Mời rượu ~ Tri thức Truyền thống dt Thái Nghệ An

KHÓC MỜI RƯỢU

(Sầm Văn Bình phiên âm, dịch ra tiếng Việt)

* Phần phiên âm: Hay lau

Chù chông mứng tành mí khắp

Nặp nhóng tành hơ mứng mí cù

Mứng dù dao đay lải bưởn

Dù hướn đay lải mự

05. Dù dao đay lải cằm nguốn ngảu

Cắm kỉn lửa kỉn mèn vạy

Lửa hay mèn xồng mứng mứa

Nhắng mí thoi nừng thoi hẻ

Ké nừng ké nàng

10. Chằng mí ké hảy huổng nằng đam

Lau hảy chum hảy kiệu xồng bào nhổng khúa

Nhắng mí lau cuổng hướn nhổng ọc

Lau khọc xuôm lực tàn nhổng má

Khảy xía pỉ xía tỏng đằng nhú khảu ngăn

15. Mạy xàn đăn hằm pựn áu bùa má pắc

Tắc nặm hưn có hảy lịt liềng

Nặm tiền hưn piếng pạc hảy khánh

Mí tấng mo tóng đảnh tăng tùng

Hảy ké tăng hủa hòng lực chái ai

20. Hảy táng tại ké lực nhính xảo

Nặm lau còng xờ nắm lẻ

Còng ké xờ nắm thuôi

Khôn mứng kỉn lau mứng mèn xía hình nải

Pái xỏng kỉn ké mứng mèn xía hình họng

25. Mứng khăm ọc cảng chiếng họng ân

Ọc na ban họng bào cuổng Bổn

Họng bào nọi tau lống lùm chủng quái

Xảo đải lống mướng piếng pê chường

Mơi bào la xảo nọi lống lùm ton hỏng

30. Khạch cuổng Bổn tốc cảng hống má huồm hảy lau

Chau khạch phạ tau cảng quan khư huồm hảy ké

Ké hảy huổng xồng tàn đăm chau

Lau hảy kiệu xồng tàn pế phỉ

Khạch đăm Bổn vỉ hủa tốc cảng chiếng dù mí phẹp

35. Khạch đăm chau tau cảng quan hơ dù mí thẳn

Bào hám xảo hám má cảng hống hơ dù mí mon

Ton pòng hơ xỏng ơi xỏng ai khạch phạ hặc dù mí táng

Nhá hơ tong táy lùm kẹt kính

Nhá hơ pán táy piếng kẹt tọng

40. Tau nằng phục pủ lạt

Tau nằng xạt pủ liến

Tau nằng chiến pủ tha

Tau nằng cha kẻm chiện nắm mù hảy ké

Họng tấng đăm na tàng kỉn pảng

45. Đăm cảng hướn kỉn khau

Tau nằng phục pủ lạt

Tau nằng xạt pủ liến

Má nằng chiến pủ tha

Tau nằng cha kẻm chiện nắm mù hảy ké

50. Khư đăm chau hướn pá khạch cuổng Bổn má vè hảy lau

Đăm chau pá khạch đăm hủa chạ má vè hảy ké

Mới tấng na đan mí tôn chuổng

Cuổng hướn mí ổng tấng quản nùng pắn kỉn dong

Chau hủa xương mạt phạ mang đạp kỉn ké

55. Tau nằng phục pủ lạt

Tau nằng xạt pủ liến

Má nằng chiến pủ tha

Tau nằng cha kẻm chiện nắm mù hảy ké

Mứng kỉn lau nắm thuôi lái ngộc keo phiến

60. Kỉn ké nắm lẻ lái tiến bở nhọi

Kỉn nắm chen cọp coi lái xọng còng ọc xỏng thẳn

Nặm lau hanh xỏng nọng còng xờ

Nặm lau hờ còng thẻm

Chẻn chẻn nặm bưởi ngấn bưởi cắm còng thẻm tắc hưn

65. Mới đăm hướn pá khạch cuổng hướn má vè hảy lau

Đăm chau pá khạch làm chau má vè hảy ké

Pớ cờ má nằng hau hảy

Má páy hau bùa

Pớ cờ nhỏ xọc hưn hơ quẻn

70. Nhỏ hẻn hưn mứa nửa hăng lau

Đụp xía nặm mánh pù

Phù xía nặm mánh dáy

Nặm pìn vặc pìn váy mứa tơ

