CÚNG MỜI GÀ
* Phần phiên âm: Hay cày tạo
Pì chau ới, mứng đay nón căm chúng lái ỷ tựt
Đay nón căm chúng mựt ỷ tắm
Nón chúng ngấn chúng cắm màn phứa bẳng lọm
Mứng nón đay xỏng phẳn xảm phẳn mứng từn nớ!
05. Đay từn lẹo khăm xàng xía nón
Mứng chàng pượt xé xảm xíp chặn phai lẹp ngắm tả mứng nớ!
Mứng chàng pượt xé xảm xíp chặn phá lái hồm bẳng khăng na
Pượt xé phai màn hăm lái xọng hồm xờ tổn kính mứng nớ!
Mứng lục lẹo mứng nhá pịch nhá phựn
10. Nhá pịch văm chớ chằm xẻ mù cắm cái
Nhá pịch ngải chớ chằm xẻ mù cắm bia, xỏng pái cắm nhòi nớ!
Mứng chằng nhắp tỉn tày khổ đảy
Nhại tỉn tày khổ mạy
Chằng pượt xút vạy hỏ can
15. Pượt màn vạy hỏ xiu cọp cắm
Hỏ lắm ngấn lắm cắm khiển áu chốc hưn
Đay tò phựn tỉn màn mứa nửa
Chằng lục nằng tằng hăm hướn lực mứng mằn kỉn ngái
Lục nằng tằng vải xải ngấn xải cắm mứng mằn kỉn khau
20. Chằng ế xỏng hẻn tứ ngấn pọc chằng phắng
Xỏng xọc xọn ngấn đòn hảo xở
Bở hủ tứ chỏn ngấn chỏn cắm hùng hướng đảnh hem
Mứ tạu kem xỏ hày phắng xiểng
Pờ và chù phạ na pỉ cải mứng cà nhắng còi kỉn còi dù
25. Ý khôn nhằm ọc na pỉ nị quám nhung tò lỏ
Đay pảy hày lẹo hặc cộp xay má
Đay pảy ná khành cộp xay tau
Đay từn chạu khanh hặc nảo tấng
Lực nọi hướn dao hụ cắm ạ bo cào nón đắc
30. Chắc quám ạ bo cào nón nen xỏng pái nón ùn
Một mướng tơ lực ọc lửa xỏ
Mỏ mướng nửa lực chái lửa ton
Lửa pặp om pảy tàng hướn tàn xỏ mủ
Lửa pặp om pảy tủ hướn tàn xỏ lau xỏng pái tấng cày
35. Một hưn hướn, mỏ lống làng
Liệng pết hơ láng pết pảy thày
Liệng cày hơ láng cày pảy tảng
Mủ mả mứa cừa bổn thày chau
Khau cày hưn mướng phạ thày mù phỉ hướn
40. Ý khôn xíp khau hưn mướng phạ xía đải
Xáo ngái hưn mướng bổn xía lạ
Khau cày hưn mướng phạ bo hòm pảng lớ, pì chau ới!
Mỏ nhỏ ngái mứa pái bổn bo pòng pò chau
Nhỏ khau hưn mướng phạ bo pòng pò Thẻn Ná mứng nừa lẹo
45. Xặm xía pỉ tấng tỏng nhà náng bo hơ
Pườn và xíp mè chạng má khăng nghến tải bo đay
Phải huổng khăng nặm thùm bo đay
Nghến tải lẹo áu cứn bo đay
Pò (...) đăm hau huôi pỉ nị xút nhói
50. Mói đổng mói đói xút mồng
Hưn mạy công mạy cà xút pải
Xút xía pỉ tấng tỏng nhà náng bo hơ mứng nừa lẹo
Pù chau hau tỉn cụm kiu hèo mứng mứa
Nở xải kiu, chớ đấc mọc òn
55. Chằng mói nặm lái lưởng lái đảnh kiu pạc
Khạc bo đay chờ hạ mứng hạt xải lốm
Hạt xải lốm lực ọc má bải
Hạt chở tải lực chái má cặm, pì chau ới!
