SINH RA TRÂU
* Phần phiên âm:
Ẳm ọc quái
Pển
tố tôn quái kè, mè quái luổng
Tè
đở tiện tè láng pảng còn
Tòn
nừng nặn tè mừa láng hẩng
Mắn
cò dù mướng bổn xủng ca
05. Dù mướng phạ mướng mọc xủng bảng
Dù
mướng bổn bo ca
Dù
mướng phạ bo bản
Dù
mướng bổn bò quèn tủng
Dù
mướng phạ bo piếng chở
10. Quái ọc kỉn nha Tồng Cắp, Ná Ló
Ọc
kỉn nha Tồng Cỏ bổn nửa, Ná Lái
Kỉn
nha cắt bo pó pạc
Kỉn
nha vạc mướng phạ bo pó pủm
Cốn
bổn nửa cò phén pạc chá
15. Cốn mướng phạ cò phén pạc chệp
Nhằm
hày táy bổn nửa xàu đà
Pảy
nhằm ca xàu mảng
Nhỉn
tộc quái pảy quà ban
Nhỉn
chạn quái chằng pảy quà mướng
20. Pảy họt hỉn pà pộc bổn nửa mồng ban
Lạn
pà pược mồng mướng
Mồng
hển nặm mướng tơ chở kỉn
Mồng
hển đỉn mướng piếng phờ dù
Hủa
cằm quái chằng hau háu phạ
25. Na cày quái chằng hau háu Thẻn
Thẻn
hển Thẻn chằng và
Phạ
hển phạ chằng thảm
Bo
chờ hển Thẻn kỉn ké má hạu
Bo
chờ hển Thẻn kỉn lau má ngắn đở lế
30. Quái cò côm na lạy Thẻn thau lải hối
Bo
đở tiện bo đới
Bo
chờ hển Thẻn kỉn ké má hạu
Bo
chờ hển Thẻn kỉn lau má ngắn
Khoi
pảy lin hỉn pà pộc mồng ban
35. Lạn pà pược mồng mướng
Mồng
hển nặm mướng tơ chở kỉn
Mồng
hển đỉn mướng piếng phờ dù
Hủa
cằm khoi chằng má háu
Hùng
xở chạu khoi chằng má háu
40. Thẻn hụ Thẻn chằng và
Phạ
hụ phạ chằng hản
Mứng
cò dạc lống mướng lùm lặc liếng ó?
Dạc
lống mướng piếng tồng cảng ton en ó?
Thẻn
chằng chị táng hơ quái ọc
45. Chị xọc hơ quái lống
Quái
lống dù hủa tồng mướng tơ khau vả
Lống
dù hủa ná mướng tơ khau mừn
Quái
cò pảy kỉn nha pà cùm lẳng ná
Pảy
kỉn nha pà xả lẳng ban
50. Tau lống mướng lùm bo đay dù dển
Lống
mướng piếng bo đay dù pẹt
Xửa
luổng ton cảng pà kỉn quái
Xửa
lái ton táng kỉn chịn
Đỉn
mướng tơ lải xửa chuồng
55. Chù qué huôi đổng cọm lải tò mả náy
Xắp
kỉn quảng kỉn phán bo hợt
Kỉn
lượt xắt xình bo húa
Hạp
tì đở cò nghỉn cổ
Xục
hủa tì đở cò nghỉn dan
60. Quái chằng cứn mứa bổn tếnh háu phạ
Na
cày làu hau háu Thẻn
Thẻn
hển tào na má tặc
Thẻn
hển ngoặc na má tuộng
Quái
lề lống lùm lặc liếng bo lã
65. Quái lề lống piếng đỏm cù bo lã
Tả
ngắc hủa quái hản xu
Chụ
na mạc quái hản Thẻn
Khoi
cò xỏ nắm Thẻn lống piếng lờ tau
Xỏ
Thẻn thau lống lùm lờ pảy
70. Hạc và đỉn mướng piếng xửa lái xắp ha
Mả
náy xắp kỉn
Nghỉn
cổ lải quái cứn háu phạ
Nghỉn
dan lải khoi cứn háu Thẻn
Xỏ
nắm Thẻn lống piếng hơ quái mí chau
75. Tau lống lùm xỏ dù đỏm cốn
Dết
tôn quái mướng tơ đay dù dển
Dết
quái mướng piếng đay dù dửn thẩng thau
Thẻn
hụ chằng và
Phạ
hụ chằng thải
80. Lống mướng lùm quái dạc mí pửng
Lống
mướng piếng quái dạc hơ mí chau
Cốn
mướng tơ xàu chàng ào
Dết
dao xàu hụ tành lải nhóng
Dết
hướn áu mạy cảng đổng đỏi tau
85. Mạy luổng áu mứng pảy lạc
Mạy
nhạc áu mứng pảy khển
Hừ
và khuộp pỉ mí mừa
Khuộp
mừa mí nhám
Phổn
tốc xàu chốm hày ca
90. Phạ họng chốm hày ná múa
Cành
nọi mứng hả xu pống
Có
cổm mứng hả xu ạch đay bo?