Lau mí khổm mí vản chằng chẹp

75. Lau mí panh mí kẹp khổm núa vản núa

Lau chẹp pày mí pớ chái

Ké khổm lải pày mí pớ mịn

Lục má mịn đủ xà

Là đủ khổm đủ vản

80. Kỉn hơ nặm lau tốc

Kỉn hơ bốc lau hanh

Nặm lau hanh tắc xờ

Nặm lau hờ tắc thẻm

Kỉn ké nừng phải cạn

85. Can lau nừng phải hống

Kỉn hơ na đảnh nừng hỏn cày

Na mày mọm khứ nừng xảo hám

Đăm chau kỉn lau kỉn nắm lẻ

Kỉn ké kỉn nắm thuôi nắm chen

90. Pớ cờ kỉn hơ nặm lau cài mứa hủa

Kỉn hơ nặm lau púa mứa cau

Nặm lau cài mứa hủa nhá cào cắm ba

Nặm lau cài mứa na nhá cào cắm bưởi

Kỉn hơ na đảnh nừng hỏn cày

95. Na mày mọm khứ mè xảo hám

Đăm chau kỉn lau nắm thuôi nắm lẻ

Kỉn ké nắm chen nắm chòng

Nặm lau cài mứa hủa nhá cào cắm ba

Nặm lau cài mứa na nhá cào cắm bưởi

100. Nặm lau cài mứa hủa khư cào cắm cáng

Nặm lau cài mứa cáng khư cào cắm cụm

Cụm áu lực cuổng chán

Cụm áu lản cuổng xuôm cuổng tàng

Phủa tấng mía, lực nhính lực chái khư pẳn cá thau

105. Nau tè nọi thau kè nắm cẳn

Xút tấng phá nhá nhại

Nhá đay liềng lại xía pò phủa vẳn

Nhá đay liềng lại xía mè mía vẳn

Tức nặm hơ pó buộc

110. Tức muộc hơ pó hủa

Ế múa hơ đay khau

Lực nọi mứng cu hỏng làng hơ chướn

Cu hỏng hướn hơ hưn

Liệng pết hơ tỉm lộc mạy phày

115. Liệng cày hơ tỉm lộc máy xáng

Liệng mủ hơ tỉm háng mạy què

Chù mè bi néo mọn phắn lọc hơ pển

Khển xình dao hỏng hướn hơ hưn

Liệng ngúa hơ tỉm pại xái

120. Liệng quái hơ tỉm pại tà

Ẳn bo đỉ bo ngám nhá pọ

Ẳn kho ẳn nhạc nhá tấng

Cắm lộm hơ mứng bải

Cắm tải hơ mứng khằm

125. Cuổng chiếng hơ dù an

Cuổng ban hơ dù thình kỉn yển

Pì nọng hơ nhá chệt nặm mục má hả

Lúng tả hơ nhá chệt nặm tả má xờ

Pớ cờ đay lặp cau dù đỉ

130. Vỉ hủa dù pọm

Khư đay um mứng mứa chúng

Chủng mứng mứa hèo

Mạy kèn keo lắm cọm mứa xù đỉn nuốn

Mới đăm hướn tấng khạch cuổng Bổn má lằm kỉn lau

135. Phại cau kiêng má lằm kỉn ké

Bùa lớ pày đay chắm má tành đỉ chắm

Lắm lớ pày đay đụp má tành đỉ đụp

Mứng lằm lau nắm lẻ

Lằm ké lằm nắm chen

140. Kỉn hơ nặm lau tốc

Kỉn hơ bốc lau hanh

Nặm lau hanh còng xờ

Nặm lau hờ còng thẻm

Kỉn hơ nặm lau tốc xờ phạc

145. Kỉn hơ nặm lau hạc xờ đỉn

Lau nị tứ hạt xở

Ké nị tứ hạt xong

Còng việc lau hảy kiệu tứ hạt xỉn piếng

Phí đắp khư xẻn tảu nhá pàu

150. Nhá đay pin cắm càu tói ké

Lằm ké hơ lực nhính lực chái dù thau

Lằm lau hơ lực nọi dù thình khứ nừng nhám đải

Lau nị chựt pế nặm lái

Cải pế nặm le

155. Thim phả hướn bo pẹt

Òi xam òi xẹt bo má

Đủ hả khổm hả vản bo đay

Đăm hướn pá khạch Bổn phịt bùa hưn mí táng

Váng bùa hưn mí thoi

160. Đăm hướn cải mướng nhắp mứa cảng

Nhàng mứa hơ mứa hòng