Chớ nhắng không mứng ạp nặm dển
60. Mứng tải lống nghến lớ lẹo lực chái mứng ạp
nặm họn
Ạp nặm họn nặm lừa chằng đỉ
Xỉ xía cáy chằng kiêng chằng kìa
Vỉ ngá chạng lực má chải
Vỉ hảu quái chàng lục má xài
65. Xài bạt nừng tăng đỉ
Vỉ bạt xỏng chằng kiêng xỏng pái chằng kìa
Chằng áu xông/ xin phửn đỉ tằng phạc
Xưa phửn nhạo lạc đỉn
Xín xín pha khẳn đảo xỉ chanh
70. Hỏng tành dong ngám pộn hơ mù kính đảng mứng
lẹo
Khư mứng hùng lẳng mứa phạ
Hùng na mứa tàn Thẻn Ná mứng nớ!
Chớ mứng nhắng không tỉ công mướng cọ
Mứng đẩm phúc lộm nghến lớ lực chái tỉ công đuôn
75. Thuôn tấng ai nọng họ má chù hủa cốn
Khắp khắp lẹo ban mướng chằng thạc chóng pen
Quẹn quẹn chằng thạc chóng tổi
Chằng lắp chóng tì hong cảng
Áu cháo ọc hong quan
80. Ọc nón căm chóng lạn xỉ xàm
Pượt màn hăm mảy lẹp má bẳng
Xút có khuýt xì hủ má khăng
Đay hắm phai phửn lẹp lốp tếnh
Lực nhính xờ táng tơ
85. Lực pợ xờ táng nửa hơ mứng lẹo
Tơ xừa nửa phá, bính na hóng lẳng hơ mứng lẹo
Ban mướng chằng muôn pụi chủi pà
Chằng đay tè mạy kèn khăng tủ lái hơ mứng
Chúng tại khăng tủ hèo
90. Mạy kèn keo lắm cọm má còm ết phỉ hơ mứng
lẹo
Lực pợ mứng chằng nhắp tỉn nọi lống làng
Bạt nhàng quang pặp pè lống đảy
Quảy hẻn lống đảy lái han hàng
Bạt nhàng quang chỉnh tẹ lống xờ đỉn nuốn
95. Chằng côm na hau cỏn quái
Ngải tả hau cỏn cày
Mè lớ bo dặc lộm khanh hặc nỉ cải
Mè lớ bo dặc tải hặc pàn pỉn nỉ qua
Nhắng tò cày phu tôn lộc ộm chắp dù pải mứ
100. Chằng áu má phặt xờ nắm xảu hòng hơ ồng đăm hụ
khư xặt pòng nỉ cảy
Phặt nắm mè đảy khư quảy hẻn má pái hướn tành
lánh tành ngái hơ tàn đăm chau
Áu má phặt nắm con xau khư chù việc xau tấng
hại pù nhà hển nắm
Nặm dù tà tành ế đỉ
Phí dù hướn ế xúc
105. Chằng xờ phưởn nhổng má, xờ pá nhổng hau
Khau nặm má tò tả
Pá ngái má tò na
Phưởn khau má tì hủa bỏng
Mứng khăm chằng côm na kỉn nừng méo
110. Khẻo tả kỉn nừng hụng
Tấng kỉn tấng khăm tạu thù phắng pạc
Tấng kỉn khau lẹo lạc thù phắng xiểng
Ngái nị mèn ngái hơ tàn đăm chau
Khau cày tạo pò/ mè đăm hướn
115. Khư phí đắp nhá đay pàu
Chừ đay ho cắm càu chằng ngái lớ nớ!
Chù từa kỉn khau mằn nải, nhá nải
Kỉn ngái mằn họng, nhá họng
Mứng nhá côm na xờ pớ chằm hái
120. Nhá ngải tả xờ pớ pế hại, xỏng pái pế kẹt lớ
nớ!
Mứng chằng kỉn ngái nắm xảm từa tạ, ha từa bọc
tấng mới
Manh lớ pày đay chắm, mứng chắm
Quắm lớ pày đay cạp, mứng cạp
Kỉn xờ mốc xờ hủa
125. Kỉn xờ chở tấng có hơ ìm
Đay kỉn khau nhá và bo hển
Đay kỉn ngái nhá và bo hụ
Mứng pế đăm khư cào cắm pảng
Pế phỉ tấng xảng khư cào cắm cụm
130. Cú bọc kỉn khau nở cằm má xải
Nải kỉn ngái tè xải má cằm
Lằm tè ki má nị khanh tò hẩng nán
Kỉn bo mết khăm váng thù vạy
Kỉn bo đay ìm lẹo thim thù váng lống nớ!
135. Thù cà mứ váng khư
Mứng khăm chằng côm na xờ pá mạc
Ngoạc na xờ pá pú nớ!
Mứng khăm chàng côm na mứa lống tơ khư thùm xía
ải
Cái xía nhưa xỏng pái tấng nhèm
140. Mí việc ngái cú bọc mứng tau
Xong việc khau mộm lẹo cú bọc mứng mứa
Mứng khăm chằng côm na hau chúng quang nhá hái
nớ!
Ngải tả hau chúng lái nhá mom xỏng pái nhá cượt
Chàng pượt xía xút tò bở ba, a chúng tò kết hỏi
145. Hau nón đỉ pế nừng tố khiệt
Nón dệt nhạo pản nừng tố ngú
Bo xiểng cộn nhá lục
Bo xiểng púc nhá từn
Từn lạ chằm hái
150. Từn đải chằm mom xỏng pái chằm cượt
Mứng chàng chừ áu quắm, nắm áu thoi
Xỏng pái áu nghiền nớ!
Cú pày hụ cổn nắc lưa luống lì
Pày hụ noi thì nừng kết pả
155. Pày hụ cổn nắc cổn nả đang pé lá tằm nặm
Pày hụ noi quắm xặm chấp lề quắm cốn hơ cú nắm
nớ!
./.
CÚNG MỜI GÀ
* Phần dịch nghĩa: Cúng mời gà
Chủ vía ơi, ông được nằm trong quan tài hoa kín
Nằm trong quan tài tối kín bưng
Nằm trong quan tài bạc và vàng căng màn vây quanh
Ông ngủ được hai giấc ba giấc thì dậy nhé!
05. Dậy rồi thì hãy tỉnh ngủ
Ông hãy lật đi ba mươi lớp vải mịn phủ mắt ông nhé!
Ông hãy lật đi ba mươi lớp chăn hoa đắp lên che mặt
Lật đi tấm vải dệt thổ cẩm đắp trên thân
Thức dậy rồi ông đừng trở mình
10. Đừng lật úp kẻo mất vàng cám
Đừng lật ngửa kẻo mất tấm vàng lá, cùng với vàng vụn nhé!
Ông hãy bước chân xuống ván cầu thang
Rẽ bước xuống ván gỗ
Mới lật màn căng lên ngoắc móc
15. Lật màn căng ngoắc móc xanh bịt vàng
Móc bạc móc vàng ngoắc đưa lên
Rồi lật chân màn lên trên
Rồi dậy ngồi ghế lót nệm nhà con nơi ông thường ăn bữa trưa
Dậy ngồi ghế mây dây bạc dây vàng ông thường ăn cơm
20. Rồi hai tay đeo vòng bạc ngồi nghe
Hai khuỷu tay vòng bạc dồn trắng sáng
Tai đeo khuyên bạc khuyên vàng lấp lánh ánh đỏ
Tay chống cằm xin hãy lắng nghe
Rằng mọi năm đã qua ông hãy còn mạnh khỏe
25. Nhưng bước sang năm nay toàn rối những
chuyện lo
Đi rẫy rồi tự dưng gặp ốm sốt
Đi ruộng rồi tự dưng gặp cơn sốt nóng
Ngủ dậy, tự dưng lạnh khắp người
Con cháu thấy vậy không thể ngủ say
30. Thấy vậy không ngủ yên và ngủ ấm
Bà Một ở mường dưới con từng xin lại giúp
Ông Mo ở mường trên con trai từng rước về
Từng khép nép bên cửa nhà người ta xin lợn
Từng khép nép đến sàn nhà người ta xin rượu và gà
35. Một lên nhà, Mo xuống thang
Nuôi vịt cho giống vịt đi thay
Nuôi gà cho loài gà đi thế
Lợn chó đi lên Bôn[1]
thay chủ
Cơm gà lên mường trời thay cho các ma nhà
40. Nhưng mười cơm lên mường trời mất không
Hai mươi bữa trưa lên Bôn mất uổng
Cơm gà lên mường trời không khỏi chút nào, ông ơi!