Hừ
và chau mứng lộm xía ngái
Mình
chau tải ha mứng dết pừa
95. Mứng nhần đay bo?
Quái
nhần đay chằng hản phạ
Quái
cò nhần đay chằng má hản Thẻn
Mèn
mèn lẹo xỏng hành quám mí
Cành
nọi khoi xỏ xu pống
100. Có cổm khoi xỏ xu ạch
Bạch
ạch hơ chau kỉn hánh
Kính
khảnh xỏ phửa thảy
Hơ
táy piếng hày ná kỉn khau
Chau
khoi lộm xỏ áu chịn dết ngái
105. Mình chau tải xỏ hơ ha dết pừa
Hản
Thẻn, Thẻn chằng và
Hản
phạ, phạ chằng nẻ
Thẻn
chằng nẻ táng hơ quái ọc
Bọc
nộc chọc phạ pá lống
110. Quái chằng lống táng pú Thảnh Cạt
Lống
táng lạt Thảnh Nửa
Lống
táng quái hảu hắc hủ bảng
Lống
táng ngúa tào hủa lống piếng
Pển
ngúa tôn xại
115. Lống táng quái tào hảng lống piếng
Pển
quái hảu pe
Lống
táng be tào xang lống piếng
Pển
be hảu bít hảu lắng
Lống
táng pú nhùm pú nhuôi
120. Huôi nặm nọi xủng tằm bốm piếng
Lống
táng quảng kỉn nha
Kiểng
ngấn kiểng cắm lống lùm
Tốc
xờ mướng Thảnh Cạt tì bảng
Cảng
Mướng Ạch, Mướng Quái láng đải tì càu
125. Tau họt Mướng Mùn càu chiềm láng
Cảng
Mướng Mải tè mừa láng đải
Tốc
táng nị quái nghỉn quèn
Èn
táng nị quái nghỉn khới
Nha
cắt kỉn lẹo pó pạc
130. Nha vạc kỉn lẹo pó pủm
Mí
chau pủa quái lẹo kiêng
Mí
chau liệng quái cổm
Bo
mí dao chau dết hơ chướn
Bo
mí hướn chau dết hướn hơ dù
135. Tiềng cứn bo nhắng dan xửa ha
Na
cày bo nhắng dan xửa kỉn
Pển
quái đỉ quái ngám đỏm chau
Khuộp
pỉ mí mừa
Khuộp
từa mí nhám
140. Phổn tốc lống piếng
Táy
piếng chốm hày ná ca
Phạ
họng tốc lống lùm
Táy
lùm chốm hày ná múa
Quái
cò chốm phửa thảy
145. Hơ chau hày ná kỉn khau
Mình
chau lộm quái luổng dết ngái
Chau
quái tải ha quái dết chịn
Quái
cò tải pển đỉ
Chau
chuốn mứa phạ
150. Tải hau háu đỏm chau mứa bổn đè nớ
Mỏ
tày ẳm ệt
Hơ
quái hụ chắc táng ọc
Mỏ
má tày ẳm ọc
Hơ
quái hụ xọc táng lống
155. Chừ áu vạy nớ mốc khặc khạy
Chừ
áu vạy xẻn khuộp nhá lứm đè nớ!
./.