Mứa côm na dù xỉ lắp

Lắp tả dù xỉ xùm

Mí cắm kỉn còi hiệc

165. Mí việc còi hả

Khạch đăm Bổn

Cốn mướng phạ

Bào đăm hủa chạ lống lùm nhổng khúa

Mộm việc ké nhá tào tỉn tau

170. Mộm việc lau nhá hềnh mứa Bổn

Xủ phịt mứa dù pái lày

Phày mứa dù pái lẳng

Ọc tăng thiểng tụp nọc

Biêng ọc tăng thiểng tỏng nọc ban

175. Hau cài hạn khư chuồn áu khúa

Côm na phắng đủ pạc

Ngoạc na phắng đủ xiểng

Phắng pạc cào lục má tắm

Phắng xiểng cắm chằng noi

180. Hau kề thoi cắm xặm tày mù pỉ bưởn

Bo tày ẳm ắc khăm bo hụ mự nghến mứng ọc

Bo tày ẳm ọc khăm bo hụ mự mứng lống

Chiện tò mảy bống kiu xỏng pái côm ọc

Pò ọc mè ọc xang kính cọm phủa bào mía xảo

185. Lửa dù đỉ lưa pả pộc dù tà

Dù lạ lưa pả và dù phải

Dù đỉ lưa quái hám dù lành

Dù hành lưa hỏi hạnh dù ná

Hỏi dù ná nhắng mí nặm tum

190. Xỏng nọng um phá pàu nón đải

Bo mí mả mí méo cổ nủ cắt hục

Bo mí nau lực nọi

Bo mí pớ xựp néo hướn

Lửa mí hỏng đỉ tốc cừa Thẻn xỏ đay

195. Khau hò hưn hướn phạ xỏ lực nhính chái

Mình chau pò chựa lửa mứa pặp hỏ công hướn pò xỏ hỏng

Láng vẳn òn Quáng lửa mứa pặp hỏ cỏng hướn Bổn xỏ hằng

Xỏ tè vẳn ngấn vẳn cắm lảy lằng má hau

Xỏ tè vẳn khau vẳn phai vẳn đai vẳn mọn vẳn lực nhính chái

200. Xỏ cắm cộc lống xờ tày

Cắm vày lống xờ hẻn

Vẻn cắm lống xờ mứ nịu coi

Nau lực nọi lống chuồn néo hướn

Ngấn tỉm hơ tỉm hòng chàng pẳn

205. Chuộp nừng lướng vắn tan cắm ngám má và

Nọng chau òn Quáng cổng và ngải tả tốc cừa Thẻn xẻo tượng

Dong khường hưn hướn phạ xẻo khạch lướng cắm

Chù cắm tộc cắm xứa xỏng khửa tứ áu tau

Chù ăn xau ẳn hại lửa chuồn áu lống

210. Phủa bo hản mía náng hản tau

Nau bo ợ phủa mình hản áu

Cổng Thẻn pổng hơ mí quái hảu a

Phạ tành hơ táy lùm đủ lản

Cổng và lướng hản pá lán hau mứa cuổng nhọi nhọi

215. Hau kề thoi cáu phạ xỏ lực tứ hướn

Ngấn tỉm hủ tỉm tả Thẻn Ná phạ mướng chuồn hơ

Lực tỉm hơ tỉm hòng chàng pẳn

Tơ làng pẳn tè vẳn quái

Pái hướn pẳn tè vẳn khau

220. Vẳn ngấn lống xờ tày đẳm

Vẳn cắm lống xờ tày xiu

Vẳn mo hủ kiu mướng phạ lống vày tỉn chóng

Pẳn tè xao cỏng xải tóng

Lống mướng đỉn mướng piếng tỉ muồn hướn xáo hong

225. Pẳn vẳn khau vẳn phai vẳn đai vẳn mọn xẻo lực nhính chái

Pẳn tè mo hốc tau lống lùm chè chám

Mo xảm lống mướng piếng chè hom

Mo tòm nọi khư xuồi tỉn mứ

Lướng hản má hiều hủa lạy chau

230. Lạy chau tàn Thẻn huổng

Lực phỉ hay cuổng đổng nhá xèo

Lực phỉ hay cuổng hèo nhá pẳn

Lực khẳn hay hướn Bổn bành mắn pẳn tau

Pá cắm tăng tếnh hủa xỉ ngàu

235. Bau chằng căm pái phạ chằng lò cốn lống

Hơ òn Quáng tau lống lùm tả vảng

Hơ láng vẳn lản xảo lống mướng piếng tả bai

Lướng hản pá láng vẳn òn Quáng hau cuổng hướn lạy chau

Lực nhính tau lống lùm khăm chìa đả lải

240. Lản chái lống mướng piếng khăm chìa đả noi

Mình cau tau xẻo tượng khăm chìa đả ón

Nọng chau khăm cượt lống mướng lùm tả vảng

Cượt cốn lống mướng cảng tả bai

Cượt lẳng ai còn nọng lống dù mướng piếng

245. Ý khôn

Pò pục mạy lống mướng la mướng lùm

Nhắng dược dù chẳm Bổn

Ế cốn lống mướng đỉn mướng piếng

Dược dù nhún thửng thau

250. Tau lùm phạ nhắng dược dù hẩng pỉ

./.

KHÓC MỜI RƯỢU

* Phần dịch nghĩa: Mời rượu

Mọi thứ nay đã dọn ra đủ

Mọi đồ đã dọn ra hết dâng ông

Ông ở nhà đã được nhiều tháng

Ở nhà cửa đã nhiều ngày

05. Ở nhà cửa nhiều buổi chiều buồn bã

Điều ăn con cháu đã từng ăn thừa lại

Đã khóc nhiều để tiễn ông về

Còn có chuỗi như chân chài

Có mắt như lưới săn

10. Nên mới có chum rượu to ngồi đám[1]

Có chum rượu khiêng rượu kiệu[2] để cúng đám vía hầu ma

Có rượu cần trong nhà bê ra

Rượu cần ở chân vách nhà con bưng đến

Mở đi lá chuối cùng trấu và rơm bịt miệng

15. Que gỗ cứng đem thông vào trấu làm lỗ cắm cần

Múc nước đến đổ vào cổ chum róc rách

Nước đầy ngang miệng chum sóng sánh

Có nồi đồng đựng nước làm Tủng[3]

Chum rượu đặt bên góc thờ là chum của con trai lớn

20. Chum đặt cạnh cửa dưới là chum rượu của con gái

Mút rượu trong cần cho chảy ra đĩa

Mút rượu cho ra bát

Nhưng ông uống rượu cần thì chớ vội mời ai

Ông sắp uống rượu cần thì khoan hãy gọi

25. Hồn ông hãy ra giữa chiềng gọi lớn

Ra đầu sàn gọi trai hầu trên Bôn[4]

Gọi trai hầu trẻ xuống để họ dắt trâu

Gọi gái hầu tơ xuống mường bằng[5] gùi của cải

Mời gái hầu, trai hầu xuống mường trũng[6] đón của về trời

30. Khách mường Bôn vào giữa nhà cùng uống rượu

Khách là người trời nay vào nhà uống chung

Chum rượu lớn để tiễn đưa ông

Chum rượu kiệu[7] để tiễn ông thành ma

Khách ở mường Bôn chải tóc mượt vào ngồi có phép tắc

35. Khách của ông vào trong nhà thì ngồi có lối lề

Gái trai choai đến bên chum rượu ngồi theo hàng

Nhường lối cho hai hầu trẻ trên trời vừa xuống

Đừng để họ đụng phải làm người trần đau mình

Đừng để họ chạm phải làm người trần đau bụng

40. Đến ngồi chiếu trải sát

Đến ngồi chiếu Xát trải liền

Đến ngồi chiếu Chiên trải sẵn

Ngồi nói chuyện trò quanh chum rượu cần

Gọi cả ông Đẳm ở trước cửa ăn lễ

45. Ông Đẳm ở giữa nhà ăn cơm

Đến ngồi chiếu trải sát

Đến ngồi chiếu Xát trải liền

Đến ngồi chiếu Chiên trải sẵn

Ngồi nói chuyện trò quanh chum rượu cần

50. Để chủ nhà dẫn khách mường Bôn về quanh chum rượu

Đẳm chủ sẽ dẫn khách của Đẳm Hua Chạ[8] về quanh rượu cần

Mời phía trước sân có lùm cây Chuông[9]