Mo bưng bữa trưa lên trên Bôn không thấu chủ
Bưng cơm lên mường trời không thấu Then Na[2]
của ông nữa rồi!
45. Hết mất bắp chuối và lá, Bà Nàng[3]
không cho nữa
Họ nói mười voi thì che ngày chết không được
Phai to chắn nước lũ không được
Ngày đã chết, không cứu vãn được
Ông […] Đẳm vào suối năm nay là cuối nguồn
50. Trông rừng rậm rừng thưa hút tầm
Trèo cây bợ, cây sẹ hết ngọn
Hết hoa với lá chuối rừng, Bà Nàng không cho ông nữa rồi
Ông chủ tổ tiên vào chân cổng quấn xác ông về
Xế trưa quấn, khuya về sương mỏng
55. Thấy nước dãi vàng dãi đỏ quết mồm
Khạc không được đờm, ông đứt hơi thở
Đứt hơi thở, con cái đến ôm
Đứt dây thở rồi chết, con trai đến đỡ, ông ơi!
Khi còn sống ông tắm nước mát
60. Ngày ông chết xuống con trai ông tắm nước
nóng
Tắm nước nóng nước ấm mới rửa tốt
Kì cọ bụi ghét mới bóng mới sạch
Lược ngà voi con đem chải tóc
Lược sừng trâu mới đem chải đầu
65. Chải một lần mới đẹp
Chải hai lần mới mượt và trơn
Rồi lấy tấm quần/ váy đẹp chấm sàn
Tấm áo dài quét đất
Lấp loá tấm khăn thêu khoe sắc
70. Đồ mặc diện đẹp chỉnh tề cho thân thể ông
Để cho ông ngời phía sau về trời
Ngời trước mặt về với Then Na của ông
Khi ông còn sống đánh trống mường đấy
Ngày ông hết số ngã xuống, con trai ông đánh trống cụt
75. Tất cả anh em họ hàng đến đủ khắp đầu người
Chan chát dân bản mường đẽo "giường ván"[4]
Canh cách đẽo "giường đôi"[5]
Rồi lắp "giường" ở gian giữa
Đưa ông ra gian ngoài
80. Ra nằm "giường" đẹp nơi linh
thiêng
Lật màn hoa sợi mịn vây quanh
Màn Co Khuýt[6] bốn "tai"[7]
đến che
Được tấm vải mịn đem lại tấp bên trên
Của con gái đặt phía dưới
85. Của con dâu căng phía trên che cho ông
Dưới nệm, trên chăn, che mặt, lót lưng cho ông rồi
Dân bản mường mới luồn bụi chui rừng
Mới có gỗ Mạy Kẻn che cửa hoa cho ông
Quan tài che cửa rừng nghĩa địa
90. Gỗ cứng quý đẽo tròn để ru giấc ma của ông
rồi!
Con dâu ông mới bước chân xuống sàn
Một bước rộng nhịp nhàng xuống thang
Vung tay bước xuống thang chạm trổ bậc thưa
Sải bước rộng mới xuống tới đất gồ ghề
95. Rồi cúi mặt vào chuồng trâu
Ngửa mặt vào chuồng gà
Con nào không muốn ngã tự nó chạy qua
Con nào không muốn chết tự leo chạy đi
Còn lại con gà trống đầu đàn đậu vào bàn tay
100. Rồi đem quật vào cột bàn thờ cho Đẳm biết để
mà xịch chạy đi xa[8]
Quật vào cầu thang vung tay lên nhà dọn bữa tối bữa trưa cho Đẳm chủ
Quật với hòn đầu rau để mọi việc xấu việc hại ông bà tổ tiên cùng thấy
Nước ngoài bến làm sạch
Lửa ở nhà làm chín
105. Rồi bỏ vào mâm bưng lại, bỏ cỗ bưng vào
Cơm nước lại trước mắt
Mâm trưa lại trước mặt
Bưng mâm cơm lại chỗ nhà Bóng[9]
Ông hãy cúi mặt ăn như mèo
110. Căng đốm mắt ăn như diều hâu
Vừa ăn ông vừa chống đũa nghe lời
Vừa ăn cơm vừa kéo đũa nghe tiếng
Bữa cơm trưa này là dọn cho Đẳm chủ
Cơm gà cho bố/ mẹ Đẳm nhà
115. Để lửa tắt đừng có thổi
Nhớ lấy lời nhắn cũ mới ăn trưa nhé!