SINH RA TRÂU
* Phần dịch nghĩa: Sinh
ra trâu
Nên
trâu đầu đàn khỏe, trâu to
Từ
đời nào, từ xưa đời trước
Có
một thuở là từ xa xăm
Nó
thì ở mường Bôn cao vút
05. Ở mường trời mường sương cao xanh
Ở
mường Bôn nó không khỏe
Ở
mường trời không lớn
Ở
mường Bôn bảo không quen thung
Ở
mường trời không vừa lòng
10. Trâu ra ăn cỏ ở đồng Tồng Cắp- Na Lò[1]
Ra
ăn cỏ mường Bôn trên ở Tồng Co- Na Lai[2]
Gặm
cỏ ăn không đầy miệng
Gặm
cỏ may mường trời không đầy bụng
Người
mường Bôn nhiều lời cạnh khóe
15. Người mường trời nhiều lời nhiếc đau
Đi
giẫm vào nương bị người mường Bôn chửi
Giẫm
vào luống mạ bị họ mắng
Nghe
buồn, trâu đi dạo bản
Nghe
lười nhác, trâu đi dạo mường
20. Đến bãi đá lổm ngổm ở mường Bôn nhòm bản
Đến
bãi đá lổn nhổn nhòm mường
Nhìn
thấy nước mường dưới muốn uống
Nhìn
thấy đất mường bằng muốn ở
Chập
tối trâu vào hầu trời
25. Tảng sáng trâu vào hầu Then
Then
thấy, Then mới nói
Trời
thấy, trời mới hỏi
Thấy
Then uống rượu cần đến ngó
Thấy
Then uống rượu đến chúc à?
30. Trâu mới cúi lạy Then nhiều lần
Không
đúng đâu, không phải
Không
phải thấy Then uống rượu cần đến ngó
Không
phải thấy Then uống rượu đến chúc
Tôi
đi đến bãi đá lổm ngổm nhòm bản
35. Đến bãi đá lổn nhổn nhòm mường
Nhìn
thấy nước mường dưới muốn uống
Nhìn
thấy đất mường bằng muốn ở
Chập
tối tôi mới vào hầu trời
Tảng
sáng tôi cũng đến hầu
40. Then biết, Then mới nói
Trời
biết, trời mới hỏi
Bây
muốn xuống mường thấp xa xăm à?
Muốn
xuống mường bằng chung chiêng khoảng giữa à?
Then
mới chỉ đường cho trâu ra
45. Chỉ lối cho trâu xuống
Trâu
xuống ở đầu cánh đồng vựa lúa mường dưới
Xuống
ở đầu thửa ruộng vựa nếp mường dưới
Trâu
mới đi ăn cỏ ở rừng cây Củm ven ruộng
Đi
ăn cỏ ở rừng cây dướng sau bản
50. Xuống mường thấp mà không được thảnh thơi
Xuống
mường bằng mà không được ngơi nghỉ
Có
hổ lớn chặn đường rừng ăn thịt
Hổ
vằn chặn đường đuổi bắt
Đất
mường dưới có lắm hổ vồ
55. Mọi nhánh suối khoảnh rừng đều có chó sói
Đuổi
bắt hươu bắt nai không ngớt
Ăn
thịt mọi con vật trong rừng không ngơi
Nằm
rạp chỗ nào cũng sợ
Rúc
đầu trốn vào đâu cũng hãi
60. Trâu mới quay về mường Bôn trên cao hầu trời
Tảng
sáng trâu lại vào hầu Then
Then
thấy, ngoảnh mặt lại hỏi
Then
thấy, quay mặt lại nói
Trâu
đã xuống mường thấp xa xăm chưa?
65. Trâu đã xuống mường bằng theo bạn chưa?
Gật
gật đầu trâu dạ
Khuôn
mặt đẹp trâu thưa Then
Tôi
đã xin với Then xuống mường bằng, đã đi
Xin
Then xuống mường thấp, đã xuống
70. Vậy nhưng đất mường bằng có hổ vằn đuổi bắt
Có
chó sói đuổi ăn
Nghe
sợ nhiều, trâu quay về hầu trời
Nghe
sợ nhiều, tôi quay về hầu Then
Xin
với Then xuống mường bằng cho trâu có chủ
75. Xuống mường thấp xin được ở với người
Làm
trâu mường dưới được ở mát
Làm
trâu mường bằng được ở lâu sống già
Then
biết mới nói
Trời
biết mới bảo
80. Xuống mường thấp trâu muốn có bầy
Xuống
mường bằng trâu muốn có chủ ư?
Người
mường dưới hay liệu chuyện
Làm
nhà họ hay lo nhiều bề
Làm
nhà thì họ lấy cây trong rừng về
85. Cây to thì lấy bây đi kéo
Cây
bị mắc thì lấy bây đi giật
Rồi
đến hàng năm thì có ngày
Đến
ngày thì có vụ
Thấy
mưa rơi họ mừng làm mạ
90. Sấm động mừng làm mùa
Cẳng
nhỏ bây sẽ phải lội bùn
Cổ
tròn bây sẽ phải mang ách, được không?
Rồi
thì chủ của bây ngã xuống mất bữa trưa
Chủ
chết thì giết bây làm thịt
95. Bây có nhận không?
Trâu
nhận được mới thưa trời
Trâu
có nhận được thì mới thưa Then
Phải,
phải rồi cùng là phải đấy
Cẳng
nhỏ tôi xin lội bùn
100. Cổ tròn tôi xin mang ách
Mang
ách để trả công chủ
Thân
khỏe xin kéo cày bừa
Cho
người mường bằng làm ruộng có lúa ăn
Chủ
tôi ngã xin lấy thịt làm bữa trưa
105. Chủ chết xin được xẻ thịt làm bữa
Nhận
với Then, Then nói
Nhận
với trời, trời bảo
Trời
mới chỉ đường cho trâu ra
Bảo
chim sẻ mường trời dẫn xuống
110. Trâu mới xuống đường núi Thanh Cát
Xuống
đường mòn Thanh Nưa
Xuống
đường trâu sừng gãy tai mỏng
Xuống
đường bò quay đầu xuống mường bằng
Thành
con đầu đàn
115. Xuống đường trâu quay đuôi xuống mường bằng
Thành
trâu sừng cụp xuống
Xuống
đường dê quay sườn xuống mường bằng
Thành
dê sừng vặn xoắn vào lưng
Xuống
đường núi lên xuống trập trùng
120. Suối sâu, khe cạn, bãi ven bằng phẳng
Xuống
đường hươu ăn cỏ
Chim
mỏ vàng mỏ bạc xuống mường thấp
Xuống
đến mường Thanh Cát thanh thoát
Giữa
Mường Ách[3],
Mường Quài[4]
nơi chốn cũ
125. Đi đến Mường Mùn[5]
thuở xưa
Đến
giữa Mường Mai[6] từ
thuở trước
Xuống
đường này trâu thấy thông
Đi
lại đường này trâu thấy thạo
Cỏ
Trâu[7]
ăn thấy no miệng
130. Cỏ may ăn thấy no bụng
Có
chủ chăm bẵm nên trâu mượt
Có
chủ chăm lo nên trâu béo tròn
Không
có chỗ chui thì chủ làm chỗ cho chui
Không
có chuồng thì chủ làm chuồng cho ở
135. Nửa đêm không còn lo hổ giết
Tảng
sáng không lo bị hổ ăn
Thành
trâu béo trâu đẹp của chủ
Gặp
năm thì có ngày
Gặp
lúc thì có mùa
140. Mưa rơi xuống mường bằng
Người
mường bằng vui làm mạ
Sấm
động xuống mường thấp
Người
mường thấp vui làm mùa
Trâu
cũng vui kéo cày kéo bừa
145. Cho chủ làm lúa lấy cơm ăn
Chủ
ngã thì lấy thịt làm bữa trưa
Chủ
chết thì xẻ thịt trâu làm bữa
Trâu
chết nên vía đẹp
Chủ
đưa vía về trời
150. Chết vào hầu vía chủ cùng về trời nhé!
Mo
kể Ẳm Ệt
Cho
trâu biết được đường ra
Mo
đến kể Ẳm Ọc
Cho
trâu biết nẻo xuống trần
155. Ghi nhớ trong lòng đinh ninh
Nhớ
lấy vạn thuở không quên đấy nhé!
./.
[1] Tồng Cắp- Na Lò: các cánh đồng tưởng tượng trên mường
trời.
[2] Tồng Co- Na Lai: các cánh đồng tưởng tượng trên mường
trời.
[3] Mường Ách: thuộc tỉnh Sơn La.
[4] Mường Quài: thuộc tỉnh Điện Biên.
[5] Mường Mùn: thuộc tỉnh Hòa Bình.
[6] Mường Mai: là Mai Châu, Hòa Bình ngày nay.
[7] Cỏ Trâu: cỏ mần trầu.
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét