (nghĩa đen là Miệng Mở).

[75] Bến nước của bản Chiềng On.

[76] Xo Lạng: ở trên mường trời.

[77] Cá Măn: tên một loài cá suối

[78] Tạt Lôm: ở trên mường trời.

[79] Tạt Lọc: ở trên mường trời.

[80] Cọ Luông: ở trên mường trời.

[81] Cọ Đán: ở trên mường trời.

[82] Nhả Ìn: tên một loài đười ươi.

[83] Nhả Vai: tên một loài đười ươi.

[84] Chuông Cộp: Mường ở nơi giáp giới giữa các mường khác với nhau.

[85] Chuông Cang: Mường lơ lửng giữa trời.

[86] Cây Ke: cây núc nác.

[87] Chặng: Tấm đan ngăn ngang dòng suối không cho cá lọt đi được.

[88] Lỉ: Một loại đó đặt trên đường mở cái Chặng để cá lọt xuống chui vào và không đi ngược ra được.

[89] Ki Dùa: loài chim ở mường trời.

[90] Những chi tiết này được cho là thuộc về mường Khơ Lốc- Khơ Lai ở trên trời.

[91] Người Thái quan niệm, những kẻ khi sống ở thế giới con người mà gây ra tội ác thì khi chết sẽ bị Then trừng phạt vong linh như bắt đứng để làm cọc chống đỡ đăng bắt cá ở suối cạn khô, sống trong đói khát.

[92] Nhà vía tức là nhà người sống đang ở. Vong linh người chết (Phi Tai) lên trời qua nơi đó Then cấm không được vào, bởi vì kị với linh hồn (Phi Văn), không thể cùng tồn tại song song được.

[93] Tà Khai: bến sông mường trời.

[94] Tà Đo: bến đò mường trời.

[95] Sao Vi: là sao tượng trưng cho sức mạnh hay là thần giúp cho người có lòng gan dạ, không sợ gian nan nguy hiểm. Trong đời thường nếu bị ốm đau, bói biết nguyên do có một thế lực ác tà nào đó làm cho linh hồn mình trở nên yếu đuối thì người ta thường tiến hành nghi thức tế thần Sao Vi (gọi là vua Sao Vi). Sao Vi là sao hung ở giữa sàn sân của nếp nhà sàn.

[96] Hò: tên chỉ chung chung cho một xứ ngoại quốc.

[97] Nguồn Dia: chưa rõ.

[98] Then Khọc- Then Khớ: là Then tượng trưng và sáng tạo ra đường dây của sự sống.

[99] Khun Chương: là nhân vật có thật nhưng được huyền thoại hoá. Khun Chương còn có tên là Tạo Hùng, là con út của Then, được giáng xuống trần gian để tiến hành chiến tranh thu phục các mường thành một khối. Khun Chương đánh trận ở trần gian rồi sau đánh lên tận mường trời. Cuối cùng thì Khun Chương được tôn làm vị Then trông coi việc gây ra chiến tranh ở trần gian, còn có tên là Then Y Nang Y Nạng vì làm chúa tể mường Y Nang Y Nạng trên cõi trời.

[100] Manh Ngoạng: một loài ve rừng to có vằn màu đen vàng với tiếng kêu rền và vang.

[101] Nhả Đài: bà thần trông coi về vải vóc, canh cửi.

[102] Nhả Nen: Bà thần chuyên giữ sự sống còn của cột "Nen" tượng trưng cho sự sống của các con do những bà mẹ sinh ra.

[103] Hai người ta: ở đây là linh hồn Một của người hành nghề Mo và vong linh người chết đang đi vào cõi hư vô.

[104] Bỏ Lưm: Đây là mó nước "quên". Vong linh người chết đến đó tự dưng khát nước, vục nước uống liền một hơi. Từ đó sẽ quên hết đường về với cõi sống của kiếp người. Do có quan niệm đó nên khi gặp những trường hợp người đang hấp hối đòi uống nước, con cháu và những người chăm sóc ở bên cạnh kiêng đưa nước cho người đó uống. Bởi vì uống no nước ở trần gian thì khi đi đến mó nước "quên" ở trên trời, vong linh họ sẽ không bị khát mà uống. Người đó sau khi thành ma ở thế giới bên kia, sẽ luôn đến vòi người để hoá kiếp người. Xảy ra điều như thế là không tốt cho người đang sống.

[105] Bỏ Lọc: dòng nước uống vào để hồi sinh sang kiếp người khác.

[106] Người Thái quan niệm rằng những người ở mường ma sau khi đi qua dòng Bỏ Lưm thì đều bị xoay mắt để từ mắt ngang (người) chuyển sang mắt dọc (ma).

[107] Then Xính: Là Then họ, nhận hồn và phân về các "Đẳm".

[108] Then Xai: là Then trông coi về dòng dõi.

[109] Cây Phạt: cây lổi.

[110] Then Phương: bản ở mường trời.

[111] Then Thóng đứng đầu Đẳm Đoi (Liên Pan nọi).

[112] "Ăn": Trị vì, cai quản và tạo dựng. Người Thái hay nói là "ăn vùng đất", "ăn mường" v.v…

[113] Áo Khịt: một loại áo thổ cẩm.

[114] Chẳng: Nhựa cánh kiến.

[115] Quạ vàng: cách gọi chỉ mang ý tôn lên cho đẹp.

[116] Huốt: cái phiễu đan bằng nan dùng để lọc lấy nước từ bã chè, rau, gạo v.v…

[117] Mường Xo: nay thuộc huyện Phong Thổ, tỉnh Lai Châu

[118] Cây "phà": tên một loài cây rừng có lá to và thân mềm xốp