Mời trong nhà có các ông quan áo quần chải chuốt

Ông chủ lớn mường trời mang gươm uống rượu

55. Đến ngồi chiếu trải sát

Đến ngồi chiếu Xát trải liền

Đến ngồi chiếu Chiên trải sẵn

Ngồi nói chuyện trò quanh chum rượu cần

Ông uống rượu đựng trong bát thanh viền hoa quý

60. Uống rượu đựng trong đĩa hoa văn đốm tròn

Uống rượu trong chén nhỏ hoa văn sọc dọc

Rượu vơi thì hai trai hầu rót tiếp

Rượu cạn thì rót thêm

Tới tấp gáo vàng gáo bạc múc nước rượu vào chum

65. Mời Đẳm nhà đưa khách trong nhà đến bên chum rượu

Chủ nhà hãy mời khách đến cạnh chum rượu cần

Ai cũng đến ngồi cạnh chum

Đến sát vào bên cần rượu

Ai cũng nâng khuỷu tay lên khắp lượt

70. Với tay lên cầm lấy cần rượu

Mút rồi nhổ đi nước xấu

Nhả đi nước tổ tò vò[10]

Nước rượu cuộn xoáy xuống đáy chum

Rượu có đắng và ngọt mới ngon

75. Rượu có bánh men và trấu nên đắng ngọt ngon

Rượu ngon chưa có ai nếm trước

Rượu đắng thơm chưa có ai ngửi

Cùng dậy đến thử xem trấu

Ghé đến thử xem ngọt và ngon

80. Uống cho nước rượu rơi

Uống cho nước rượu cạn

Rượu cạn xuống thì thêm nước

Cạn đến đáy thì thêm nước vào

Uống rượu như Phai nước trào

85. Hút rượu như Phai nước thủng

Uống rượu cho mặt đỏ tía như mào gà

Mặt hồng hào như thể gái choai

Đẳm uống rượu đã hút ra đĩa

Ông uống rượu hút ra đựng trong bát trong ly

90. Ai cũng uống cho nước rượu bốc lên đầu

Uống cho hơi rượu dồn lên búi tóc

Nước rượu dồn lên đầu đừng nói lời trái

Nước rượu toả lên mặt đừng nói lời không hay

Uống cho mặt đỏ như mào gà

95. Mặt trắng tươi như gái còn son

Đẳm uống rượu đã hút ra bát ra đĩa

Ông uống rượu hút ra đựng trong ly

Nước rượu dồn lên đầu đừng nói lời trái

Nước rượu toả lên mặt đừng nói lời không hay

100. Nước rượu toả lên mặt để nói lời phù hộ

Nước rượu toả ra cằm để nói lời độ trì

Phù hộ cho con trên sàn ngoài

Độ lấy cháu ở trong buồng trong cửa

Vợ chồng, con gái con trai cùng chia nhau sống thọ

105. Vợ chồng hồn vía từ xưa cùng già với nhau

Chăn và màn đừng xô lệch[11]

Đừng lung liêng mà mất chồng vía

Chớ lung liêng mà mất vợ vía

Nên nước đổ phải cho ngấm đất

110. Nên nước vo gạo phải được gội đầu

Làm vụ mùa thì cho được lúa

Con cái cầu của cải dưới gầm sàn cho được

Cầu của cải trên nhà cho lên

Nuôi vịt cho đầy chuồng thưng tre

115. Nuôi gà cho đầy chuồng thưng vách Mạy Xang[12]

Nuôi lợn cho đầy máng gỗ quế

Mọi con tằm cái kén cho nên

Kéo của cải trong nhà cho lên

Nuôi bò đầy bãi bồi

120. Nuôi trâu đầy bãi cát ven sông

Điều không đẹp không hay đừng mắc phải

Điều khó khăn đừng đến

Cái ngã cho ông mang

Cái chết cho ông nhận

125. Trong Chiềng cho an yên

Trong bản cho thịnh vượng

Anh em không cho quệt nước mũi đến nhà

Lung Ta[13] không cho quệt nước mắt về đây

Ai cũng vuốt búi tóc bình an

130. Chải đầu cùng đông đủ

Để khiêng ông về quan tài

Đưa ông đến nghĩa địa

Đưa Mạy Kẻn Keo[14] thuôn dài về với đất đen

Mời Đẳm nhà cúng khách trên Bôn đến uống thêm lượt

135. Vuốt búi tóc mượt đến uống rượu cần

Cần rượu nào chưa đụng thì đến để đụng

Cần nào chưa được hút thì cùng đến hút

Ông uống thêm lượt rượu rót trong đĩa

Uống rượu đựng trong chén

140. Uống cho nước rượu rơi

Uống cho nước rượu cạn

Rượu cạn xuống thì thêm nước

Cạn đến đáy thì thêm nước vào

Uống cho rượu rơi ra giát sàn

145. Uống cho rượu trào ra đất

Rượu này uống xong dứt gọn

Lượt rượu cần dứt điểm

Thuận cho việc uống rượu cần chum to gãy gọn[15]

Lửa tắt trong vạn bếp đừng thổi lên

150. Đừng trở lời đã qua để đòi rượu cần

Uống rượu thêm lượt cho con gái con trai sống thọ

Thêm lượt uống cho con cái thịnh vượng như xưa

Rượu nhạt thì thành nước miếng

Hoá thành nước trong

155. Rượu bắn vào vách phên không dính

Bẫy cá mương cá Xẹt[16] không về[17]

Tìm vị ngọt vị đắng cũng không còn

Đẳm nhà mời khách Bôn thả cần cho có lối

Buông đũa buông theo hàng

160. Đẳm chủ mường[18] dời sang giữa gian

Bước ra phía sau dưới thấp

Về cúi mặt ở lặng lẽ

Nhắm mắt ở lặng yên

Có lễ vật mới gọi

165. Có việc cầu mới mời

Khách Đẳm mường Bôn

Người mường trời

Trai hầu của Đẳm Hua Chạ xuống mường trũng đón người

Uống rượu đông đủ rồi khoan hãy quay lên

170. Uống rượu khắp rồi khoan hãy về Bôn

Các ngươi hãy rời ra ở bên ngoài

Rẽ về ở phía sau

Ra dựng lều ở ven rào

Hay là ra dựng lều lá ven bản

175. Vào dựng giàn để nhận đám người đưa tiễn[19]

Hãy cúi mặt nghe lời từ miệng

Ngửa mặt nghe tiếng Mo

Nghe lời Mo dậy đến thưa

Nghe tiếng đẹp của Mo đến nói

180. Vào đây kể lời cặn kẽ về tháng về năm

Không kể chuyện sinh ra sẽ không biết ngày ông sinh

Không kể chuyện khởi tạo sẽ không biết ngày ông xuống

Chuyện như thể sợi tơ vàng quấn quanh ngọn giáo[20]

Từ thuở bậc sinh thành của ông mới kết lứa thành duyên

185. Hằng ở rỗi như cá Pộc[21] ngoài sông

Ở không như cá Vả[22] dưới vũng Phai[23]

Ở lành như trâu choai trong chuồng

Ở im như ốc Hạnh[24] trong ruộng lúa

Ốc ở ruộng lúa còn có nước ngập

190. Đôi vợ chồng son ôm chăn ngủ một mình

Không có chó có mèo sợ chuột gặm mất cửi

Không có con nhỏ

Thì không có người nối dõi trong nhà

Đã từng có của tốt đến cửa nhà Then nhờ vả

195. Gói cơm lên nhà Then xin con gái con trai

Vía Minh của bố[25] từng khép nép nài xin bên góc treo trống nhà Then

Vía mẹ của Ỏn Hôm[26] từng cúi mặt nài xin bên góc treo chiêng nhà trời

Xin từ vía bạc vía vàng lũ lượt chạy về

Xin vía lúa vía vải vía tơ vía tằm vía con gái con trai

200. Xin vàng thỏi xuống bỏ trong túi vải

Xin vàng chuỗi xuống đeo tay

Nhẫn vàng xuống đeo tay ngón út

Xin con cái xuống chăm dòng dõi

Bạc đầy gian trong gian ngoài sẽ chia

205. Lát sau rồi Lương[27] quý mới lựa lời thưa

Mẹ Ỏn Hôm từng ngửa mặt đến cửa Then theo voi đẹp

Lần theo voi quý lên nhà trời theo chân khách Lương

Mọi nỗi tủi nỗi buồn hai người lấy hết

Mọi cái xấu cái xui đều mang theo xuống

210. Chồng không nhận thì vợ lại gật đầu

Vợ không gật thì chồng lại nhận

Then có công trao cho có trâu sừng doãng

Trời đặt cho người mường trũng chăm cháu

Nhờ ở Lương Han[28] dẫn người vào phía trong rậm rịch

215. Vào kể lời thưa với trời xin con cái chăm nhà

Bạc chất cao ngang mặt Then Na hứa nhận cho

Chia cho có con đầy nhà gian sau gian trước

Dưới gầm sàn chia cho có trâu

Trên sàn nhà chia cho vía lúa

220. Vía bạc nén xuống ở trong túi đen

Vía vàng thoi xuống ở trong túi xanh

Vía nồi quai xoắn từ mường trời xuống bên cạnh giường

Chia cho cả giàn chiêng có dây đồng

Để xuống mường đất mường bằng ngân lên vui nhà cửa

225. Chia vía lúa vía vải vía tơ vía tằm theo con gái con trai

Chia cả nồi sáu[29] mang xuống mường trũng ngâm nước Chàm[30]

Nồi ba[31] xuống mường bằng ngâm nước Hỏm

Nồi Tom[32] nhỏ để rửa chân tay

Lương Han đến thả búi tóc lạy chủ[33]

230. Lạy chủ là Then lớn

Thấy con của ma khóc trong nghĩa địa đừng bế

Con nhỏ của ma khóc trong nghĩa địa thì đừng dỗ

Con đẹp khóc trên nhà Bôn là được chia cho

Khay vàng đội trên đầu lấp lánh

235. Lò đúc trên mường trời khéo đúc nên người

Cho Ỏn Hôm xuống mường trũng thành mắt ngang[34]

Cho hồn vía cháu gái xuống mường bằng mắt dọc[35]

Lương Han dẫn hồn vía Ỏn Hôm vào trong nhà lạy tạ

Con gái đi xuống mường trũng phải dẫn dắt nhiều

240. Cháu trai xuống mường bằng thì dẫn dắt ít

Hồn trở về theo voi đẹp đừng có ngại ngùng

Em sẽ hoá xuống mường trũng mắt ngang

Hoá xuống mường giữa thành người mắt dọc

Hoá sau anh sau em xuống ở mường bằng

245. Vậy nhưng

Cha trồng cây xuống mường út[36] mường trũng

Còn muốn cho cây cao sát Bôn

Hoá thành người xuống mường đất mường bằng

Muốn sống lâu sống thọ

250. Xuống mường trũng rồi còn muốn ở nhiều năm

./.

[1] Ngồi đám: khách thông gia và những người vai vế trong bản đến ngồi cùng tang gia để chia buồn và tiếp khách khứa, trò chuyện với thầy Mo vv… Thời gian ngồi lâu có thể thâu đêm nên con cháu trong nhà phải đãi rượu cần và phục vụ cơm rượu, trầu thuốc, nước nôi.

[2] Chum rượu khiêng rượu kiệu: loại chum rượu cần lớn nặng đến hàng tạ nên khi vận chuyển phải có nhiều người khiêng hoặc kiệu đi.

[3] Tủng: nồi lớn đựng được khoảng trên 20 lít nước, dùng để múc nước đổ thêm vào chum rượu cần sau mỗi lượt uống.

[4] Bôn: mường trời, mường của Then Bôn.

[5] Mường Bằng: trần gian, hạ giới.

[6] Mường Trũng: trần gian, hạ giới.

[7] Chum rượu kiệu: Loại chum sành lớn để ủ rượu cần, ặng trên 100 kg nên khi vận chuyển phải có nhiều người để khiêng hoặc kiệu mang đi.

[8] Đẳm Hua Chạ: Đẳm cao nhất phụ trách các tôi tớ trên mường trời.

[9] Chuông: Còn gọi là Chuông Hao, tên một loài cây cao to mọc thẳng đứng, thường có ở rừng nguyên sinh, người Thái nói rằng: "Loài cây này thường dẫn hồn người chết về Trời".

[10] Nước tò vò: Do cần rượu có lỗ xuyên để hút rượu cần, nên khi cất giữ bảo quản nếu không chú ý hoặc bịt cẩn thận thì thường bị tò vò chui vào làm tổ bên trong.

[11] Ý nói vợ chồng không hoà thuận, mỗi người một ý.

[12] Cây Xang: loài cây thuộc họ tre nứa

[13] Lung Ta: họ hàng bên ngoại.