Mọi lần ăn cơm thường nhắc, đừng nhắc
Ăn trưa thường gọi, đừng gọi
Ông đừng cúi mặt về phía người nào kẻo bẽ bàng
120. Đừng ngước mắt về phía ai, kẻo có hại và ốm
đau!
Ông ăn trưa với ba lần gọi, năm lần cúng và mời
Miếng nào chưa được đụng hãy đụng
Miếng nào chưa được gắp hãy gắp
Ăn vào lòng vào "đầu"[10]
125. Ăn vào bụng vào cổ cho no
Được ăn cơm đừng bảo không thấy
Được ăn trưa đừng bảo không biết
Ông thành Đẳm để nói lời tổ tiên
Thành ma thành thần để nói lời phù hộ
130. Tôi mời ăn cơm từ tối đến trưa
Nhắc ăn cơm trưa từ trưa đến tối
Thêm lượt từ đó tới giờ đã thấy lâu
Ăn không hết hãy buông đũa cất
Ăn không được, no rồi ném đũa xuống nhé!
135. Đũa trên tay bỏ đó
Ông hãy cúi mặt về mâm cau
Ngoảnh mặt về mâm trầu nhé!
Ông hãy cúi mặt xuống phía dưới mà nhổ đi "hơi"[11]
Nhổ đi nước và nhả bã trầu
140. Có bữa cơm trưa tôi gọi ông lại
Xong việc cơm rồi tôi bảo ông về
Ông hãy cúi mặt vào quan tài rộng đừng hãi
Ngửa mặt vào quan tài chạm trổ đừng tủi đừng giận
Hãy lật màn bằng lá đa, nắp hòm bằng nắp ốc
145. Vào nằm yên như con nhái
Nằm duỗi dài như là con rắn
Không nghe vực đừng dậy
Không nghe thức đừng tỉnh
Thức dậy bị bẽ bàng
150. Thức không thì sẽ tủi và giận dỗi
Ông hãy nhớ lấy lời, nắm lấy câu
Và cùng với mối đầu dây tục lệ nhé!
Tôi chưa biết nói nặng như đập Lỉ[12]
Chưa biết nói dày như vảy cá
155. Chưa biết nói nặng ken dày như tơ tằm dệt nước
Chưa biết nói hết nhẽ, xin chấp lời người[13]
cho tôi với nhé!
./.
[1] Bôn:
mường trời, mường của Then Bôn.
[2] Then Na:
cũng là Ngọc Hoàng.
[3] Bà nàng:
Bà nữ thần trông coi chăm sóc những nơi chốn liên quan đến linh hồn.
[4] Giường
ván: Ý nói quan tài bằng gỗ ván.
[6] Co
Khuýt: màn nhuộm chàm đen, phía trên có một dải hoa văn trang trí đính quanh
màn, gọi là "Co". Co Khuýt là chỉ dải hoa văn đó được thêu dệt và
thùa khuyết.
[7] Tai màn:
Dải treo khâu vào bốn góc đỉnh màn.
[8] Đẳm xịch chạy đi xa: Người Thái chỉ thờ một đời người
trong gian thờ; con thờ cha, khi cha chết thì ông phải rời bàn thờ lên với tổ
tiên vĩnh viễn.
[9] Nhà Bóng: nhà làm tượng trưng cho ma khi
chưa mang đi chôn cất.
[11] Khí
thối trong thi thể.
[12] Lỉ: Một
loại đó đặt trên đường mở của cái "chặng" (đập ngăn) để cá lọt xuống
chui vào và không đi ngược ra được
[13] Người:
mang ý nhấn mạnh để phân biệt người còn sống với người đã chết.
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét